АқТӚбе мемлекеттік педагогикалық институты физика –математика және жаратылыстану факультеті Химия кафедрасы «Бекітемін»

 
 
 
 
 
 
 
 
 
HCl                                                         HCl 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сабақ соңында 1-2 минут қалғанда студенттерге ―қайсы дұрысң тесті бойынша ―бес 
сұрақң оқылып, бірден жауабы тексеріледі. 
1. Cl
2
 молекулалысының салыстырмалы молекулалық массасы: 
а) 71;  ә) 74;  б) 73;  в) 75. 
2. Ауада түтінденіп, газ бӛлінетін қышқыл: 
а) H
2
SO
4
;  ә) H
2
CO
3
;  б) H
3
PO
4
;  в) HCl (конц.). 
3. 1 моль газдың (қ.ж.) алатын кӛлемі (л/моль); 
4. Тұз қышқылында хлордың тотығу дәрежесі қандай: 
а) -1;  ә) -2;  б) -3;  в)  0? 
5. Қан плазмасындағы тұз мӛлшері (%): 
а) 0,1%;  ә) 0,2%;  б)  0,9%;  в) 0,75%. 
Осындай  тірек  сызба  арқылы  тұз  қышқылының  физикалық,  химиялық  қасиеттері 
және  алынуы  мен  қолданылуы  туралы  жаңа  білім  берілгеннен  кейін  тұз  қышқылының 
тұздарына тоқталамыз. 
Олар:  NaCl,  KCl,  MgCl,  CaCl
2
  т.б.  Осылардың  ішінде  күнделікті  тұрмыста 
пайдаланып жүрген ас тұзы. 
Кен  орындары  –  Батыс  Қазақстан  –  Индер  ауданы,  Павлодарда  –  Жаман  тұз,  Арал 
маңында – жақсы қылыш, Кӛкшетауда – Жақсы тұз – 73 км
2
. 
Арал  ӛңіріндегі  тұз  қоры  –  39  млн.т.  Бұл  Қазақстандағы  тұз  ӛндірісінің  70%-ын 
құрайды. Оны ең алғаш зерттеген орыс кӛпесі И.Астахов болды. 1913 жылы ―Сольтрестң, 
1933  жылы  ―Аралсульфат  кәсіпорындары  құрылды.  Адам  күнделікті  тәулігіне  15  г  тұз 
қабылдауы  қажет.  Тұз  ағзада  зат  алмасу  үрдісіне  қатысып,  физиологиялық  ерітіндіге 
айналады. Қан плазмасында – 0,9% ас тұзы болады. Қарын сӛлінің қышқылдығы азайған 
жағдайда тұз қышқылының ерітіндісі қолданылады. 
Адам  бір  апта  тұзсыз  тағам  пайдаланса,  ісіп-кеуіп,  ауруға    ұшырайды.  Егер  тұз 
қышқылы  сӛл  құрамында  артып  кетсе,  кіші  адам  асқазаны  ауруға  шалдығады.  Тұздың 
йодталуы қалқанша безінің жұмыс істеуін жақсартады. Егер йодталмаған тұз пайдаланса, 
йод жетіспеуінен микседема, бақшаңкӛз ауруына ұшырайды. Ас тұзы Na
+
+Cl
-
 иондарына 
ыдырап,  жасушааралық  осмостық  қысымды  реттейді.  Еру  үрдісіне  қатысады.  Осындай 
бірнеше қосымша тұз қышқылы және оның тұздары туралы мәліметтер келтіріледі. Ары 
қарай  жаңа  сабақты  бекіту  дидактикалық  тапсырмалар,  үлестірмелер,  тест  арқылы 
Алынуы: 
1. Н
2
+Сl
2
2HCl+44 ккал. 
2. NaCl+H
2
SO
4
=NaHSO
4
+HCl  
3. RH+Cl
2
=RCl+HCl 
Қолданылуы:  
Хлориттер, хлораттар алуға 
мата ӛндіріснде ағартқыш 
ретінде, пиротехникада, 
медицинада т.б., 
халықшаруашылығында, 
гидрометаллургияда, химия 
өнеркәсібі т.б. 
Физикалық қасиеті: иісі 
жоқ, сарғыш түсті сұйық 
зат 
Химиялық қасиеті: металдар. 
Металдар МеО. 
Негіздер 
Тұздар 

жүргізілді.  Мұндағы  мақсатымыз  оқытудың  мотивациясын  арттыру  (күнделігіне  сәйкес 
оқу  материалын  реттеу  мүмкіндігі;  болжау,  талдау,  жұмыс  нәтижесіне  жету, 
шығармашылыққа ұмтылу, ізденуді қажетсіну т.б.). 
Мына таңбалар нені білдіреді? 
Сl 
С
ту
де
нт
 
са
ны
 
Cl
2
 
С
ту
де
нт
 
са
ны
 
HCl 
С
ту
де
нт
 
са
ны
 
NaCl 
С
ту
де
нт
 
са
ны
 
HClO 
С
ту
де
нт
 
са
ны
 
KClO
3
 
С
ту
де
нт
 
са
ны
 
1.элемент 
2.хлор 
атомы 
3. моль 
4. аталуы 
14 
15 
12 
4 
10 
1.хлор молек. 
2. жай зат  
3.хим. 
байланыс 
4.тотығу 
дәрежесі 
5.салыст. 
молек.масс 
6.хим.қасиеті 
а) металл 
б) 
металл 
емес 
в) күрделі зат 
7. Аталуы 
15 
12 
1
15 
 
14 
1
15 
 
13 
1
14 
9 
15 
1.  тотықсы-
н атом 
2.хим. 
байланыс 
3.тотығу 
дәрежесі 
4.хим. 
қасиеті 
а) алмасу 
б)  тотығу-
тотықсызда
ну 
реакциясы 
5. аталуы 
6.  күрделі 
зат 
0
0 
1
13 
 
11 
 
9 
9 
12 
1
10 
1
11 
1
14 
1.тотықсыз-
н атом 
2.химиялық 
байланыс 
3.тотығу 
дәрежесі 
4. аталуы. 
5.хим.қасие
ті. 
6.  күрделі 
зат 
0 
0 
 
13 
3 
 
14 
5 
 
4 
4 
1.тотығу 
дәрежесі 
2. күрделі зат. 
3. аталуы. 
4.хим.қасиеті. 
5. тоты-ш. 
1
12 
3 
11 
4 
8 
4 
8 
1.тотығу 
дәрежесі. 
2.  күрделі 
зат. 
3. аталуы. 
4.хим.қасие
ті 
5. тот-ш 
1
11 
 
3 
14 
0 
 
10 
Бұл  кестеден  студенттер  хлор  таңбаларының  мәні  мен  мағынасын,  олардың 
әрқайсысы  түсетін  реакцияларға  мысал  келтіріп,  оны  электрондық  теория  тұрғысынан 
жазған.  Бұдан  біз  топтағы  студенттердің  барлығының  білім  дәрежесін  бір  мезгілде 
анықтай алдық. 
Студенттер  ӛздері  лекция  материалдары  мен  қосымша  әдебиеттердегі  тексті  оқып 
отырып,  тірек-белгілерді  пайдаланып,  тірек-схема  конспектілерді  құрастырады.  Олар 
тірек-схема  конспектіде  барлық  химиялық  түсініктердің  арасындағы  логикалық 
байланысты  кӛреді.  Мысалы,  хлор  атомының  сыртқы  қабатында  (7  е
-
)  жеті  электрон 
болатындықтан, ол тотықтырғыш, ал Cl
-
 ионының сыртқы қабатында (8е
-
) сегіз электрон, 
сондықтан  ол  тотықсыздандырғыш  қасиет  кӛрсететінін  біледі.  Сондай-ақ,  элементтің 
периодтық  жүйедегі  орны  мен  оның  құрылысының  арасындағы  сәйкестікті  кӛріп, 
білімдерін толықтырып бекітеді. 
Химия сабақтарында жоғары мектепте негізінен теориялық материалдарды меңгерту, 
оның  химиялық  мазмұнын  бекітуге  арналған  жаттығулар  мен  есептер  шығарды.  Ал, 
оқушылардың  химиялық  тілін  дамытуға  символдар  арқылы  бейнеленетін  заттарды 
таныстырып, олардың айналымдарын жүзеге асыруға жаттығулар аз орындалады. 
Дамыта  оқытудың  талабы  бойынша  студент  теориялық  ұғымға  берілген  міндетті 
есептен басқа, қиындатылған, стандарттан тыс есептерді де шығара білуі керек. Ол үшін 
деңгейлеп  оқыту  әдістемесін  қолдану  тиімді.  Оның  мәні  мынада  –  жан-жақты  дамыған, 
белсенділік,  ойлау  әрекеттері  қалыптасқан,  шығармашылықпен  жұмыс  істей  алатын 
студентті қалыптастыру. 
 
№ 8 дәріс.  Оқушылардың білімі мен білігін тексеру 

жүктеу/скачать 1,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: