ҚОЛДАНБАЛЫ-ПРАКТИКАЛЫҚ ЖОБАЛАР ЖӘНЕ

ұсыныстар мен нұсқаулар берілгені болмаса, басынан ұсталын-
ған бағыт бұзылмайды. 
Алынған нәтижені рәсімдеу және қорғау барысында осы 
жобаның практикаға, яғни нақты өмірге қандай пайдасы бар 
екендігі басты орында тұруы керек екенін оқытушы анық білуі 
тиіс.
Қолданбалы практикалық жобалар тақырыбы мынадай 
ретте жүйеленеді:
-
Астана қаласындағы көше атаулары неге қазақша емес? 
-
Алматының ауасы қашан тазарады? 
-
Жамбыл облысының ауыз суға зәрулігі қашан бітеді? 
-
Атырауда мұнай көп, ал табиғат қандай күйде? 
-
Жеке кәсіпкер мен мемлекеттік қызметші: әлеуметтік 
және экономикалық салыстырулар.
-
Қазақша-орысша аударма сөздіктерінің ерекшеліктері. 
-
Мейрамханада қашан қазақша сөйлеседі? т.б.
Рөлдік және ойын жобаларды орындауда студенттердің
жобаның құрылымын алдын ала жасап алуына біршама кедер-
гілер бар. Мұндай жобаны орындауға кірісерде студент түпкі 
нәтижеге қол жеткізгенше, жобаның нақты құрылымы рәсімдел-
мейді. Бұл жобаның түрін студенттер топтық жұмыс түрінде 
орындағаны тиімді.
Студенттер өздеріне тапсырылған жобаны орындауда өз-
дерінің қабілеті жететін тапсырманы өз еркімен таңдап алады. 
Студенттер өздерінің мінезіне, сезімдік қабылдау ерекшелік-
теріне сәйкес келетін тапсырмаларды орындауға қызығушылық-
пен кіріседі. 
Мұндай жобалар түрі мен мазмұны жағынан әлеуметтік 
немесе іскери қарым-қатынастағы шиеленіскен жағдайлармен 
байланысты танылатын әдеби кейіпкерлерді сомдаумен сабақтас 
болып келеді.
Бұл жобалардың нәтижелерін алдын ала белгілеуге де 
болады, кейде нәтижелер соңынан анықталуы мүмкін. Жобаның 
бұл түрі шығармашылықтың терең болуын қажет етеді. 
Рөлдік жоба және ойын жобаларын орындауға мынадай 
тақырыптар ұсынуға болады: 


«Қазақ тілінің сөз таптары әлемінде» тақырыбында 
мини-спектакль әзірлеу; 

«Қазақ тілі - әскери қызметте» тақырыбындағы ойын 
жобасы; 

«Менің болашақ оқушыларыммен қазақша сұхбат» тақы-
рыбындағы рөлдік жоба; 

«Қазақ тіліндегі телехабарлар: сан мен сапа» тақыры-
бындағы ойын жобасы. 
Ақпараттық жобалар
. Жобаның бұл типі әуел бастан-ақ 
бір нәрсе, бір құбылыс туралы ақпарат, мәлімет жинауға арнал-
ған. Жобаға қатысатын студенттерге сол танылуы тиіс нәрсе 
немесе құбылыс туралы алдын ала белгілі бір дәрежеде мағлұ-
мат беріледі. Келесі кезекте сол мағлұматты терең тану арқылы, 
талдау мен фактілерді топтастыру арқылы дәрісхана алдында 
нәтижесін баян ету тапсырылады.
Жобаның бұл түрі зерттеу жобасымен ұқсас болып келеді. 
Осыған орай оны орындаудың тәртіптелген бір жүйесі, құры-
лымы оқытушы басшылығымен алдын ала белгіленеді. Сол се-
бепті ақпараттық жобаның құрылымын мынадай етіп жүйемен 
беру ұсынылады: 
−
ақпараттық жобаның мақсатын белгілеу; 
−
ақпараттық жобаның өзектілігін айқындау; 
−
ақпарат көздерін анықтау; 
−
«ойға шабуыл» тренингін өткізу; 
−
алынған ақпараттарды өңдеу: талдау, топтастыру, бел-
гілі фактілермен салыстыру, дәлелденген қорытындылар жасау; 
−
нәтижені рәсімдеу: реферат жазу, мақала жазу, баянда-
ма жасау, видеофильм түсіру, фото-альбом жасау т.б.; 
−
жобаның тұсаукесері (презентациясы). 
Бұл жоба түрін кейде ірі зерттеу жобаларының бір құрам-
дас модулі ретінде орындату мүмкіндіктері де бар.
Ақпараттық жобаларды орындауға мынадай тақырыптар 
ұсынуға болады: 

Қазақстан Республикасындағы экологиялық жағдай. 

Алматы – қазақстандық қаржы орталығы: болмыс пен 
болашақ. 

Қазақ тілінде «жастар сленгі» бар ма? 


