Аман абасилов әлеуметтік лингвистика
жүктеу/скачать 2,06 Mb. Pdf көрінісі
|
| 3.1.7 Креоль
Тілдің өмір сүру формаларын әлеуметтік лингвистикалық тұрғыдан сипаттағанда олардың ерекше бір түріне креоль-тіл енеді. Креоль-тілдерде бүгінде әлемде шамамен 10 млн адам сөйлейді. Осынша адам сөйлейтін бұл тілдердің әлеуметтік және лингвистикалық ерекшелігі неде? Жалпы креоль-тіл пиджинге өте ұқсас. Дегенмен бұл екеуінің арасында айтарлықтай маңызды ерекшеліктер бар. Енді олар- дың арасындағы әлеуметтік лингвистикалық айырмашылыққа тоқталайық. Пиджин-тіл – әлеуметтік субстратқа ие, яғни ол саудаға, қала жағдайына және көші-қонға байланысты өз сөйлеушілері бар тіл, бірақ ол этникалық тіл емес, ешқандай халықтың, ұлттың ана тілі болып табылмайды. Ал креоль-тіл – керісінше, бірінші кезекте бел- гілі бір этникалық қауымдастық тілі. Басқаша айтқанда, бүтіндену, ынтымақтасу процесінде жаңадан пайда болған этнос тілі. Креоль-тілі бұл – шындығында лексикалық қоры бай, өзіндік жүйеленген грамматикасы бар, өзіндік ішкі даму заңдары бойын- ша кез келген тірі тілдер сияқты дами алатын толыққанды тіл. 67 Креоль-тіл өзінің пайда болуын пиджиннен бастап, біртіндеп өздігінен дамып жетіледі, бірақ ол құрылымдық жағынан екінші қосалқы тіл болып табылмайды. Пиджин-тіл ешқашан белгілі бір этностың ана тілі болмайды, ол тек әр түрлі тілдік ортадағы қарым- қатынасты қамтамасыз ету қажеттігінен пайда болған қосалқы (көмекші) тіл ғана. Ал креоль-тіл ана тілі дәрежесіне (көпшілігінде пиджин-тілді тұтынушылардың екінші ұрпағы үшін) көтерілуі мүмкін. Сондай-ақ әртүрлі тілдік ортада этносаралық, тіпті ұлтаралық тіл қызметін атқаруы да мүмкін. Бүгінгі таңда креоль-тілде сөйлеушілер саны күн санап өсуде. Өйткені креоль-тілдің негізі ағылшынтілді, французтілді, испан- тілді және португалтілді пиджиндер болып табылады [27,301- 302.]. жүктеу/скачать 2,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|