А артушылы
жүктеу/скачать 0,68 Mb. Pdf көрінісі
|
| ХVІІІ АСЫРДА Ы Ғ Ғ ЕВРОПАНЫ Ң А АРТУШЫЛЫ Ғ Қ ФИЛОСОФИЯСЫ ХV-ХVІІІ
асырларда Батыс Еуропа елдерінде ғ феодалды ндіріс дісі т ірегінде жа а капиталистік қ ө ә
ң ндіріс дісі алыптаса бастады. Осыдан бастап, тап ө ә
ретінде буржуазия д ниеге келді. Ол феодалды ү қ рылысты латып, жа а ндірістік атынастарды құ құ ң ө қ орнатуды ма сат етті. Айталы ,15 асырда Нидерланды, 17 қ қ ғ асырда Англия, 18 асырда Франция революциялары ғ ғ біріні бастамасын бірі жал астырды. Д ниеге келген ң ғ ү жа а тап-буржуазия ылым табыстарына с йенуді ажет ң ғ
қ етті,схоластиканы атты сын а алды. Е алдымен олар қ ғ
схоластиканы басты кемшілігі-т жірибеден бас ң ә тартып,ба ылау,эксперименттерге с йенбейтін қ ү шыдамсызды пен жасал ан догмалы топшылау а қ ғ қ ғ негізделген,жал ан,т рлаусыз дісінде деп есептеді.Б л ғ ұ ә ұ жа а тап материализмге с йенді. Біра ол метафизикалы ң ү
қ материализм болатынды. Франсуа Мари Вольтер – француз а артушылы заман философы. ғ қ Виктор Гюгогны айтуынша ол: ң “Ол адамнан да ас ан, ол асыр а те ”. қ ғ ғ ң Вольтерді философиясында оны ң ң дай а ж не дінге деген атынасы Құ ғ ә қ ерекше орынды алады. Вольтерді ң айтуынша : “барлы оз алыс, қ қ ғ т ртіп, мір здігінен жаралса ол ә ө ө абсурдпен те ”, тек бір оз алысты ң қ ғ а ыл тудыр ан, сонды тан дай қ ғ қ құ бар.”Біз ойлай аламыз, сонды тан да қ жо ар ы а ыл да бар. Ойлау ғ ғ қ материя а т н емес, сонды тан ғ ә қ адам б л асиетке дайдан ие ұ қ Құ болды”. Вольтер діни фанатиктерге арсы қ бол ан, олар о ам а атеисттерден де ғ қ ғ ғ
ауіпті болып табылады. қ Вольтер діни т ртіпсіздікке арсы. ә қ Вольтер фанатизмді атеизмнен де зор ауіп қ екендігін айтып кетті. Атеизм ылмыс а қ қ
қ ү Вольтерді пайымдауынша: “Атеизм кейбір ң а ылды адамдарды ба ыты, ал фанатизм – қ ң
а ыма тарды , сонымен атар атеисттер қ қ ң қ к біне батыл, рі шатас ан алымдар” деп ө ә қ ғ негіздеді. Вольтер материалистік ба ытты стана ғ ұ
ң қ болды. Жан м гілік еместігін негіздеді. әң Ойлау мен сезім – дыретті к шті құ ү
бізге берген сыйы, рі мені ойларым ә ң менен емес, дай ар ылы шы ады, құ қ ғ сонды тан мен ма ан ойлау а қ ғ
к мектесетін дай алдында бас иемін ө Құ
қ қ ө білмеймін) деп айтып кеткен. Бізді барлы міріміз діретті к штен ң қ ө Құ ү берілген “рахаттану мен азаптан” т рады, біра біз з азабымызды себебі ұ қ ө ң бола алмаймыз. мірдегі барлы іс- Ө қ рекеттер зіне деген махабаттан ә ө туындайды. Адам мірі о амда ы ө қ ғ
ғ за дар мен дін ар ылы реттеліп ң қ
ғ ө
Жан Жак Руссо – А артушылы ғ қ заманны к рнекті кілдерін ң ө ө ң бірі. Оны е бектерінде т л а ң ң ұ ғ культі, таби ат культі, ғ леуметтік те сіздік культі ә ң баяндал ан. Руссо ғ идеалды мораль мен идеалды т рбие беру ә ережелерін негіздейді. Ол о амда ы нер мен ылымыны қ ғ ғ ө ғ ң адамзатты моральды ң қ аиеттері мен т рбиеге тигізіп қ ә отыр ан кеселдерін атты ғ қ сын а алды. Оны ғ ң пайымдауынша: “ ылымдар Ғ рухани м дениетті жойып ә жіберді”.
