Алаш зиялылары және ислам
Мәшһүр Жүсіп шығармашылығындағы дін мәселесі
жүктеу/скачать 331,39 Kb. Pdf көрінісі
|
Алаш зиялылары және ислам XX ғасырдың бас кезінде Алаш зиялылары
1esep, 1560338157, 1560338157, Дополнительные материалы (мультимедийные материалы, ссылки на электронные ресурсы и т.д.)-1665246584553
| Мәшһүр Жүсіп шығармашылығындағы дін мәселесі
(1858-1931) бес жасында ауыл молдасынан сауатын ашады. Мәшһүр Жүсіп одан соң ислам ғылымының нәрін шашқан «Көкiлташ» медресесінде білім алған («Көкiлташ» медресесі қазақдаласындағы көптеген азаматтардың діни сауат ашуына айтарлықтайүлес қосқан. Осы медресені аяқтағаннан кейін бірнеше жыл бала оқытумен айналысады. Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының артында қал дырған шығармалары13 томдық жинақ болып жарық көрді. Дін туралы Мәшһүр Жүсіп «Шайтанның саудасы», «Соқыр, саңырау және жалаңаш», «Жарты нан хикаясы», «Мәшһүрдің 46 жасында сөйлегені», т. с. с. үгіт өлеңдер жазды. Ислам дінінің мәні хақында осындай көркем туындылар жазумен бірге Мәшһүр Жүсіп діннің ақиқат екенін дәлелдеп, ғылыми еңбектер де жазған. Осы орайда «рух», «Нәпсі» ұғымдарын: «Адамның денесінде ішкен-жеген қоректің ғайыптылығынан, барып тұрған тазасынан жиылып бір арнаға топталып, жүректе бір рух жасалады. Мұн ың атын: «Рух хайуаны» - дейді. Сондай болатындығы үшін қазақ жұрты тамақ ішерде: «Жүрек жалғайық, жан шақырайық»дейді. Бұл сөздердің мәнісі тамақ күшінен жиылып болатұғын нәрсе екен. Құдайдан келген жан басқа, бұл басқа» деп түсіндіреді. Ғұлама ақын Мәшһүр Жүсіп Көпеев ең алдымен ислам дінінің этикалық, моральдік, дида ктикалық мәселелерін зор білгірлікпен жырлаған сөз зергері. Ақынның өлеңдеріндегі қозғалатын мәселелері адамгер шілік, имандылық, жұмақ пен тозақ және рухани байлыққа негізделген. Өз жұртына рухани байлықтың жемісін, има ндылық дәнін сеуіп, оны әрі қарай дамыту әр азаматтың парызы. Халықты өнербілімге үндеп, адамдықты, имандыл ықты ту етіп ұстауға шақырған Мәшһүр Жүсіп өлеңдері де әр қилы қырынан көрінеді. Мәшһүр Жүсіп өлеңдерінің басты мәселесі имандылыққа, адамгершілікке, әділеттілікке, адалдық пен ақиқатқа, еңбекқорлыққа үндеген. Мәшһүр Жүсіп өзінің өлеңдерінде шығыс әдебиетінің мол мұрасын пайдалана білді. Ақын ортағасырлық араб, парсы тілін жетік білуі нәтижесінде сол кезде айтылған мәнді ойларды өзінше өрістетіп, қазақ әдебиетінде басқа ешкімге ұқсамайтын өзіндік арна қалыптастырды. Ол әдебиетке деген ислам әсерін кең түсініп, оны өз шығармаларында жан-жақты көрсете білді. Ақын Бұхарда, Қоқан, Самарқанд, Ташкентте барған сапарларында сол кездегі мұсылман әлемінің бай қазынасымен терең танысып, содан түйген ойларын қағаз бетіне түсірді Мәшһүр Жүсіп мұраларынан ханаға құқық негіздері мен Матрудидің діни танымын, Иасауидың ар туралы іліміне терең меңгерген, қазақ мұсылмандық негіздерінің тарихи сабақтастығы жалғаушы дана екендігін тануға болады. Жүсіп Баласағұн –XI ғасырдың көрнекті ақыны, ойшыл-философ, бүкіл Шығыс елдеріне әйгілі ғалым- энциклопедист, аса ірі мемлекет қайраткері, араб және парсы тілдерін жетік меңгерген.Оның бізге жеткен еңбегі,- «Құтты Білік». Жүсіп Баласағұнның «Құтты білігінің» дүниетанымдық және құндылықтық бағдары Ислам діні мен ахлағына негізделген.Жүсіп Баласағұн–түркілік ислам әдебиетіндегі мадақ жанрының негізін қалаушы. Ол өз шығармасында Аллаға иман, пайғамбарға сенім, сахабаларға құрмет көрсетудің үлгісін көрсете білген һәм өзінің шығармасында Құраннан кейінгі орныда тұрған хадистерді де қолданған. «Құтты Білік» дастаны – түркі сөздерімен жазылған өмірлік ақыл-ойдың философиялық ескерткіші Біздердің бұл кітапты тілге тиек етуіміз бұл кітап Жүсіп Балсағұнның бізге жеткен бірегей еңбегі. Ы. жүктеу/скачать 331,39 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|