«Қаржыға кіріспе» пәні бойынша №1 практикалық тапсырма

КАСПИЙ ҚОҒАМДЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ «ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ БАСҚАРУ ЖОҒАРЫ МЕКТЕБІ»

«Қаржыға кіріспе» пәні бойынша

№1 практикалық тапсырма

Оқытушы: Кабдешова Ансаган Аскаровна 

Студент: Балсаидова Азиза Шералиевна

6В04111- «Есеп және Аудит» ҚББТ

Мазмұны:

• «Қаржы» термині латынның «fіnіs» - істің соңы, бір нәрсенің өтеу мерзімі, таластың аяғы деген мағына беретін сөзінен шыққан. Бұл сөзге латынның «finіге» - аяқтау, тартысты шешу (әдетте қаржылай) мағынасын білдіретін етістігі қосылады. Ортағасырлық латын тілінде «finansіо» және «finanсіа» сөздері пайда болды, олар қолма-қол ақша, кіріс, міндетті ақшалай төлем деген мағынаны білдіретін. Германияда «finans» сөзі XVI және XVII ғасырларда жағымсыз сипатқа ие болды және парақорлық, айлақорлық, алдау, зұлымдық дегенді білтіретін. XVIII ғасырда Француздың «finansе» сөзі мемлекеттік мүліктің жиынтығы, мемлекеттік шаруашылық, мемлекеттің ірістері мен шығыстары дегенді білдіретін болды. XIX ғасырдың аяғында «қаржы» терминімен тек ақшалай қаражаттар ғана емес, сонымен қоса «қазына» түсінігіне ие мемлекетке тиесілі материалдық құндылықтар да аталатын болды, бірақ уақыт өте келе қаржы тек ақшалай категория ретінде қарастырыла бастады.

(“қолма – қол ақша”, “табыс” ұғымын бiлдiретiн орта ғасырдағы латын тiлiнiң “financia” сөзiнен пайда болған француздың finance сөзiнен шыққан) қоғамда нақты өмiр сүретiн, объективтi сипаты мен айрықша қоғамдық арналымы бар өндiрiстiк қатынастарды бiлдiре отырып, тарихи қалыптасқан экономикалық категория ретiнде көрiнедi. Құн категорияларының жүйесiнде (ақша, баға, кредит, пайда, жалақы және т.б.) қаржы белгiлi орын алады және өзiнiң iшкi ерекшелiктерiмен, сондай-ақ ұдайы өндiрiстегi өзгешiлiк рөлiмен айшықталады.

Директивті (міндетті) сипаты

Өмір сүрудің қор формасы

Бөлу сипаты

Ақшалай сипаты

Қаржы

Бөлгіштік

тұжырымдама

Ұдайы өндірістік тұжырымдама

Бұл тұжырымдаманың жақтаушылары қаржы қоғамдық өндірістің emu- mi стадиясында - акшалай нысандағы қоғамдық өнімнің кұнын бөлу үдерісінде пайда болады, қаржының бөлгіштік сипаты оның іс-әрекет етуінің ерекшелігін көрсетеді деп санайды.

Қоғамдық өнімді бөлу

• Алғашқы бөлу[†] кезінде жиынтық қоғамдық өнімнің жалпы көлемінен орнын толтыру (өтеу) қоры (материалдық шығындар мен амортизациялық аударымдар) шығарып тасталады және жаңадан жасалған құн – ұлттық табысты бөлудің нәтижесінде мемлекеттің, өндірістік сфераның (шаруашылық жүргізуші субъектілердің) және халықтың алғашқы табыстары қалыптасады, олар бөлудің және қайта бөлудің күрделі үдерістеріне ұшырайды, бұл үдерістерде маңызды рөлді қаржы атқарады. Қоғамдық өнім мен ұлттық табысты алғашқы бөлу кезінде қаржы еңбекке ақы төлеу және баға сияқты экономикалық категориялармен тығыз байланыста дамиды.
• Қайта бөлу салалық, сондай-ақ аумақтық тұрғыдағы шаруашылық жүргізуші субъектілер бойынша қоғамдық өнімді мүшелеудің сан алуан үдерісін қамтиды. Мұның нәтижесінде натуралдық – заттай нысандағы өнімді түпкілікті тұтынуды қамтамасыз ету үшін ұдайы өндіріс қатысушыларының ақшаға деген әр түрлі қажеттіліктері қанағаттандырылып отырады. Бұл ретте қатысушылардың бәрінің табыстары басқалардың шығыстары есебінен қалыптасады және ұлттық табыс қорлану қоры мен тұтыну қорына ие болады. Бірінші жағдайда қаражаттар өндірісті кеңейту үшін немесе материалдық сфера капиталынан, әлеуметтік инфрақұрылымның өндірістік емес қорларынан болатын өндірістік қорлардың (капиталдың) өсімі үшін, резервтер мен сақтық қорларын жасау үшін пайдаланылады.

Қаржы ресурстары

экономикалық және қаржы қызметі нәтижесінде, жалпы ұлттық өнімді жасау мен бөлу үдерісінде құралатын ақшалай қаражат, мемлекеттің, кәсіпорындардың, бірлестіктердің, ұйымдардың билігіндегі ақша қаражаты мен қорларының жиынтығы. Қоғамдық жиынтық өнім мен ұлттық табысты қайта бөлу барысында құралады.

Қаржы қорлары

қаржылық әдіспен қалыптастырылған, белгілі бір қажеттіліктерді қанағаттандыруға пайдаланылатын мақсатты ақша қаражаттары

Макродеңгейдегі қаржы ресурстарының түрлері: халықаралық валюта қорының және басқа халықаралық ұйымдарының кредиттері, Ұлттық банктің ішкі кредиттері; салықтар; бюджетке төленетін басқадай төлемдер; бюд­жеттен тыс қорларға аударылатын аударымдар және өзгедей түрлері.

Микродеңгейдегі қаржы ресурстарының түрлеріне мыналар жатады: шаруашылық жүргізуші субъектісінің таза табысы - пайдасы; амортизациялықаударымдар; кредиттер; сақтық өтеулері; істен шыққан мүлікті сатудан түскен түсім-ақша; орнықты пассивтер; құрылыста ішкі ресурстарды жұмылдыру; серіктестіктер мен кооперативтер мүшелерінің үлестік және басқа жарналары; меншікті бағалы қағаздарды сатудан алынған табыстар; жоғарғы құрылымдардан аударылған қаржы ресурстары; бюджет субсидиялары және басқадайлары.

Қаржы ресурстары

Орталықтанған

Орталықтанбаған

бюджет және макродеңгейдегі ұдайы өндірістің қажеттіліктерін қамтамасыз етеді.Мемлекет тарапынан болатын жеңілдікті несиелендіру.

шаруашылық жүргізуші субъектілерде қалыптасады және өндірісті кеңейтуге, кәсіпорын қызметкерлерінің әлеуметтік-мәдени қажеттіліктерін қанағаттандыруға пайдаланылады.

Қаржы механизімі – экономикалық және әлеуметтік даму үшін қолайлы жағдайлар жасау мақсатында қоғам қолданатын қаржы қатынастарын ұйымдастыру нысандарының, қаржы ресурстарын қалыптастырып, пайдалану әдістерінің жиынтығы.

Қаржы механизімінің қосалқы жүйесі оның неғұрлым маңызды қозғаушы күші болып табылады, олар: қаржылық жоспарлау, қаржы тұтқалары мен ынталандырмалары, ұйымдық құрылым және қаржы жүйесінің құқықтық режімі, қаржыны ұйымдастыру.

Қаржы тетігі - шаруашылық тетігінің құрамдас бөлігі; бөлу және қайта бөлу қатынастарының кең жүйесі жүзеге асырылатын табыстар мен қорлану құралатын және орталықтандырылған ақша қорлары құрылып, пайдаланылатын нысандар мен әдістердің жиынтығы. Қаржыны жоспарлауды, қаржыны басқаруды, қаржы тұтқаларымен ынталандырмаларын, қаржы көрсеткіштерін, нормативтерін, лимиттерін, қаржылық сақтық қорларды қамтиды. Қаржы тетігі экономика мен әлеуметтік аяға, мемлекеттің, аймақтардың, жергілікті құралымдардың, шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржы саясатьш жүргізуіне ықпал ету үшін пайдаланылады. Қаржы қатынастарын ұйымдастырудың алуан түрлеріне қарай қаржы тетігінің құрылымы өте күрделі.

Қаржы тетігінің блогы (буыны)

Жоспарлары мен баланстары

Қаржы көрсеткіштері

Ұдайы өндірісті қаржылық қамтамасыз ету

Ынталандыру қорлары

Нормативтік актілер

Заңнамалық актілер

Қаржы болжаулары

Мемлекеттің қаржылық механизмі

Бөлім

Блок (буын) – жалпы мақсаттық бағыттылық белгісі бойынша бірлескен бір-бірімен байланысқан біртекті элементтер жиынтығы: қаржылық болжамдар, жоспарлар және баланстар, қаржылық көрсеткіштер, өндірісті және ынталандыруды қамтамасыз ететін қаржылық қорлар, қаржылық қатынастарды реттейтін заңнамалық және нормативтік актіле