Экспертті жүйелер (Expert Systems)

Компьютерлік жүйе эксперт логикасын қалай қолданады? Эксперттік жүйені проекциялау үшін білім инженері (арнайы дайындығы бар жүйелік аналитик) деп  аталатын маман меңгерілетін аймақта эксперттердің бірнеше немесе бір ғана көлемімен өте тығыз жұмыс істейді. Білім инженерлері эксперттің шешім қабылдауына қолданатын барлық әдістерін тәжірибе жүзінда біліп көреді. Білім инженерімен алынған білім кейіннен компьютерлік жүйеге білім қоры деп аталатын блокта арнайы форматта жүктеледі                    (2.1 суретті қара). Бұл білім қоры шешім қабылдауға қолданылатын ережелер мен нәтижелерден, яғни, шешімге қажетті параметрлер мен фактілерден тұрады.

Бұл моделденетін нысанінің функционалды тұрғысынан  ақпараттарды өндеу және қозғалыс процестерін сипаттайды.

         IDEFO  бұл SADT(Structured Analysis and Design Tecnique) ішкі жиыны. Бұл әдістеме алғашқыда жалпыға бірдей жүйелерді жобалау ретінде сипатталды.  IDEFO  әдістемесінің мәні өнімді өндіру мысалы ретінде қарауға болады.

         Өндіріс  үшін ингредиенттерді пайдаланады, нұсқауларды, құрал-жабдықтар, инструменттер қолданылады.

         АЖ моделдейтін  IDEFO  термині өндірісінде  4.1 суретінде көрсетілгендей, блок және доға қарастырылған.

         Блокта өндірістің АЖ моделдейтін негізгі функциясы кескінделген, ал доғада – өндірістің қатысушысы және нәтижесі болып табылатын  көптеген нысанілер: ақпарат немесе қызмет. Доғаның блокпен байланысын интерфейстің түрі анықтайды.             

4.1 сурет - IDEFO  моделінің базалық элементтері

    Модель түсіндірмесінің ережелері:

-  функционалды блок кіру нысанынан шығу нысанына ауысады;

-  басқару қалай және қашан болатынын анықтайды;

-  атқарушы оны орындайды.

         Доғалар жүйе функцияларының қалай бір-бірімен байланысты екенін, мәліметтермен қалай алмасатынын және қалай бір-бірін басқаратынын анықтайды.  Бір функцияның шығулары кіру нысаны болуы мүмкін, басқарушы немесе атқарушы болуы мүмкін. Доғалар салалана және біріге алады. Тарамдау көптiк (бiр нысанның ұқсас көшiрмелерi) немесе ыдырауды бiлдiредi. Қосу нысандардың бiрiктiруін немесе араласып кетуiн бiлдiредi.

         IDEFO  әрбір блогы – диаграммалар келесі деңгейдегі диаграммадағы интерфейстік доғалармен біріккен  әр түрлі блоктармен сипатталуы мүмкін. Бұл блоктар бастапқы функцияның төменгi функциясын ұсынады.

 Әрбір ішкі модульдер декомпозирленген түрге ұқсас. Деңгейлердiң саны шектеулі емес, бiрақ диаграммада 3 пен 6 блоктар аралығында қолдануды ұсынады. 

         IDEF0 үлгісін құру барысында жобаның анализ кезеңі болып табылады, АЖ  өңдеу үшін келесі себептермен алдын алу қажет:

  - танысу барысында «дәл солай» үлгісін құру қажет, бизнес-процесті бекітетін және ақпаратты ағынмен қолданылуы,

  - «дәл солай»  функционалды  үлгісі  бизнес-процеске көп ақпарат жіберілгенін көруге мүмкіндік береді – тексерілетін нысанның тар орны,

  - «дәл солай» үлгісі арқылы «қалай болады» үлгісі құрылады, өнеркәсіпке жетілдірілген  құрылымын  ұсынады,

   - «дәл солай» үлгісін құру барысында мынадай бизнес-ережелер шығады:

- үлгi жасалатын нысанның  жұмыс жасауын  реттейтiн жағдайлар;

-  IDEFO үлгісінің  – бұл тапсырыс берушімен бірге оның функционалды үлгісін өңдеудің жақсы тәсілі.