Жоғарғы қабақтың түсуі – (ptosis palpebrae superioris) птоз немесе блефароптоз деген атпен белгілі қабақтың ақауы. Ол бір не екі көзде бірдей байқалады. Птоз басқа аурулардың бір клиникалық белгісі немесе туа біткен кемістік болуы мүмкін. Жоғарғы қабақ толық немесе жартылай төмен қарай салбырап түсіп, көз саңылауын толық кейде жартылай жауып, көздің қалыпты көруіне кедергі жасайды.
Жүре пайда болған птоздың пайда болу себебіне байланысты бірнеше түрі бар.
Қабақтың салдануынан болған птоз,
Спазмалық птоз,
Жалған птоз.
Жоғарғы екеуін нағыз птоз деп те атайды. Қабақтың салдануынан болған птоз - жоғарғы қабақты қозғаушы жүйкенің салдануынан болады. Бір не екі көздің де қабағының жүйкесі салданады. Ол өз кезегінде орталық жүйке жүйесі қызметінің бұзылуы салдарынан болады. Қабақтың салдануынан болған птоз туу кезіндегі талықсуда, ботулизмде, киеңкі ауруында, септицемияда, симпатикалық жүйкенің кеуде бөлігінің зақымдалуында және тағы басқа ауруларда байқалады. Спазмалық птоз - жоғарғы қабақтың жапқыш айналым бұлшық етінің спазмасында (жиырылуының болмауы) және әртүрлі көз аурулары салдарынан пайда болады. Мысалы, көзге бөгде заттардың түсуінен, созылмалы конъюнктивитте, көздің ішкі орталарының созылмалы ауруларынан. Жалған птоз – кейбір қабақ ауруларында байқалады. Мысалы, қабақ гематомасында, қабақтың соғылудан ісінуінде, қабақ флегмонасында, қабақтың зілді ісіктерінде.
Ал туа біткен птозда қабақтың көтергіш бұлшық еттері нашар дамыған немесе жоқ болуы мүмкін. Сондай – ақ кейбір ит тұқымдарында көздің қабақ терісі аса қатпарлы болып, көз саңылауын жабады.
Белгілері. Қабақтың салдануынан болған птозда жоғарғы қабақ қимылсыз салбырап, көз саңылауын толық жауып қалады. Оны оңай көтеріп ашуға болады. Қоя бергенде қайта бастапқы орнына түседі. Симпатикалық жүйке зақымдалса мұнымен қоса көз алмасы ішке кіріп, қарашық кішірейеді. Ал, спазмалық птозда – қабақ керіліп, ол жылдам ашылмайды. Жалған птозда мал күштесе қабағын ашып – жаба алады. Клиникалық белгілері мен арнайы зерттеулер арқылы қабақ гематомасынан, қабақтың соғылудан ісінуінен, қабақ флегмонасынан және қабақтың зілді ісіктерінен ажыратылады.
Емі. Ем аурудың себебін жоюға бағытталуы қажет. Жалған птозда оперативтік жолмен көз аурулары емделеді. Гематоманы ішіндегі қанынан тазартып, зілді ісіктерді сылып алып тастау керек. Спазмалық птозда тыныштандыратын дәрілер егіп, қабаққа уқалау жасау, жылы және тітіркендіргіш компресс қою жақсы нәтиже береді. Қабақтың салдануынан болған птозда бұған қоса новокаин блокадасын жасау керек. Дегенмен соңғы жағдайда емнің тиімділігі төмен.