Руссоны сипаттауынша адамдар тумасынан б рі ң ә
қ ә туындайды. “Эмиль немесе т рбие жайында” ә атты
е бегінде о амда ы т рбие формалары жеткіліксіз ң қ ғ ғ ә екендігін атап ткен. діретті к шті жаратуымен ө Құ ү ң д ниеге келгендерді барлы ы жа сы, алайда оны ү ң ғ қ ң барлы ы адамдарды олында жойылады. Сонды тан ғ ң қ
қ баланы т рбиесі о амнан б лек болуы керек, ң ә қ ғ
ө б зыл ан ркениеттен тыс т рбиеленген бала ұ ғ
ә о амда ы моральдан хабары болмайды, ал шынайы қ ғ ғ
ө ә ң ма саты – адал, ашы , еркіндіктегі, жа сы адамды қ қ қ т рбиелеу. ә
Діни к з араста ол – атеист. ө қ
Шынайы идеалды о амда қ ғ
“иделды дін” болу керек. М ндай ұ жа сылы ты, талап ете отырып, қ қ ркениетті дамуында ы ө ғ принциптермен к реседі. ү
Жюльен Оффрэ де Ламетри. Маманды ы жа ынан ғ ғ д рігер, Декарт физикасын олдаушы бол ан ол зіні ә қ ғ ө ң “Адам – машина”, “Адам – сімдік ” ө
ң
ә қ етті. Адамды машина ретінде арады. қ
Адамгершілік туралы тол ай отыра, ғ діни ор ауды теріске шы арады. қ ғ ғ Ламетри зі атеист болып ана ө қ оймай, лем де атеисттік т р ыда қ ә ұ ғ дамымайынша, ба ыт а ол қ қ қ жеткізе алмайтынын пайымдады. мір мен оз алыс жан а емес, Ө қ ғ ғ материя а т н екендігін атап тті. ғ ә ө О ан физиологиялы мысалдар ғ қ келтіріп кетеді. Франция материалистеріні та ы ң ғ бір кілі – Клод Адриан Гельвеций. ө Ол Парижде д ниеге келіп, ү иезуиттік колледжде о ыды. Ол қ материалистік к з арасты жа тап, ө қ қ
қ қ қ физикалы сезімталды пен естен қ қ туындайды деп жазды. Адам т нінде екі т рлі абілет бар деп ә ү
есептеді ол.
қ ү ң жасайтын серін абылдау, оны ә қ сезімталды дейді. Екіншісі – бізге қ тигізілген сырт ы серді қ ә бойымыз а са тай білу, оны “ес” ғ қ дейді.
Адамны мінез- л ы туа бітпейді, ол ң құ қ мір ар ылы алыптасады деп жазды. ө қ қ Т жірибеде д лелдегендей, адамдарды ә ә ң а ылы мен мінезі билік т ріне қ ү байланысты згереді. Сонды тан ө қ адамдар д ниеге келгенде белгілі бір а ыл, ү қ мінезбен тумайды. йткені олар – Ө т рбиені н тижесі деп жазды. ә ң ә Гельвеций дін мен шіркеуді сынады. Себебі олар адамдар пікіріне, оларды о амды ң қ ғ қ рылысына байланысты деді. құ Document Outline
жүктеу/скачать 0,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|