Дәріс 10. Тақырыбы: Қылмыстық сот өндірісіндегі адвокатың қатысуы

Адвокаттар өзінің кәсіби қызметінде әртүрлі заң көмегін көрсетеді. ҚР ҚПК әрбір адамға білікті заң көмегін алудың үлкен және тең мүмкіндігін береді. Бұл жағдайда заң көмегі мазмұны бойынша іс-әрекеттің үлкен шеңберін қамтиды, оның ішінде анықтау, алдын ала тергеу, сот органдарына жеке және заңды тұлғаларға өкілдік ету мен қорғауды жүзеге асырады. Адвокаттың қылмыстық процесске қатысуы – бұл адвокат қызметінің маңызды түрлерінің бірі, ол негізінен айыпталушыны (сезіктіні) қорғау әрекеттерін жүзеге асыруға байланысты.

1. 
   бұрын іске судья, прокурор, тергеуші, анықтаушы, сот отырысының хатшысы, сот приставы, куә, сарапшы, маман, аудармашы немесе куәгер ретінде қатысса;
   
2. 
   осы істі тергеуге немесе соттың қарауына қатысқан немесе қатысатын лауазымды адаммен туыстық қатынаста болса;
   
3. 
   қорғаушымен немесе сенім білдіруші қарама-қарсы мүдделері бар адамға заңгерлік көмек көрсетіліп жүрсе немесе бұрын көмек көрсеткен болса, сонымен бірге мұндай адамдармен туыстық қатынаста болса;
   
4. 
   заңның күшімен немесе соттың шешімімен қорғаушы немесе өкіл болуға оның құқығы жоқ болса.
   

• 
  сезікті немесе айыпталушы кәмелетке толмаса;
  
• 
  сезікті немесе айыпталушы дене немесе психикалық кемістігінен өзінің қорғану құқығын өз бетінше жүзеге асыра алмаса;
  
• 
  сезікті немесе айыпталушы сот ісі жүргізілетін тілін білмесе;
  
• 
  айыпталушы мәжбүр етіліп стационарлық сот-психиатриялық сараптамаға жіберілсе.
  

1. 
   сезіктімен айыпталушымен олардың саны мен ұзақтығы шектелместен оңаша және құпия жолығуға;
   
2. 
   заңгерлік көмек көрсету үшін қажетті заттарды, құжаттарды және мәліметтерді жинауға және ұсынуға;
   
3. 
   айып тағылған кезде қатысуға, сезіктіден немесе айыпталушыдан жауап алу кезінде, сондай-ақ олардың қатысуымен немесе олардың өтініші бойынша жүргізілітін өзге де тергеу әрекеттеріне, сондай-ақ қорғаушының өз өтініші бойынша жүргізілетін тергеу әрекеттеріне қатысуға;
   
4. 
   қарсылықтар білдіруге;
   
5. 
   ұстау хаттамасымен, бұлтартпау шараларын қолдану туралы қаулымен сезіктінің, айыпталушының немесе қорғаушының өзінің қатысуымен жасалған тергеу әрекеттерінің хаттамаларымен, сезіктіге және айыпталушыға ұсынылған не ұсынылуға тиіс болатын құжаттармен, ал анықтау немесе алдын ала тергеу аяқталғаннан кейін істің барлық материалдарымен танысуға, одан кез келген мәліметті кез келген көлемде көшіріп алуға;
   
6. 
   өтініш жариялауға (өтініш жасау – тараптың немесе мәлімдеушінің қылмыстық процессті жүргізуші органға арналған өтініші).
   
7. 
   Кез келген сатыдағы сотта істі алдын ала тыңдауға, соттың талқылауына қатысуға, сот жарыссөздерінде сөйлеуге, жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша істі жаңарту кезінде соттың отырысына қатысуға;
   
8. 
   Сот отырысының хаттамасымен танысуға және оған ескертпе енгізуге;
   
9. 
   Іс жүргізу құжаттарының көшірмелерін алуға;
   
10. 
    Тарап пен қылмыстық істі жүргізуші адамның заңсыз әрекеттеріне қарсылық білдіруге;
    
11. 
    Анықтаушының, тергеушінің прокурордың және соттың әрекеттері мен шешімдеріне шағым енгізуге және оларды қарауға қатысуға (шағым – процесске қатысушылардың анықтау, алдын ала тергеу прокурор немесе соттың іс-әрекетіне өздерінің құзыреті шегінде және ҚІЖК-де белгіленген тәртіппен енгізілген көңіл аудару актісі);
    
12. 
    Заңға қайшы келмейтін кез келген басқа да қорғау құралдары мен тәсілдерін пайдалануға құқылы.
    

• 
  өзі мүддесін білдіретін процесске қатысушыларға білікті заң көмегін көрсетуге;
  
• 
  өзі мүддесін білдіретін процесске қатысушылардың құқықтары мен заңды мүдделерін белсенді қорғауға;
  
• 
  өзі өкілі болып отырған процеске қатысушының мүдделеріне қайшы қандайда бір болмасын әрекеттер жасамауға; айғақ жинауға, тексеруге және бағалауға, айғақты зерттеуге қатысуға бағытталған қолдаухат мәлімдеу жолымен азаматтық талаптың негіздері мен көлемін анықтау үшін қылмыстық іс бойынша дәлелдеуге қатысуға және т.б.