Көне руналық жазу («руна» - «ескі», «көне») – түріктердің төл жазуы.
Көне түрік жазуының қалыптасқан уақыты: б.з.б. І мың жыл.
Көне түрік жазуының бүкіл халық игілігіне айнала бастаған уақыты:VIII – IX ғғ.
Түріктердің жазуы туралы алғашқы деректерді қалдырған византия тарихшысы: Менандр Протектор.
Талас, Іле, Сыр, Ертіс өзендері бойынан табылған ежелгі түрік жазуларына берілген атау: «Талас» жазуы.
Ерте орта ғасырда түрік жазуымен қатар ел ішінде кең түрде қолданылған жазу:Соғды жазуы.
v Әсіресе бұл жазу қаған сарайында маңызды рөл атқарған.
VIII-IX ғасырда түрік жазуының өмірде қолданылу аясының тарылу себебі: Ислам дінінің таралуына байланысты араб жазуының түрік билеушілері арасында тез қабылдануы.
Жазба деректердегі мағлұматтарда олардың қамыс қаламмен және IX-X ғасырларда ежелгі түрік жазуымен жазғанын көрсетеді: Қимақтар.
Ø Көне түріктердің жазба әдебиеті
Көне түрік тілінде жазылған жәдігерлер саны: 200-ден астам.
Түріктердің жазба әдебиеті дүниеге келген кезең:VIII ғасыр.
Түрік сына жазуының көне ескерткіштері:«Күлтегін»және «Тоныкок» – тарихи дастандар.
v Мұнда Түрік қағанатының құрылуы мен дәуірлеуі, ақырында күйреуі жайында айтылады. Дастандардағы тарихи суреттер әдеби-көркемдік тәсілдермен өрнектелген.
VIII-ІХ ғасырларға жататын әдеби шығармалар: «Қорқыт ата» мен «Оғызнама».
«Қорқыт ата» кітабы мен «Оғызнама» дастанының қағазға түсе бастаған уақыты: ХІ ғасыр.
«Қорқыт ата» кітабы12 жырдан тұрады.
Аты аңызға айналған атақты ақын, қобызшы Қорқыт атаның туған жері: Қазақстан.
v Қорқыт атаның шешесі қыпшақ тайпасынан, әкесі Қарақожа оғыздардың Қамы деген атасынан.
Атақты қобызшы Қорқыт ата күмбезі орналасқан аймақ: Қызылорда облысы, Қармақшы ауданы.
F «Оғызнама» -ІІ ғасырдағы тарихи оқиғаларға байланысты туған әдеби шығарма. VI ғасырда парсы тіліне, ІХ ғасырда араб тіліне аударылған.
Достарыңызбен бөлісу: |
