Сабақ барысы.
І. Қызығушылықты ояту сатысы. Ой қозғау.
Өмір –мәңгі, уақыт – мүмкін елес.
Кел болашақ! Сауық құр, күлкіңе көш!
Бір күн шықса, бір күннің батуы анық,
Екі күннің тұруы мүмкін емес! – деп Мұқағали ақын жырлайды, сөз құдіретінің мәнін түсініп, әдемі де әдепті, сұлу да ойлы сөйлей білуге үйренейік!
Әдеби сөйлеудің негізгі бұлағы – кітап. Кітапты оқып қана қоймай, ондағы сөз, сөйлемдерге назар аударту.
ІІ. Топтастыру әдісі. Оқушы жаңа идеяларды жинақтап бір – бірімен сабақтастырады. Ой тудыруды күшейту үшін әр түрлі белгідегі қағаздарды үлестіру.
«Шешендік сөз өнері» тақырыбына байланысты ойыңызға келген сөздер мен сөз тіркестерін жаза беріңіз (топпен жұмыс жүргізіледі).
Берілген уақыт біткенше топ идеяларды топтастырып жазады.
Топ мүшелері ойын қорытып, жазғандарын тақтаға іледі. Әр топтың басшысы шығып, шешен және шешендік сөздердің анықтамасын толық айтып шығады.
ІІІ. Кубизм. Тақырыпты жан – жақты қамтуға мүмкіндік туғызатын оқыту стратегиясы.
1.Суреттеңіз. 2. Салыстырыңыз. 3. Зерттеңіз. 4. Қолданыңыз. 5. Бұл туралы ойлағанда көзіңізге не елестейді? 6. Қолдаңыз не қарсы шығыңыз.
Суреттеңіз (5 минут)
Кубиктің осы беті түскен сәтте «Шешендік сөз - өнер падишасы» тірек – сызба бойынша шешендік жанрының шешендік толғау, шешендік арнау, шешендік дау түрлерін түсініреді.
Зерттеңіз (4 -5 минут)
Тақырып бойынша оқушылар өз білгенін ортаға салады. Бұл туралы ойланғанда көз алдыңызға не елестейді? (қиял дүниесімен болжайды). Зерттеушілер тобынан төмендегіше сұрақтар қойылады.
Қазақ халық шешенді некілтен дана деп санаған?
«Өнер алды – қызыл тіл» деген мақал мәнін қалай түсінесің?
Шешендік жүйрік ой – толғауы тындаушы талғамына тәуелді ме?
Оқушы. Сөз саптау мәдениетінің ең үздік көрсеткіші – айқындылық. Шешен айтқан сөзін өзі қалай түсінсе, тыңдаушылары да сондай түсінуі керек. Тіл анықтылығы – тілді меңгерумен, құрметтеумен және ұрпақтар сабақтастығымен жалғасын таппай ма? Сондай ойлау мен сөйлеу және сөз қуаты даналықпен ұштасатынына көзіміз жетеді.
Оқушы. Шешенді дана деп айту ойын бүкпей еркін айта алатындығымен және сөздің «тобықтай түйінін» қиыннан қиыластырып құрастыра алатындығынан болар.
Оқушы. Шешендердің жүйрік ой толғауы тыңдаушылардың талғамына тәуелді. Ол не айтатынын, қай жерде айтатынын және қалай айтатынын жете түсінуге тиісті. Сөз қуаты тіл өнерінде жетіліп шындалса, сөйлеу шебер орындаумен жүрек қуатынан шындалары сөзсіз. (Тірек – сызба негізін әдебиет теориясымен байланысты талдайды).