А. В. Луначарский жаңа адамды қалыптастырудың негізгі жағ

-Ұжымның даму (қозғалыс) заңы  - «Еркін адамзат ұжымының даму формасы – алға қарай жылжу, ал өлу формасы – тоқтау», - деп көрсеткендей ұжым үнемі алға қарай жылжу үстінде болуы керек. Белгіл бір мақсаттарға жеткен ұжым өз дамуында осы жерден тоқтап қалса, ол баолашақтан қол үзгені болып табылады.

- Параллельді әсер ету заңы - педагог тұлғаға ұжым арқылы әсер етеді, себебі ұжым өзінің әрбір мүшесі үшін жауап береді, ал әрбір мүше ұжым үшін жауап береді. Бұл фактордың іске асуның бір факторы – қоғамдық пікір, ол әсер теу құралы немесе «бұзу» құралы болуы мүмкін

- Перспективті линиялар принципі - суть этого принципа по словам А.С.Макаренконың айтуы бойынша бұл принциптің мәні -  «жаңа перспективалар құрастырылады, бұрын қолданылған принциптерді пайдаланылады, құнды принциптер ойлап табылады».  Педагог ұжымның әрбір мүшесін және ұжымды белгілі бір мақсатарға тарта алуы тиіс, оны орындау үшін еңбектену, күш салу қажет, ол өз кезегінде қанағаттанушылық, рахаттану сезімін тудыруы қажет.  

- Педагогикалық мақсатқа сәйкестілік принципі – ұжымның өмірі, іс-әректі, қарым-қатынасының мазмұнын таңдау тәрбиенің мақсаты мен міндетеріне негізделуі тиіс. 

- Тәрбие процесінің біртұтастық принципі  целостности – «Адам жеке бөліктермен тәрбиеленбейді, ол біртұтастықта қалыптасады...».- деп жазады  А.С.Макаренко. Сондықтан үйлесімді ұйымдастырылған барлық құралдар жүйесі ғана толық тұлға қалыптастырады.

- Жауапкершілікті байланыстылық принципі – ұжымда дұрыс қарым-қатынас стилі мен тонын ұйымдастырумен байланысты принцип. 

- Белсенді мақсатқа бағыттылық принципі– А.С.Макаренко даму перспективаларының мақсатына жету үшін «біз мақсатқа белсенді ұмтылуымыз керек. Тәрбие жұмысының барысында  шешімді және белсенді күш қажет.» ,- деп көрсетеді. 

Ұжымның дамуы принциптер мен заңдарды дұрыс пайдалануға байланысты. Ұжым өзінің дамуында үш кезеңді өткізеді. Ұжымның даму кезеңдерін айқындаған А.С.Макаренко. Ол балалар ұжымы дамуының мақсатына, іс-әрекетінің мазмұнына, тәртібіне, балалардың ара-қатынасы тәуелділігіне байланысты ажыратты.

 Төмендегі сызбада ұжым дамуының кезеңдері көрсетілген:

 

Бірінші кезеңде оқушылар ұжымы жеткіліксіз ұйымдастырылған топ. Сондықтан мұғалім сынып өмірін ұйымдастыру үшін жұмысты талап қоюдан бастайды. Талап іс-әрекетінің барысында орындалуға тиісті нақты міндеттер. Талап қою балаларды мінез-құлық нормасына үйрету, әлеуметтік тәжірибеге тарту. Бұл кезеңде балалар ұжымы сирек кездесетін құбылыс. Мұңдай жағдай бастауыш сыныптарда және әр мектептен біріктірілген оқушылардың жоғарғы сыныптарында болуы мүмкін.

Бұл  кезең аяқталу үшін мына мәселелерді еске алған жөн:

·  ұжымды нығайтуға бағытталған мақсаттарды анықтау;

·  ұжым іс-әрекетінің дамуы;

·  жеке адам арасындағы қарым-қатынас іскерлік және
гуманистік қатынастардың пайда болуы;

·  барлық ұжым мүшелері қолдайтын белсенділер тобының

Ұжымның дамуның негізігі жағдайларына жатады: педагогикалық талаптар, ұжымдағы қоғамдық пікір, перспективті алға жылжушылықты ұйымдастыру, өзін-өзі басқаруды ұйымдасытыру, дәстүрлер.