Аккузова айнур абдыжалиловна
жүктеу/скачать 2,11 Mb. Pdf көрінісі
|
Аккузовой А.А., Диссертация
- Бұл бет үшін навигация:
- Қорғауға ұсынылатын негізгі тұжырымдар
| Зерттеу жұмысының
практикалық құндылығы. Диссертацияның қорытындылары мен нәтижелерін жоғары оқу орындарындағы оқу үдерісінде лексикология, стилистика, диалектология, мәтін лингвистикасы, прагмалингвистика бойынша өткізілетін дәрістерде, жазушы тілін зерттеу мәселелеріне арналған «Көркем шығарма тілін лингвистикалық талдау», «Мәтін лингвистикасы», «Ареалды лингвистика», «Қазақ тілінің прагмалингвистикасы», «Қазақ тілінің стилистикасы» сияқты арнайы курстар мен семинарларда, сондай-ақ түрлі сөздіктер құрастыруда, яғни лексикографиялық мақсатта пайдалануға болады. Сонымен қатар зерттеу материалы мен бірқатар нәтижелерін жас ізденушілердің докторлық, магистерлік, дипломдық және курстық жұмыстарды жазу барысында қолдануына болады. Қорғауға ұсынылатын негізгі тұжырымдар: - Көркем шығармада лексикалық деңгейде стильдерді араластыра қолдану тәсілі прагматикалық қызмет атқарып, хабарланатын ақпаратқа деректілік және салмақтылық, байсалдылық сипат береді. Кейіпкер сөзіне диалектілік ерекшеліктерді кіріктіріп жіберу арқылы автор прагматиканың экспрессивті компонентін (жергілікті нақыш, комикалық әсер тудыру) және мәдени компонентін (оқырманға кейіпкерлердің әлеуметтік жағдайы туралы ақпарат беру) құрай алады. - Мәтінде белгілі бір сөзге үстелген, телінген прагматикалық коннотация (ингерентті және адгерентті коннотация) арқылы туындаған контекст қосымша мазмұнмен толықтырылады; арнайы мағына үстелген (концептуалды/ ұғымдық коннотация) және шектелмеген, оқшауланбаған бір сөздің (сөз формасы немесе синонимі) бүкіл мәтін бойында жүйелі, дәйекті түрде қайталануының нәтижесінде болуы мүмкін. Мұндайда жекелеген лексикалық бірліктер емес, қосымша эмоционалды-экспрессивті мағынаға мәтіннің өзі немесе оның бір сегменті ие болады, ол мәтіннен тыс алғанда коннотациялық мағынасын жоғалтады және қолданысын тоқтатады (мәтін құраушы коннотация). - Фразеологиялық-паремиологиялық бірліктердің прагматикалық әсерінің күші оның мағыналық құрылымына әр түрлі семантикалық корреляттардың әсер етуімен анықталады. Фразеологиялық бірліктің прагматикалық сипаттамасы әдеттегі, узуалды формада жағдаяттың өзіне қатысты прагматикалық факторлармен анықталса, окказионалды сипатының узуалды прототиппен байланысы әрқашан сақталады. - Мәтіннің прагматикалық әлеуеті негізінен мынадай құрылымдардың есебінен жасалады: мақұлдайтын, жауапқа ынталандыратын, түрткі болатын сөздердің орын тәртібін сақтай құрылған жалпы сұрақтар (мұндай жауаптың пресуппозициясы әр түрлі болады); эллипсистік немесе толымсыз сөйлемдер; мәтін прагматикасын күшейтетін қайталауға негізделген параллелизм; мәтіннің прагматикалық әлеуетін қалыптастыруда көмекші рөл атқаратын, оқырман назарын аударатын, тұжырымның мәнерлілігі мен ырғағын тудыратын 10 құрылымдардың (тавтологиялық, синонимдік) құрамындағы лексика- семантикалық қайталаулар. - Д. Исабеков – қазақ елінің кеңес үкіметі кезіндегі және тәуелсіздік кезеңіндегі тұрмыс-тіршілігін барынша шынайы суреттеген қаламгер, сондықтан оның әңгімелерінен тұтас бір дәуірдің шындығын көруге болады. Яғни жазушы шығармаларының прагматикалық әлеуетін зерттеу арқылы ғасырлар тоғысындағы ғаламның тілдік бейнесін зерделей аламыз. - Кеңес кезеңіндегі өмір суреттелген көркем мәтіндердегі ақиқат болмысты концептуалды бейнелеудің үдерісі қазақ тілді ұжым мүшелерінің ауызекі сөйлеу тіліндегі қолданыстары арқылы жүзеге асып, заман шындығын тұжырымдауға жол ашылады. Көркем мәтін тілінің коммуникативтік- прагматикалық әлеуетін талдау оқырманға белгілі бір тарихи-саяси кезеңдегі ұлттық мәдениетті құраған діл, дін, салт-дәстүрлер, әдет-ғұрыптар сияқты және басқа да әлеуметтік факторлардың тұтастығындағы шынайы қалпында елдің тұтас бейнесін қабылдауға мүмкіндік береді. жүктеу/скачать 2,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|