А. Т. Сағынаев МҰнай мен газдың физикасы және химиясы
жүктеу/скачать 6,98 Mb. Pdf көрінісі
|
S4
| 4.7.3.
Электромагнитті тербелістер негізіндегі әдістер ХХ ғасырдың 50 жылдарының аяғына дейін сұйықтық адсорбциялық хроматографияның практикалық маңызы аса көп болған жоқ, оның дамуы баяу болды. Дегенмен тіркеудің жоғары сезгіш әдістерінің және полимерлер негізіндегі жаңа талғағыш адсорбенттердің пайда болуымен САХ әдісі жоғары сезгіш және ерітінділердегі көп компонентті қоспаларды анықтауда ең талғағыш атанды. Соңғы уақытта жоғары қысымдағы САХ көп қызығушылық тудыруда. Бұл әдісте жоғары қысым әсерінен күрделі бөлінулер болады, басқаша әдісті жоғары эффективті сұйықтық хроматография ЖЭСХ деп атайды. Газды-адсорбциялық хроматографияны (ГАХ) 1952 жылы Мартин мен Джеймс ашқан болатын. Мұнда қозғалмалы фаза – газ, ал қозғалмайтын фаза – адсорбент, немесе қатты тасмалдаушының бетіндегі сұйықтық. Қазіргі кезде органикалық заттардың құрылысын зерттеуге толқынының ұзындығы сантиметрдің миллиардтық бөліктерінен бірнеше метрге дейін жететін электромагниттік тербелістер ерекше кеңінен қолданылады. Рентген сәулелерінің ( = 0,1 – 0,01•10 -8 см) кристалдардағы дифракциясы атом аралық қашықтықты және кристалдық тордың басқа да параметрлерін анықтау үшін пайданылады. Спектрдің ультракүлгін ( = 10 -6 – 4•10 -4 см), көрінетін ( = 4•10 -4 – 7•10 -4 см) және инфрақызыл ( = 7•10 -4 – 10 -2 см) аралықтарының электромагниттік тербелістерін молекулалардың нәзік құрылысын анықтау үшін қолданады. Микротолқындық тербелістер ( = 10 -2 – 10 см) молекулалардың айналуын сипаттайды. Сантиметрлік және метрлік толқындармен электромагниттік өрістің біріккен әсері (электронды парамагниттік және ядролық магниттік резонанс) органикалық қосылыстардың құрылысын үшін пайдаланылады. Заттардың ультракүлгін және көрінетін аралықтағы спектрі. Егер көрінетін немесе ультракүлгін (УК) сәулелерді зат салынған кювета арқылы өткізсе, содан соң өткізілген энергия мөлшерінің толқынның ұзындығына қарай өзгерісін арнайы детектор мониторға қисық сызықты – заттың спектрін шығарады (сурет 4.2). Көрсетілген электромагниттік спектр аралықтарында энергияны тек қана құрамында хромофорлар деп аталатын, яғни еселі байланыстар бос электрон жұптары бар атомдар енетін заттарды сіңіреді. Заттың сіңірген энергиясы көбіне электрондарды қоздыруға жұмсалады. Сіңіру жолақтары әдетте өте жалпақ, өйткені әрбір энергиялық деңгейге молекуланың тербелісінен туған көптеген деңгейшелер сәйкес келеді. Зерттеу ультракүлгін аралықта жүргізілгенде жарық көзі есебінде сутектік лампы және ол сәулелерді өткізетін кварцтан жасалған оптика қолданылады. Көрінетін аралықта жұмыс жасау кезінде шыны оптика қолданады. Ортақ электрондық бұлттар құрайтын молекулалар фрагменттерін УК- спектр және көрінетін аралықтағы спектрдің көмегімен анықтауға болады. Электрон бұлттарының қабысуы бар болса сіңіру жолағының көрінетін аралыққа қарай ығысуы және оның интенсивтілігінің күрт өсуі байқалады. 68 УК-спектрлер органикалық қосылыстар санын анықтау үшін де қолданылады. Инфрақызыл спектрлер . Қызған стерженнен (мысалы, кремний карбидінен жасалған) тараған инфрақызыл (ИҚ) сәулені кюветаға ( КВг-нан дайындалған) қойылған кез-келген зат арқылы өткізгенде, сәуле энергиясының бір бөлігі затқа сіңеді. Сіңген энергия көбінесе атомдар тербелісін қоздыруға, яғни байланыстардың ұзындығын және олардың арасындағы бұрыштарды өзгертіге жұмсалады. Сондықтан, ИҚ жарық шоғын зат арқылы өтіп шыққаннан кейін саңылаудан өткізсе және призманың (мысалы, NaCl-дан істелген) көмегімен жиілік бойынша спектрге айналдырып, оны арнаулы детектор арқылы мониторда көрсетуге болады (сурет 4.3). Алғашқы сәуленің затқа сіңген энергияларына спектрдегі минимумдар сәйкес келеді. Сол минимум спектрлердің орналасуы бойынша зерттелетін затта қандай химиялық байланыс бар екендігін дәл анықтауға болады, Сурет 4.3. Метилацетиленилкетонның инфрақызыл спектрі (абсцисса осінде – есептелінген толқын ұзындығы, ординатада – өткізу проценті): жүктеу/скачать 6,98 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|