Елбасы Н.Назарбаевтың 2007 жылғы Жолдауындағы 
мемлекеттік тіл мәселесі және «тілдердің үштұғырлығы» мәдени 
жобасы. 
Атынан көрініп тұрғандай, моножобалар бір пәннің ая-
сында ғана орындалады. Қазақ тілінің тілдік және сөйлеу ерек-
шеліктерін таныту үшін осындай жобалар орындатудың пәнді 
байыптылықпен оқуға пайдасы көп тиеді. 
Қазақ тілінің дыбыстық жүйесіндегі өзіндік ерекшелігі 
бар «Сингармонизм заңы және оның ерекшеліктері» деген тақы-
рыбы жоба ретінде ұсынылатын болса, онда оны орындауды бір 
баяндамамен немесе рефератпен шектеу тиімді болмас еді. 
Мұндай жобаны сабақтар бойы орындату керек болады, яғни 
осы тақырып бойынша студент әр сабақта ашқан жаңалығы мен 
таныған заңдылықтарын баяндап отырады. Не болмаса, тақы-
рыптың терең мазмұнды болуы көзделсе, оны студент тобына
тапсыру керек. Өйткені әр сабақта әр студенттің пікірін жинақ-
тау барысында алынатын мәліметтің саны да, сапасы да жоғары 
болуы әбден ықтимал. 
Бұл жоба түрінің тақырыбы анықталған соң, оның құ-
рылымы да толық анықталуы қажет. Онан соң оқытушының 
басшылығымен студенттер жобаның мақсатын, міндеттерін, жо-
баны орындау барысында қалыптастырылуы тиіс білік пен дағ-
дылар жүйесін айқын белгілеп алады. 
Әр сабақта әр студент топ атынан жобаның нәтижесін 
баяндау арқылы қандай ақпаратты өз бетімен тапқанын, талдаға-
нын, маңызды факті деп нені тани алғанын баяндап отырады. 
Бұл жобаны орындауды ғана емес, талқылауды да сабақтан тыс 
уақыттарда, ғылыми үйірмелер мен факультативтерде ұлас-
тыруға болады.
Моножобалардың тақырыбы етіп мыналарды ұсынуға 
болады: 
−
«Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының мемлекеттік 
тілі»;
−
«М.Әуезовтің «Көксерек» повесіндегі Көксерек бейне-
сін суреттеуде қолданылған теңеулер мен салыстырулар»; 
−
«Қазақ тіліндегі синонимдер, омонимдер, антонимдер: 
дамуы мен қазіргі күйі»; 

−
Ә.Нұрпейісовтің «Қан мен тер» романындағы атаулы 
сөйлемдердің стильдік ерекшеліктері т.б. 
Өзгетілді дәрісханада қазақ тілін оқыту, негізінен, прак-
тикалық сабақтар арқылы жүзеге асырылатыны белгілі. Практи-
калық қазақ тілі сабақтарында жүзеге асырылатын дидакти-
калық міндеттер тұтастықта жүзеге асырылады. Оларды атап 
айтатын болсақ, қазақ тілінен бұрынғы алынған білімін бекіту, 
қазақша сөйлеу, оқу, тыңдау, жазу дағдыларын дамыту, қазақ 
тілі теориясынан берілген білім минимумын игерту арқылы 
практикалық машық-дағдыларын қалыптастыру, қазақ ұлттық 
тілтаным арқылы елтаным міндетін шешу, т.б. болып жалға-
сады. Олардың барлығы бір сабақ үстінде шешілуі тиіс және
шешіліп те жататын оқу мен оқыту міндеттері.
Осы айтылғандарға қоса, қазақ тілін оқып-үйренушілердің 
ұлттық ерекшеліктерін және әрбір жекелеген студенттің жеке 
басы қасиеті ерекшелігін ескеру ұстанымы да назардан тыс 
қалмауы тиіс. 
Практикалық қазақ тілі сабақтарында оқытушы қазақ 
тілінен нақты сабақта меңгертілуі тиіс деп іріктелген грамма-
тикалық және лексикалық білім минимумын меңгертуі керек 
болады. Ал студент санасында қазақ тілі туралы оқу материалын 
игеру үдерісі өткеріліп жатады, қабылдау үдерісінің өзіндік 
ерекшелігі бар бір мәселе. Оған қоса, студент талдау, жинақтау, 
салыстыру, топтастыру, шешімге келу, өз шешімін белгілі бір 
тілдік заңдылықтарға байланыстыра түсіндіре алу әдістерін үй-
реніп, игеріп жатады.
Қазақ тілі сабақтарын өзгетілді дәрісханада өткізуде сту-
денттің өз бетімен орындайтын түрлі жұмыстарын арнайы жүйе-
ге түсіріліп алынғаны дұрыс. Зерттеуде, негізінен, студенттер-
дің өз бетімен орындайтын жұмыстарына иек артатын әдісте-
меге жүгінетін болғандықтан, бұл ретте, олардың танымдық-
практикалық белсенділіктерін бір мезгілде қатар дамыта түсетін 
әдістер мен тәсілдерді анықтау мәселесіне тереңірек тоқтала-
мыз.
«Қазақ тілі» пәні бойынша қолданбалы-практикалық жо-
баларды орындатуда еліктеу әдістеріне (имитационные мето-
ды) көбірек орын берілетіні белгілі. Ол имитациялық-еліктеу 
әдістері іштей екі үлкен топқа бөлінеді: 

-
ойын әдістері (игровые методы); 
-
ойын емес әдістер (неигровые методы). 
Бұл әдістер екі топқа бөлінгенімен, студенттің қазақ тілін 
оқыту ынтасын арттыруында, тілді үйретуді жеделдетуге бір-
тұтас нәрсенің екі жағы ретінде қатысады. 
Оларды кесте түрінде төмендегідей етіп көрсетуге болады 
(4-кесте). 
 
4-кесте 
Қазақ тілін оқытуда қолданылатын
интерактивтік әдістер 

жүктеу/скачать 1,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: