Арман пв баспасы

8
– ға сыр лар да ғы та ри хи жағ дай мен әде би ет тің си па ты 
қан дай бол ған?
Х–ХІІ ҒА СЫР ЛАР ДА ҒЫ ӘДЕ БИ ЕТ
Түр кі ха лық та ры әде бие ті та ри хын да ис лам дәу ірі (Х–ХІІ 
ға сыр лар) ерек ше орын ала ды.
Қа зір гі Ор та Азия мен Қа зақ стан же рін бір кез де ме кен ет кен 
түр кі ха лық та ры ның та ри хын да Х–ХІІ ға сыр лар қо ғам дық 
да му дың жа ңа бас қы шы бол ды. Бұл кез де араб ха ли фа ты ның 
би лі гі жойы лып, ел бас қа ру ісін жер гі лік ті жер лер де гі фео дал дар 
мен ақ сүй ек тер өз қол да ры на ал ған еді. Ен ді араб ті лі бұ рын ғы дай 
мін дет ті мем ле кет тік тіл бо лу дан қал ды.
Х–ХІІ ға сыр лар да түр кі әде би ті лі 
жан-жақ ты да мып, же ті ле түс ті. Мұ ның 
өзі түр кі ха лық та ры ның, со ның ішін де 
қа зақ, өз бек, ұй ғыр, қыр ғыз т.б. ха лық-
тар дың эт ни ка лық құ ра мы ның қа лып-
та са бас тауы мен олар дың әлеу мет тік-қо-
ғам дық өмір де гі рө лі нің бір тін деп ар та 
тү суі не бай ла ныс ты бол ды. Қып шақ, 
оғыз, қар лұқ жә не ұй ғыр тай па ла ры мен 
ха лық та ры ның тіл де рі не гі зін де Х–ХІІ 
ға сыр лар да араб гра фи ка сын да ғы тү рік 
жа зуы қа лып тас ты. Әде би ет тің көп-
те ген ес ке рт кіш те рі ара лас қар лұқ-
ұй ғыр жә не қып шақ-оғыз тіл де рін де 
жа зыл ды. Ор та ға сыр да ғы ең та ны мал 
ту ын ды лар – әл-Фа ра би дің «Әлеу мет тік-
эти ка лық трак тат та ры», ибн Си на ның 
«Да ныш-на ме сі» («Бі лім кі та бы»), 
әл-Би ру ни дің «Хик мет те рі» («Да на лық 
сөз де рі»), Мах мұд Қаш қа ри дің «Түр кі 
тіл де рі нің сөз ді гі» (« Диуа ни лұ ғат 
ат-түрк») Жү сіп Ба ла са ғұ нның «Құт ты 
бі лік» («Құ дат ғу бі ліг») да ста ны, Ах мет 
Йүгі не ки дің «Ақи қат сыйы кі та бы», 

жүктеу/скачать 4,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: