А. З. Капасова, Б. К. Рамазанова



жүктеу/скачать 1,13 Mb.
бет2/4
Дата12.10.2023
өлшемі1,13 Mb.
#184936
1   2   3   4
Байланысты:
1 praktikalyk
956b12ee62621f07d5682718b60afe57
БТ…………….ПК 9+90,00 Бақылау БТ……………ПК 9+90,00
- +
Т………………… I+12,03 T…………………I+12,03
ҚБ………….ПК 8+77,97 ПК11+02,03
+ -
К……………………I+95,38 Д……………………28,68
ҚС…………ПК10+73,35 КК……….ПК10+73,35


5.2. Қисыққа пикеттерді салу

Қисыққа пикеттерді салу тік бұрышты координаталар әдісімен орындалады. 2-суретке сәйкес координаталар келесі формулалармен анықталады:


(5.5)
мұндағы R – қисықтың радиусы;
– доғаны, Li – ҚБ немесе ҚС пикетке дейін тартып тұратын орталық бұрыш.
Осы бұрыш келесідей анықталады:


(5.6)



5.2-сурет – Қисыққа пикеттерді салу


2 мысал.


Берілген мысалды алатын болсақ 5.2-сурет бойынша ПК9 және ПК10 қисықтың үстіне шығару керек.
Шешуі:

  1. Тік бұрышты координаталар әдісі: Ол үшін 9,10-пикеттеріне сәйкес келетін , доғаларын табады.




  1. Орталық - бұрыштарын есептейді:






  1. ҚБ-нан 9-шы пикеттің координаталарын анықтайды:

м;
м.



  1. ҚС-нан 10-шы пикеттің координаталарын анықтайды:

м;
м.
Планға таңдалған масштаб бойынша есептелген координаталармен салады. Жергілікті жерде пикеттер координаталар басынан өлшемтаспамен өлшеніп салынады. Х - осі жанама бойынша, ал у - осі х - осіне перпендикуляр эккермен құрылып салынады.


5.3. Қисықты нақтылап бөлу

Қисықты нақтылап бөлу бірнеше әдіспен орындалады. Көбінесе, тік бұрышты координаталар әдісі, хордалармен жалғастыру әдісі және полярлы әдіс қолданылады. Әрбір әдіске үлгі сызылып, барлық берілістері көрсетіледі және элементтері есептеледі. Шартты беріліске қисықтың радиусы мен доға немесе хордалар ұзындығы нақтылап бөлудің көршілес қазықшалары арасы 5.2-кестеге сәйкес таңдалады.


5.2-кесте – Доға ұзындығын таңдау



Қисықтың радиусы, R, м

Доға ұзындығы, l, м

10-35

1

40-80

2

100-190

5

200-800

10

900 жоғары

20

5.3.1. Тік бұрышты координаталар әдісімен қисықты нақтылап бөлу


Бұл әдіс қарапайым және дәлдігі жоғары. Ашық, жазық жерлерде жиі қолданылады. Қисықтағы әрбір нүктенің орны хі және уі - координаталарымен анықталады. Координаталар басы болып ҚБ және ҚС таңдалынады. х – осіне жанама (тангенс сызықтары), у – осіне ҚБ немесе ҚС нүктелеріндегі радиустар қабылданған (5.3-сурет).



5.3-сурет – Тік бұрышты координаталар әдісімен қисықты


нақтылап бөлу

1, 2, 3, ..., п – нүктелердің қоординаталары келесідей есептеледі:





................................................................
(5.7)

мұндағы – бұрышы l – доғасын тартып тұратын орталық бұрыш және келесідей есептеледі:


. (5.8)

3 мысал.
Берілгені: R=160 м, l= 5 м.


Анықтау керек: хі және уі.
Шешуі:
;
;
.
Қисықтың ортасына дейінгі есептелген мәндер 5.3-кестеде келтірілген.

5.3-кесте – Мысалға сәйкес хі және уі есептелген мәндері



Нүктелер №

Нүктелердің координаталары

хі ,м

уі,м

1

4,998

0,078

2

9,99

0,31

3

14,93

0,70

...

...

...

19

94,05

30,55

Жер бетінде 1, 2, 3,..., 19 нүктелерін есептеп, қисықтың басынан және қисықтың соңынан өлшемтаспамен х1, х2, х3,..., х19 ұзындығына тең ара қашықтықтарды эккердің көмегімен перпендикуляр тұрғызып, у1, у2, у3,..., у19 арақашықтықтарын өлшеп салады. Бөлу жұмысы қисықтың ортасына дейін жүргізіледі. Бөлу ҚС және ҚБ жүргізіледі және ҚО түйісуі керек. Бұл тексерісі болып табылады. Нүктелерді тауып, жергілікті жерде қазықшалар бекітеді. Әдістің артықшылығы нүктелердің орнын анықтау бір-біріне тәуелсіз.


5.3.2. Жалғасатын хордалар әдісімен қисықты нақтылап бөлу


Бұл әдісті құрылысты, орманды және адам аяғы баспайтын аудандарда қолданады.


Әдісте бірінші нүктенің х1 және у1 – координаталарын 5.4-суретке байланысты есептейді:


(5.9)
(5.10)

мұндағы көрсетілгендей табылады:




(5.11)

мұндағы – нақтылап бөлудің көршілес нүктелері арасындағы доғаның ұзындығы;


2' – нүктесінің орнын табу үшін, (ҚБ-1) хордасын жалғастырып, осы бағытта 1-ші нүктеден -ке тең кесіндіні салады. 2-ші нүктенің қисықтағы, болмыстағы орнын 1-ші нүктеден -тің және 2' – нүктесінен d-ның кесінділерінің сызықтық кертпесі арқылы табады.
d кесіндісінің ұзындығын келесі формуламен табады:


(5.12)

Қалған нүктелердің орнын осыған ұқсас табады.


4 мысал.


Берілгені: м, м.
Анықтау керек:
Шешуі:

Сонда,
м;
м.
d - кесіндісінің ұзындығы .



5.4-сурет – Жалғастыратын хордалар әдісімен қисықты нақтылап бөлу




5.3.3. Полярлы әдіспен қисықты нақтылап бөлу

Бұл әдісті кішігірім қисықты жер бедерінде қолданады. Жер бетіндегі нүктенің орнын бұрыштық-сызықтық кертпе арқылы алады (5.5-сурет).


Бұл үшін теодолитті ҚБ орнатып, лимб пен алидада нөлін сәйкестендіріп, лимбты жылжыту арқылы дүрбіні БТ нүктесіне көздейді. Осы жағдайда лимбты бекітіп, алидаданың бекіту бұрандасын босатып, дүрбіні оңға немесе солға жылжытып, горизонталь дөңгелек бойынша рет-ретімен 1-нүктеде -ға тең, 2-нүктеде 2 -ға тең, 3-нүктеде 3 -ға тең және т.с.с. есептерді қояды. Бұл жерде бұрышының мәні келесідей есептеледі:


(5.13)

Жергілікті жерде қисықтың 1-ші нүктесінің орнын нысанлау осі мен ҚБ нүктесінен өлшенген -ке тең хорда кесіндісінің қиылысқан жерін алады. 2-ші нүктенің орнын нысанау осі мен 1-ші нүктеден өлшенген хордасының екінші орнымен қиылысқан жерін алады. Осылай рет-ретімен нақтылап бөлудің келесі нүктелерін қисықтың ортасына дейін табады.


ҚС теодолитті орнатып, осы жұмысты қисықтың ортасына дейін орындайды.

5 мысал.


Берілгені: м, м.
Анықтау керек: бұрышын.
Шешуі:




5.5-сурет – Полярлы әдіспен қисықты нақтылап бөлу



жүктеу/скачать 1,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет