Арттерапия жаңа оқыту технологиясының озық үлгісі ретінде


Суретпен терапия жүргiзу бiрнеше этаптардан түрады



бет20/54
Дата07.02.2022
өлшемі0,87 Mb.
#87339
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   54
Байланысты:
Диплом Арт-терапия

Суретпен терапия жүргiзу бiрнеше этаптардан түрады :

  1. Арттерапияға қатысушы клиенттің берiлген тапсырмаға деген қарым-қатынасы анықталады, оның терапияға деген қатынасының өзгеруiнiң анализiнен суретке деген мотивациясы көрiнедi.

  2. Жеке тұлғаның өзiн суретте сипаттап беру ұсынылады.

  3. Клиенттің кейiнгi өзiн-өзi толықтай ашып беруi, оның картинадағы әрбiр бөлiмiне сипаттама беруiне тiкелей байланысты болады.

  4. “Мен” деген сөздi қолдану арқылы, клиент картинаның атынан бастап, суреттiң шығу тарихын айтып беруi тапсырылады. Мысалы: “Мен – картина. Менде әртүрлi сызықтар бар. Олар менi қиып өтедi… ” .

  5. Терапевт суреттiң бiрнеше бөлiмдерiн бөлiп қарайды, себебi клиент соларға қарап олармен байланысуы керек. Мысалы: “Аппақ бұлт болып өзiңдi елестетшi және де өзiңдi сол ақ бұлт арқылы сипаттауға тырыс. Сен неге ұқсайсың? өзiңдi қазiр қалай сезiнiп тұрсың?”.

  6. Егер де қажет болып жатса, клиентке арнайы сұрақтар қойылады. Ол клиенттің ұқсастыру, теңестiру процесстерiне толығымен қосыла алуына көмек бередi.

  7. Клиентің зейiнiн фокустеу жолы келесi объектiлердiң белгiлi бiр жақтарын сызып көрсетумен жүзеге асады. Клиенттің қызығушылығының көрсетiлген жағдайларға жоғарылауы және мүлдем болмауы, психотерапевттiң сипатталған ситуацияларға деген субъективтi қатынасын дәлелдеген болып табылады.

  8. Картинада берiлген достық немесе бiр-бiрiне қарама-қайшылы қатынасты көрсетiп тұрған екi предметке клиенттің диалог құруы ұсынылады.

  9. Негiзгi зейiн түске бөлiнедi. Клиент сурет салуға кiрiсер алдын, ол көзiн жұмады және оған сұрақтар қойылады: “Сіз қандай түстердi қолданатындығың жөнiнде ойланыңыз. Сіз үшiн ашық және қара түстер ненi бiлдiредi ?” Терапевт клиент зейiнiн түстердiң түрлерiне аударып, сонымен қатар картинадағы түстердiң орын алысында қолдануларды сипаттайды.

  10. Терапияның жүру процесiнде клиенттің көңiл-күйiндегi өзгерiстер бақыланады. Оның денесiнiң қозғалысы, бетiнiң көрiнiсi, дем алысы, дауыс ырғағы, үнсiздiгi де бақыланып отырады. өйткенi үнсiздiк, ойланып отырғандықты бiлдiруi мүмкiн. Еске түсiрулерi, толқулары – олар жаңаны сезiнуiнiң бiр белгiсi болуы да мүмкiн.

  11. Картинадағы суреттермен клиенттің теңесуi, өзiн ұқсату арқылы, оның сол объектiлермен қатынасы арқылы ненi көрсетiп бiлдiргiсi келгенiн анықтауға болады. Одан кейiнгi мына анализ, оған өзiнiң суретте ненi ашып көрсеткендiгiн сезiнуiне жол бередi.Терапевт клиентке мынадай сұрақтар қою арқылы, интерпретация жасай алады: “Бүл сіздің өмiрiңізбен қандай да бiр байланысы бар ма? Сіз осы бөлiктiң атымен айтқандарыңыз ненi бiлдiредi? Сіз өзіңіз туралы осы суретті өз атыңызбен байланыстырып айтып бере аласыз ба?” Сұрақтар әртүрлi образда ауысып берiлуi мүмкiн, өйткенi әрқашанда клиенттің мiнезiн тез ашып көру мүмкiн емес.

  12. Келесі кезекте психотерапевт жеке суреттерді қоя салады да, картинада берiлген, көрiнген өмiрлiк ситуацияларды қарастырады. Кей кездерi клиентте бiрдестен картинадағы объектiлер бiрлестiгi көрiнедi, ол өз еркiмен өзiнiң өмiрiнiң фрагменттерiн айтып бере бастайды. Ол кейде суреттегi образдармен тiкелей немесе жанама түрде өз өмiрiн байланыстырып айтып отырады. Шындығында да клиенттің өмiрi сондай бейнеде болып келедi.

