А. Д. Нурахова, Л. Т. Ералиева клиникалық лабараториялық диагностика бойынша ұлттық Әдістеме
жүктеу/скачать 1,76 Mb.
|
КДЛ бойынша ұлттық әдістеме
| Токсоплазмоз
Токсоплазмоз күрделі даму циклі бар облигациялық жасушаішілік қарапайым Toxoplasma gondii тудыратын ауруларға жатады. Токсоплазманың соңғы иесі-үй мысығы, сондай-ақ мысық отбасының жабайы өкілдері. Мысықты алиментарлы жолмен жұқтырғанда паразиттер ішектің эпителиалды жасушаларына өтеді,онда бірнеше жыныссыз генерациялардан кейін макро - және микрогаметтер қалыптасады. Жыныстық процесс сыртқы ортаға шығарылатын ооцист пайда болуымен аяқталады. Адам паразиттің аралық иесі болып табылады, бірақ қоздырғышты сыртқы ортаға шығармайды және айналасындағыларға қауіп төндірмейді. Адам ағзасында токсоплазмалар тек жыныссыз жолмен көбеюде және дамудың 2 сатысынан өтеді: - эндозоит-жасушалардың бұзылуын және қабыну реакциясын тудыратын қарқынды көбеюде жасушаішілік нысаны; токсоплазмоздың жіті сатысына тән эндозоиттердің болуы; - цисталар-тығыз қабықпен қоршалған және адам ағзасында ұзақ өмір сүруге бейімделген паразиттің шар тәрізді нысаны; олар бас миында, көздің торшасында, бұлшық етінде оқшауланады және қабыну реакциясын туындатпайды; цисталардың болуы токсоплазмоздың созылмалы сатысына тән; цисталар баяу өседі, олардың жарылуы мен бұзылуы ағзаның зақымдануының қайталануына әкеп соғады. Токсоплазмозды жұқтырудың негізгі жолы-пероральды (шикі етті, лас қол арқылы, мысықтармен жанасқан кезде, топырақпен ластанған көкөністер мен жидектерді қолданған кезде). Алайда, клиникалық тәжірибе үшін жұқтырудың конгениталды жолы бар — ұрықтың анасының плацента арқылы құрсақта зақымдануы маңызды. Ұрықтың осы жүктілік кезінде пайда болған алғашқы инфекциялы әйелдерден ғана жұқтырғаны дәлелденді. Жүктіліктің I триместрінде ананы жұқтырғанда туа біткен токсоплазмоз 15-20% жағдайда байқалады және ауыр өтеді. Жүктіліктің ІІІ триместрінде инфекция жұқтырғанда жаңа туған нәрестелердің 65% - ы жұқтырылады. Созылмалы немесе латентті токсоплазмозы бар әйелдерде ұрықтың қоздырғышының берілуі дәлелденбеген. Құрсақішілік даму кезінде жұқтырылған балалардың тек үштен бір бөлігі туған кезде клиникалық айқындалған токсоплазмоз, қалған жағдайларда — ай мен жылдардан кейін кеш клиникалық көріністер беретін токсоплазмалық инфекцияның асимптомдық нысандары болады. Дамудың ерте сатысында туа біткен токсоплазмоз аурудың генерализацияланған түрімен көрінеді. Барлық зақымданған мүшелерде (бауыр, көкбауыр, миокард, өкпе, бүйрек үсті бездері, бас миы және т.б.) токсоплазм болған жерлерде некроздың ұсақ ошақтары пайда болады. Құрсақішілік токсоплазмоздың (туғаннан кейін бірнеше айдан немесе жыл өткеннен кейін) кешірек сатыларында ірі жарты шараптардың қабығында некроз ошақтары түрінде бас миының зақымдануы басым болады. Одан әрі некроз ошақтары киста түзіліп және олардың таралуымен сорылады. Пайда болған токсоплазмоздағы құрылымдық өзгерістер ұқсас заңдылықтарға ие. Егер жұқтыру бала туғанға дейін ұзақ емес болса, онда құрсақта басталған аурудың бірінші сатысы (генерализациялау сатысы туылғаннан кейін де жалғасады (ішкі органдар тарапынан әртүрлі клиникалық симптомдар тән). Ұрықты жұқтырудың ерте кезеңінде генерализациялау сатысы құрсақта аяқталуы мүмкін, онда бала ОЖЖ зақымдануының айқын симптомдарымен (аурудың жіті сатысында) — энцефалит және менингоэнцефалит құбылыстарымен туады. Егер 2 бірінші сатылар (энцефалит генерализациясы және сатысы) құрсақта өтсе, бала токсоплазмоздың созылмалы түрімен туылуы мүмкін. Мұндай балаларға ОЖЖ мен көздің өрескел зақымдануы тән. Туылу кезінде асимптоматикалық токсоплазмоздың кеш пайда болуы өмірдің 1-ші жылының соңына қарай (үдемелі гидроцефалия) немесе кейінірек (4-7 жылға қарай - хориоретинит, имбецильділік — 10-12 жасқа дейін) байқалуы мүмкін. Токсоплазмозға осы аурудың зертханалық диагностикасында ескеру қажет бірқатар ерекшеліктер тән. Біріншіден, токсоплазмоз қоздырғышы (Toxoplasma gondii) патогендігі төмен және көп жағдайда адам ағзасына түскен кезде оған манифестілік айқын үрдістің дамуын тудырмайды, яғни ағзаның жұқтырылуы, әдетте, паразитті тасымалдауда іске асырылады. Адамда аурудың клиникалық көріністері көбінесе соңғы бастапқы немесе екіншілік иммунитет тапшылығының болуымен байланысты. Екіншіден, халықтың токсоплазмамен кең залалдануы (50 жастан асқан адамдардың 10-нан 67% - ға дейін) енгізілген (персистирующий) инфектке макроорганизмнің барабар иммундық жауабы нәтижесінде токсоплазмозға оң әсер ететін адамдардың едәуір санының болуына да себепші болады. Мұндай жағдай дені сау адамдарда (тасымалдаушылық), сондай-ақ басқа да науқастарда, әдетте жетекші аурулармен (микст-инфекция), және, әрине, жүкті әйелдерде көбінесе симптомсыз ағымға беталысы бар осы инфекциямен (токсоплазмоз) ауыратын науқастарда орын алады (тек 20% клиникалық көрінеді). Токсоплазмоз кезінде токсоплазм инфекцияны (жұқтыру, тасымалдаушылық) және токсоплазмалық ауруды (токсоплазмоз) ажырату керек, сондықтан зертханалық диагностикада негізгі болып оң иммундық жауапты (антиденелерді) анықтау фактісі емес, процестің өту сипатын нақтылау - тасымалдаушылық немесе ауру болып табылады. IgM және IgG класындағы антиденелерді кешенді анықтау диагнозды тез растауға немесе жоққа шығаруға мүмкіндік береді. Соңғы жылдары токсоплазмоз диагнозын растау үшін ПТР қолданылады. Зерттеуге арналған материал-жұлын сұйықтығы, қан, көз сұйықтығы. ПТР конгенитальды токсоплазмоздың пренатальды диагностикасында қолданылады, ол үшін амниотикалық сұйықтықты зерттейді. жүктеу/скачать 1,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|