Абылайдың Жоңғармен, Қытаймен, Ресеймен қарым-қатынастары
) Жоламан Тіленшіұлының наразылық қозғалысы(1822-1824 жж.)
жүктеу/скачать 220,31 Kb.
|
Абылайдың Жоңғармен, Қытаймен, Ресеймен қарым-қатынастары-emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- П.К. Эссенге
| 45) Жоламан Тіленшіұлының наразылық қозғалысы(1822-1824 жж.).
Көтеріліс себептері: -Дәстүрлі қазақ билігінің жойылуы -Көші бостандығының болмауы -Мал шаруашылығының құлдырауы -Алым-салық түрлерінің көбеюі Көтерілістің шығуына түрткі жағдай: -Орынбор әкімшлігі 1822 ж “Сібір Қырғыздары туралы жарғыға” сүйене отырып, Жайық пен Елек бойындағы Кіші жүздің табын руының ең шұрайлы 7 мың десятина жерін тартып алуы, Елек әскери шебінің құрылуы) -Бекіністерге орыс шаруалардың, әскери адамдар мен казактардың орналастырылуы Көтерілістің басты мақсаты: күшпен тартып алынған жерді қайтару Жағдайға қатты наразы болған қазақтар Орынбордың генерал-губернаторы П.К. Эссенгехат жазып, патша өкіметінің өлкеде жүргізіп отырған отаршылдық саясатын айыптады. Мәселенің байыбына бару үшін патша әкімшілігі арнайы комиссия құрды. Комиссия төрағазсы Кіші жүздің ханы Шерғазы халық наразылығын заңсыз деп тауып, қазақтарға қарсы әскери күш қолданатынын айтып қорқыта бастады. Мұндай жауап 1822 жылы табын руының батыры әрі биі Жоламан Тіленшіұлы Ресейге қарсы соғыс жариялауына әкелді, біртіндеп көтеріліс жағалбайлы, жаппас, арғын, қыпшақ руын қамтып, 3 мыңға жуық адамға жетті. Көтерілісшілер орыстардың жаңа әскери шебіне шабуылдар жасады, Орта Азияға баратын керуендерді тонады. 1837 ж Орта жүзде Кенесары Қасымұлының басшылығымен көтеріліс басталғанда, Жоламан Тіленшіұлы оған бірден қолдау көрсетті, күресті бірігіп жалғастырды. Бірақ Кенесарының жасақтары патша жазалаушы отрядтарынан ығысып, оңтүстікке кетуіне байланысты Жоламан астындағы жасақтар біртіндеп тарай бастады, ал өзі 40 жылдары Бұхара аймағына кетті Ресей империясының жазалаушы әскері 1825 жылы көтерілісшілерге шабуыл жасап, қарапайым халықты аяусыз қырып-жойды. Жоламан Тіленшіұлы көтерілісін қатаң жазалаған патша үкіметі қазақтардың байырғы қоныстарын кең көлемде тартып ала бастады. Қазақтардағы да 4 миллионға жуық десятина жерінен айырылды. Көтерілістің жеңілу себебі: -Көтерілірістің стихиялы түрде болуы, ұйымшылдықтың әлсіздігі -Қару теңсіздігі жүктеу/скачать 220,31 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|