  13. Зейiн сурет композициясына көбiрек аударылады. Соның iшiнде бос жерлерiне.

  14. Терапевт бiрiншiден, клиенттің талқылауының алғашқы жоспарымен жұмыс жасайды. Алғашқы жоспардың көрiнiстерiмен ары қарай жұмысты жалғастыра беруге де болады, бiрақ кейбiр жағдайларда қарама-қарсылы планмен жұмыс жасағанда дұрыс болып отырады. Мысалы, ертегiлер әлемiн салған клиент, сол жердiң тартымдылығын ашқысы келедi, бiз оған оның өз өмiрiнде бұл ертегi әлемiндегi қызығушылықтардан алған қанағаттану сезiмi болмағандығын айтамыз. Бiрақта бiз алғашқыда клиентте жеңiлдiк сезiмiн және жайлылық сезiмiн туындататын жұмыстармен айналысамыз. Содан кейiн күрделiлеу тақырыптарға ауысамыз. Мысалы, бiз клиенттен бiр жағынан уайым-қайғы сезiмдерiн, ал екiншi жағынан қуаныш, бақыт сезiмдерiн суреттеп берулерiн сұраймыз. Көптеген клиенттер, әсiресе төменгi сынып оқушылары уайым-қайғыны көрсететiн бейнелердi жасауда әбден қиналады. Олар қуаныш сезiмiн бейнелегенде, өздерiн еркiн ұстайды. Бiрақ, бұл жағдай ылғи да осылай бола бермейдi. Кейбiр клиенттер бiрiншi жинақталып қалған негативтi әсерлерден пайда болған эмоцияларды, ашу-ызаларды бiрден ашып шығаруға деген қажеттiлiктерi көрiнiп тұрады. Кейiннен барып, олар өздерінің позитивтi әсерден алған сезiмдерiн бейнелей бастайды.

Суреттiң мәнi мен стилi көбiнесе дамудың деңгейi мен көру арқылы қабылдаудың адекваттылығымен қабылданады. Көру арқылы қабылдау, ол клиенттің әлемдi танып бiлуiне өз үлесiн қосатын ең бiр қажеттi каналдардың бiрi болып табылады. Бiз есейген кезiмiзде, өзiмiзге, сыртқы ортаға өзге адамдардың көздерiмен қарауға тырысамыз.


