А. С. Иргалиев (қолы) (аты-жөні)
Дәріс мазмұны: 1. Тұлғаралық қарым-қатынастарды зерттеу
жүктеу/скачать 1,12 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дәріс мазмұны
Дәріс мазмұны:1. Тұлғаралық қарым-қатынастарды зерттеу2. «Жанұя суреті» әдістемесі Тұлғааралық қарым-қатынас сферасының қамтитын саласы көп. Қазіргі кезде психологияда тұлғааралық қарым-қатынасты зерттейтін нақты әдістемелік тәсілдер көптеп кездеседі. Мұндай әдістемелерді жүйелеу әртүрлі негіздерге байланысты: объектілерге объектілерге негізделеді (топтар арасындағы, топішілік қарым-қатынасты диагностикалау) зерттеу арқылы шешілетін міндеттерге негізделеді (топтық ынтымақтастық пен бірлікті анықтау т.б.) қолданылатын әдістемелердің құрылымдық ерекшеліктеріне негізделеді (сауалнамалар, проективті әдістемелер, социометрия т.б.) тұлғааралық қарым-қатынасты диагностикалаудың бастапқы нүктесіне негізделеді (субъективті қалаулар әдістемесі, қарым-қатынасқа қатысушылардың жеке тұлғалы сипаттарын анықтау әдістемелері, тұлғааралық қарым-қатынастардың субъективті бейнеленуін зерттеу әдістемелері т.б.) Субъективті қалауларға негізделген тұлғааралық қарым-қатынастарды диагностикалау. Бұл топтың әдістемесі - социометриялық тест. Дж. Морено негізін қалаған. Бұл әдістеменің мәні - белгілі бір сфера бойынша (мысалы, жұмыс, демалу т.б.) топ мүшелерінің субъективті тұлғааралық қалауларын анықтау. Топ мүшелерінің таңдаған адамдарының санына сәйкес индивидтің жеке социометриялы мәртебесі (көшбасшы, шеттетілген, оқшауланған), тұлғааралық қарым-қатынас құрылымы топтың ынтымақтастығы т.б. анықталады. Тұлғаарлалық қарым-қатынасты жанама бағалау әдістемелері. Бұл әдістемеде тұлғааралық қарым-қатынастарды соның негізінде адамның вербальды емес мінез-құлқы мен паралингвистикалық параметрлеріне эмоционалдық қарым-қатынастың әсері әлеуметтік психологияның заңдылықтарына сәйкес зерттейді. Зерттеу тәсілдерін 3 категорияға бөлуге болады: Ақиқатты ситуацияларды бақылау әдістемелері, бұлар тұлғааралық қарым-қатынас туралы жеткілікті ақпарат береді. Адамдардың немесе топтың проксемикалық мінез-құлқы мен бір-бірімен қарым-қатынастығы дистанциясы сырттай бақылау арқылы анықталады. Зерттеуші жазып алып отырады немесе видеоға түсіріп алады. Ақиқат ситуацияларды символикалық модельдеу әдістемелері, мұнда зерттелушіге әртүрлі қашықтықтағы орналасқан столдар мен оындықтардың суреттері беріледі. Зерттелушіден қай стол мен орындықта қолайлы сезінетіндігін сұрайды. Проективті әдістемелері.петерсонның әдістемесі жанұялық қарым-қатынасты зерттеуге арналған. Бұған комнатаның моделі, жанұя мүшелерінің ойыншық фигуралары кіреді. Бала «жанұя» ойынын ойнап отырып және жанұя мүшелерін орналастыра оырып, оңай қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Тұлғааралық қарым-қатынасқа әсер ететін жеке-тұлғалық қасиеттерді диагностикалау. Қарым-қатвынас процесіне әсер ететін жеке тұлғалық қасиеттерді анықтау өте маңызды. Мұндай қасиеттерді өлшеу үшін тесттер мен шкалалар құрылды. Олар мынадай қасиеттерді зерттейді:көшбасшылық стилі, беделділік, сәйкес келушілік, үйренушілік, тұлғалық құндылықтар. Жеке тұлғалық қасиеттерді зерттеуге арнайы мынадай тесттер қолданылады. Тұлғаны зерттеудің Калифорниялық психологиялық сауалнамасы (СРІ). 60 жылдары американдық психолог Дж. Гоух ММРІ принципі бойынша жасады. Бұл сауалнаманың мақсаты –адамдардың белгілі бір ситуацияда не істейтіндігін және айтатындығын, өзі туралы басқа адамдардың не ойлайтындығын анықтау. ММРІ-мен салыстырғанда СРІ сауал адамдар үшін арналған және тұлғаның патологиялық емес, әлеуметтік психологиялық сипаттарын анықтайды. Сауалнама 480 сұрақтан тұрады. Кейбір зерттеушілердің айтуынша жанұя арасындағы қарым-қатынасты анықтау үшін жанұя суретін қолдану идеялары В.Хьюлса, А.И. Захарова, Л. Кормано және басқалардың еңбектерінде есептеледі.
Нұсқау: « Өз жанұяңды сал » Белгіленген уақытта жанұя сөзінің не мағына беретінін түсіндіру қажет етілмейді, ал егер нені салу керек деген сұрақ туындап жатса, нұсқауды қайта сап беру арқылы ғана шектеуге болады. «Жанұядағы өздерінің күнделікті істерімен айналысып жатқанын сал» « Өз жанұяңды өзің қалай қабылдайтының ды сал» «Жанұяңның әрбір мүшесін қиял-ғажайып мақұлық түрінде бейнеле» Жекелей тапсыру кезінде тапсырманы орындау уақыты 30 минутке созылады. Тестіні топтық орындау уақыты көбіне 15-30 минут аралығында шектеледі. Жанұя суреті тестісінің интерпритациясы Бейнеленген заттардың мән-мағынасына сүйеніп оларды анықтауға болады: Бейнелеу мәдениетінің даму дәрежесін баланың бейнелеу жұмысының сатысын, бейнедегі заттардың дәл берілуімен образдың анық суреттелуімен сызықтардың дәлдігі, әсерлене бейнеленулерін және суретті анықтап бере алатын белгілердің болуымен анықталынады. Сурет салған уақыттағы баланың көңіл-күйінің маңыздылығымен суреттегі шаншыла салынған штрихтар мөлшерінің шағындалып көрсетілуі баланың физикалық жай күйінің мазасыздықтың , тұйықтылықтың орын алғандығын білдіреді, ал керісінше суреттің үлкен мөлшерде салынуы ашық бояулардың қолданылуы баланың көңіл-күйінің ашықтығын ешқандай шаруалармен беймазалықтың жоқтығын көрсетеді. Суреттер (Корман әдісі арқылы) сарапталады. Графикалық сапасына қарай сызықтың салынуына бейнелердің орналасуына, кеңістіктердің қолданылуы, ұқыптылық Әдейілеп салынған (суретте жанұя мүшелерінің орналасуы) мағынасы (мәнінің сараптамасы) әдеттегінше жүргізілетін зерттеу тәсілдерімен қатар «кім жанұядағы жаман адам» деген сияқты баланың жанұя мүшелерімен қарым-қатынасын талқылауға итермелейтін сұрақтар қойып отырады. «Жанұя суреті» әдістемесі психологиялық тексеру кезінде адамдар арасындағы бұзылған қарым-қатынастарды анықтауға, баланың жанұядағы адамдарға деген көзқарасын анықтау үшін қолдануға оңай тәсіл болып табылып отыр. Суреттеу арқылы бала өзінің сөзбен айтып жеткізе алмаған нәрселерін суреттеп береді, өйткені суреттеу арқылы психолог баланың өзінін жатсынбай әңгімелесуінің септігін тигізеді. «Жанұя суреті» әдістемесі мектепке дейінгі және кіші шәкірттік жастағы балалармен жұмыс істеуде көп қолданылады. Өзін-өзі бақылау сұрақтары: «Жанұя суреті» әдістемесінің мақсаты? Әдістеменің жүргізілу процедурасына сипаттама беріңіз? Қарым-қатынас дегеніміз не? Тұлға арылық қарым-қатынасты зерттеуде қандай әдістерді қолдануға болады? № 14дәріс Тақырып: Тақырып: Кәсіби психодиагностика Мақсаты: Кәсіби психодиагностиканың ерекшелігі және оның технологиясы жөнінде түсінік беру. Дәріс мазмұны:1.Кәсіби кеңес берудің принциптері мен технологиясы. 2.Кәсіби кеңес берудегі диагностиканың ролі. Қазіргі қоғамдық–саяси, әлеуметтік–мәдени жағдай еліміздегі білім берудің негіздеріне, мақсаты мен мазмұнына өзгерістер енгізуде. «Қазақстан – 2030» стратегиясындағы «білімі мен білігі жағынан шетелдердегі замандастарымен бәсекеде жеңілмейтін, отаншыл рухы кемел қазақстандықтардың жаңа ұрпағын тәрбиелеу» білім беру мекемелерінің басты міндеттері болып табылады. Әлеуметтік және экономикалық салаларды түбегейлі өзгертуге ықпал етіп отырған әлемдік тәжірибені пайдалану білім берудің тиімділігін арттыратыны сөзсіз. Соңғы кезде білім беру жүйесінің барлық деңгейлеріне жаңа технологиялар енгізіліп, оқыту мазмұны тұлғаның құндылығын дамытуға, оқушының дербес психологиялық ерекшеліктерін, өзіндік қажеттіліктері мен мүмкіндіктерін жетілдіруге бағыт алып отыр. Қоршаған ортаға аксиологиялық қатынастың мәні аксиологиялық принциптер арқылы ашылады: - құндылықтар жүйесіндегі философиялық көзқарастардың теңдігі; - шығармашылық пен қалыптасқан дәстүрлердің тең дәрежеде бағалануы; - адамдардың экзистенциалды еркіндігі мен теңдігі. Құндылық категориясы адамгершілік мәселесіне қатысты философиялық ойлардың пәні ретінде қарастырылуда. Педагогикалық қызметтердің аксиологиялық сипаттамалары оның ізгілікті мағынасын бейнелейді. Адамдарға олардың жеке көзқарастары, құндылықтар жүйесі жөнінде кәсіби кеңес беру маңызды.
1. Кәсіби кеңеңс дегеніміз не? 2. Қандай мақсатта жүргізіледі? № 15дәріс Тақырып: Психологиялық біліктілікті көтеру Мақсаты: Мектеп әкімшілігінде психологиялық біліктілікті көтеру жолдарын іздестіруге дағдыландыру және оның қазіргі қоғамда маңыздылығын көрсету. Дәріс мазмұны Педагогикалық ұжымды басқару стилі Ақыл-ой іс-әрекеті стилін бағалау Қазіргі уақытта оқу-тәрбиелік процестерде белгілі бір мектеп жасындағы балалардың психикалық дамуының ерекшеліктері мен заңдылықтарын бейнелейтін тұжырымдамаларды оқушының жеке тұлғасын жан-жақты дамыту және оған тұтастық тұтастық тұрғыда қарау маңызды. Мұндай тұрғы оқушы әрекетін танымдық және мотивациялық жақтарын бірлікте қарастыруға мүмкіндік береді. Оқу мен оқыту тиімділігін арттырудың кез-келген сатыдағы және түрдегі мектеп оқушыларының тиімді дау мәселеллерін шешудің жаңа көрсеткіштері мен өлшемдерін аша отырып көрсетеді. Сонымен қатар ғылыми тұтастық тұрғыда оқыту және тәрбиелеу теориясы мен практикасыгуманистік бағыттың дамуына жол ашады. Жеке адамның іс-әрекетте өзін-өзі жүзеге асыру, актуализациялау мәселесі қазіргі заманның психологиялық-педагогикалық зерттеулері үшін де әрі жасөспірімдерді оқыту-тәрбиелеу процесінде де маңызды. Егер өзін - өзі дамытуға деген қажетті мотивация, қабілеттер негізінен психикалық құрылымдар болып табылса, онда жеке адамның бойында өзін-өзі актуализциялау құбылысының негізгі сипаттамаларына әсер ететін бірқатар қасиеттер болады: жеке адамның тұрақтылығы, сенімділігі, жауапкершілік, жаңа жетістіктерге талпыну, өзін-өзі сынау т.б. Олардың барлығы бірігіп, жеке адамның өзін-өзі дамыту процесіне катализатор сияқты әсер етеді. Өзін-өзі бақылау сұрақтары: 1. Педагогикалық ұжымды басқару стилідерін атап оларға сипаттама беріңіз? 2. Қандай әдістерді қолдануға болады?
7. ПӘНДІ ОҚУ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР. Теориялық материалды меңгеру бойынша әдістемелік нұсқау. № 1 дәріс Тақырып: Мектеп жасына дейінгі балалар психодиагностикасы. Дәріс мазмұны: 1.Мектеп жасына дейінгі балалармен жүргізілетін психодиагностикалық жұмыстардың ерекшелігі. 2.Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық процестерін зерттеудің психодиагностикалық әдістері.
№ 2 дәріс Тақырып: Мектеп жасына дейінгілердің тұлғалық сапалар диагностикасы 1. Мектеп жасына дейінгі балалалардың жеке тұлғалық сапаларын диагностикалау. 2. Мектеп жасына дейінгі балалалардың қарым-қатынасын диагностикалау
№ 3дәріс Тақырып: Кіші мектеп жасындағы балалар диагностикасы Дәріс мазмұны: 1.Мектептегі психодиагностиканың міндеттері. 2.Кіші мектеп жасындағы балалармен жүргізілетін психодиагностикалық жұмыстардың ерекшелігі.
№4 дәріс Тақырып: Жасөспірімдер диагностикасы Дәріс мазмұны: 1.Жасөспірімдермен жүргізілетін психодиагностикалық жұмыстардың ерекшелігі. 2.Жасөспірімдердің танымдық процестерін зерттеудің психодиагностикалық әдістері.
№ 5 дәріс Тақырып: Жеткіншектер диагностикасы Тақырып: Дәріс мазмұны: 1.Жеткіншектер жүргізілетін психодиагностикалық жұмыстардың ерекшелігі. 2.Жеткіншектерді зерттеуге психодиагностикалық әдістемелер
№ 6 дәріс Тақырып:Тұлғаның өзін- өзі реттеу және мотивациялық сфера психодиагностикасы жүктеу/скачать 1,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|