Қалақайлар, Қалампырлар тұқымдастарына жалпы сипаттама
жүктеу/скачать 9,72 Mb.
|
Қалақайлар, Қалампырлар тұқымдастарына жалпы сипаттама 11апта
Қалақайлар, Қалампырлар тұқымдастарына жалпы сипаттама.Орындаған:Ырысаева М.С.Қалақайлар тұқымдасы Қалақайлар тұқымдасы (Urtіcaсеае) Ағаш түрінде өседі қос жарнақты өсімдіктер Көбінесе шөптесін, кейде бұта , Шырмауық Бұта (лат. frutex) — топырақтын бетінде бірнеше сүректенген бүйірлік өскіндері бар, олардың арасында нақты айқындалған бұтағы жоқ көп жылдық сүректі өсімдік. Жер шарының барлық жерінде кездеседі, әсіресе, тропиктік, субтропиктік аймақтарда өсетін 60 туысы 700-дей түрі (кейбір деректерде 2 мыңға жуық түрі) бар. 2 туысқа жататын 7 түрі республиканың шығысындағы таулы аймақтарда, Балқаш – Алакөл ойыстарында, Тобыл, Есіл, Ертіс өзендері алабында, жол бойында, т.б. жерлерде өседі. Сабағы тік, жай жапырақтары кезектесіп немесе қарамауылықарсы орналасады. Өсімдікті түгелдей күйдіргіш түктер қаптап жатады. Ұсақ, реңсіз гүлдері шоғырбас, сыпыртқы, сырға тәрізді гүлшоғырына топталған. Құрылысы: Ұрықтануы: Дара және қос жынысты болады. Аталығы 4 не 5, аналығы – біреу, оның аузы қостілімді. Қалақайлар тұқымдасы желмен тозаңданады. Аталығы қалыпты жағдайда бүршік ішінде ішке қарай бүктеліп жатады. Тозаңданар кезде аталықтың жіпшесі дереу жазылып, желдің әсерінен тозаңқап жарылып, тозаңдар шашылады. Бұл тек осы тұқымдасқа ғана тән құбылыс Кейбір түрлері (мысалы, эластостема) жыныссыз, тамыр атпалары, түйнектері арқылы вегетативті жолмен көбейеді. Жемісі – жаңғақша. Қалақайлар тұқымдасының арасында тағамдық, құнарлы мал азықтық, медицинада пайдаланылатын түрлері бар (мысалы, қос үйлі қалақай, күйдіргіш қалақай). Көбеюі: Қалампыр тұқымдасы Түрлерінің саны жағынан аса үлкен тұқымдас. Өкілдері солтүстік ендіктің қоңыржай климатты елдерінде кең таралған шөптесін өсімдіктер мен жартылай бұталар. Дүние жүзі бойынша 2000-нан астам түрі бар (80 туыс). БОР-дың флорасыңда 600-дей түрі, ал Қазақстаңда — 215 түрі кездеседі. Бұтақтануы дихазиялы, жапырақтары қарама-қарсы, сиректеу кездесіп орналасады, қосалқы жапырақшалары көбінде болмайды немесе аздаған түрлеріне ғана болады. Гүлдері дихазиялы немесе жалғыздан, актиноморфты, қосжынысты, сиректеу даражынысты, бір үйлі, сиректеу екі үйлі болып келеді. Гүлсерігі қосарланған, сиректеу қарапайым, 5-мүшелі. Тостағанша жапырақшалары біріккен (сылдыршөптерде — у смолевковых) немесе бос жапырақшалары бірікпеген (алсиналарда — у алсиновых — Акіпоісіеае), 4—5 тісгі болып келеді. Күлте жапырақшалары (4—5) тостағанша жапырақшалардың тістерімен алма кезек орналасады. Аталықтарының саны 10 немесе 5. Аналығы 1, ол 2—5 жеміс жа-пырақшадан тұрады, жоғарғы, бір ұялы, аналықтың мойыңдары (столбик) біріккен немесе бірікпеген болып келеді. Тұқымбүрлері көп. Құрылысы Жемісі- жоғарғы лизокарпты қауашақ, немесе жоғарғы лизокарпты шырыңды жеміс. Тұқымының иілген ұрықты қоршап тұратын периспермі болады. Негізінен жабайы өсімдіктер, мәдени жағдайда ендірілгендері өте аз. Жүлдызшөп (звездчатка- Зіеііагіа). Көпжылдық және біржыддық шөптесін өсімдіктер. Жапырақтары жұмыртқа тәрізді немесе сопақша болып келеді және қарама-қарсы орналасады. Күлтесі ақ түсті. Аталығының саны 10 (немесе аздау), аналығының мойны 3. Қауашағы шар тәрізді. жүктеу/скачать 9,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|