Осы себептен, ересек кейбiр адамдар өз балаларын да осындай қабылдауларға итермелеп отырады. өзiмiздi қоршаған ортаны көре және тани бiлу қабiлеттiлiгiмiз, өзгелермен контактiге түсуi қажеттiлiгiмiздi кеңейтедi екен. Қоршаған ортаны қабылдау арқылы бiз өзiмiз туралы бiлiмiмiздi кеңейтемiз және де сыртқы ортаның элементтерiнiң бiздiң iшкi жан-дүниемiзге ұқсастықтарын көре бiлетiн боламыз. Бiрақ, бiздiң қабылдауымыз бар заттарды көруiмiз бен олардың мәндерiн түсiнуiмiзден қалыптасып, дамып отырады. Осыған сәйкес бiз өз қабылдауларымызды алғаш қате алған сезiмдерiмiздiң нәтижесiнен бұзып отырады екенбiз.
Фредерик Фрэнк бiз әлемдi көрiп, танып бiлуiмiз үшiн өте көп қосымша мәлiметтерге иемiз деп жазады. Бiз көру арқылы қабылдауымыз күннен-күнге дами түсуде, бiрақ бiз сонда да күннен-күнге аз көрудемiз. Бiз көрген нәрселерiмiз үшiн – объектi ролiндемiз, бiрақ субъект ролiнде болып шыға келемiз. Бiз көрген нәрселерiмiздiң бәрiне де “Тез жарлық” құрып қоямыз. Осы жарлықтар бойынша бiз бәрiн бiлiп тұрамыз, бiрақ шындықты ашып көре алмаймыз. Фрэнктiң кiтабында жазылған мысалдар, заттарды сыртқы бағалаулар және ұстанымдар жүйесiмен байланыстырмай сурет салу қабiлетiнен алынған. Бiз балаларға үнаған заттарды таңдап ұсынамыз. Оларды белгiлi уақыт аралығында қарап, түстi, сызықтарды, формаларды пайдалана отырып, ойында сақтау арқылы бiраз уақыт өткеннен кейiн жұмысын жалғастыру ұсынылады. Экологиялық жағынан әсер етудiң келесi бiр варианты, ол объектiнi ұстап, сезiнiп көруi арқылы қабылдау болып табылады. Бұл жерде затты әртүрлi позицияда көрiп, оның әр жағдайдағы орын алысы да есепке алынады. Сонымен қатар өзге заттармен қатынастағы құрылымы да, клиенттің визуальды мүмкiншiлiктерi де қарастырылады.
Сезiм, интеллект және сенсорикалық дамудың тибиғилығы жеке тұлғаның өзiн-өзi дұрыс түсiне бiлуiнiң негiзi болады. Жеке тұлғаның өзiне деген позитивтi көзқарасы ғана қоршаған ортамен эффективті контактта болуын жүзеге асыруына мүмкiндiк бередi. Сенсорлық қабылдауында проблемалары бар клиенттер, өздерiнiң қоршаған ортамен қарым-қатынасын эффективті түрде бағдарлай алмайды және әлеуметпен өз қатынастарын дұрыс жүзеге асыра алмайды. Әрбiр осындай клиенттердің көбiсi өздерi туралы жалпы мүлде жақсы ойламайды, бiрақ бұл фактiлердi жасыруға тырысады.
Сонымен қатар мұндай клиенттер өз проблемаларында ата-аналарын немесе қоршаған ортаны кiнәлаудан бас тартады. Олар өз проблемаларында өздерiн кiнәлап, өздерiнiң бiр нәрсенi дұрыс iстей алмайтындықтарын айтады. Олар iштей өздерi жасап алған әлемге енiп кетедi, әрi өте аз сөйлеулерi де мүмкiн. Кейде мүлдем сөйлемейтiнде болып қалады. өзiн-өзi бағалауы өте төмен адамдар көбiне өздеріне сенімсіз болып қалады, белгiсiз бiр сәттердегi жағдайларда өзiнен өзi шошынып қала бередi. Мұндай адамдар астма, аллергия, бас ауруы, iшкi құрылыстарының ауруы, энурез ауруларының белгiлерi көрiне бастайды.
Кей уақыттары адамдар өз өмiрiнде өзiнiң ойына сай емес идеяларымен өмiр сүрiп те жатады. Ол әрқашанда өзi туралы не естiсе, соған бейiмделе салады. Терапевттiң мақсат-мiндетi клиентке шындық пен жабысқақ мiнездегi әсерлердiң айырмасын ашып көрсету болып саналады. Сондықтан клиентпен жұмыс жүргiзгенде олардың ересектену процесiнде бекерге жұмсаған ерік, күш-жігерлерін анықтап, оларды қайта қалпына келтiруге көмектесу.
Адам өз дене пiшiнiн жақсы сезiнсе әрi оның сенсорикасы акутальданған сайын, ол өз сезiмiн адекватты түрде түсiне бастайды. Ол өзiн-өзi қандай болса, сол күйiнде қабылдауды үйренсе, ол қоршаған ортаға деген қатынасын да адекватты түрде жүргiзедi.Терапиялық процесс сенсориканың дамуын коммуникативтi функцияларды, жекелiк интеграцияларды орнына келтiруiн мiндеттейдi.
Арттерапия жүргiзген кезде, терапевттiң әрқашандағы мiндетi –клиентке өздерiн сенiмдiрек сезiнуге, қоршаған ортаны шындықтағы өз тұрғысынан көруiне көмектесу. Адам бұл қоршаған ортада қалай өмiр сүру қажет жолдарын таңдап алу мүмкiндiктерiнiң бар екенiн көрсете бiлу және ол таңдауларына сай жауап беретiндiктерiн де түсiндiрiп отыруы қажет.
Жалпы алғанда, арттерапияның алдына қойған мақсаты бiреу ғана, ол –жеке тұлғаның гармониялық дамуы, әлеуметке адаптациялануының кеңеюiне мүмкiндiктерiн жоғарылату. Яғни, бұның барлығын творчестволық іс-әрекет арқылы жүзеге асыру болып табылады. Сонымен қатар микро және макроорталарда қоғамдық әрi мәдени iс-шараларға белсендi қатысуларын кеңейту. Арттерапияның әрбiр нұсқаулары жеке тұлғаның өз шынайы келбетiн ашып көре алуына, өзiн тани бiлуiне, iшкi “Менiн” айқын көруiне мүмкiндiктер бередi. Сонымен қатар, олар өзiнiң жекелiк дамуында жоғарғы жетістікке жетуiне жол табады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   54




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет