Байланысты: ПО 042-33 27 01-2014 Баспа №1. 03. 09. 2014
Оқу үлгілері, муляждары (бедерлері), макеттері. Үлгілер табиғи объектілерді жасанды түрде кабылдап және оның ^рылымын, өзіндік қасиеттерін, байланыстарын және т.б. бере іатын көрнекілік-оқу бейнелеу құралдары болып саналады. Бұл арада атап өтетін бір жайт, нақты объектіні бейнелеп беруде шарттылыққа (үлкен және кіші әлем) да жол беріліп от-рады: оның көлемін үлкейту немесе кішірейту, объектілердің құрылымын берудегі схематизация, олардың түстерінің шартты түрде алынуы және т.б.
Үлгілердің ең типтісі және көп таралғаны материалдык, аттық)үлгілер болып есептелінеді. Олар көлемдік және азықтық болып екіге бөлінеді. Олардың араеындағы аралық жағдайды рельефтік кестелер алады.
Көлемдік үлгілер жиналатын (кескіш, жонғыш, атомдардың зекті жиынтығы, (түтік) муфта), статикалық (таңба салатын құралдар жинағы) және динамикалық (су тартатын аспап іасос), іштен жанатын двигательдің үлгісі) болып бірнеше түрге бөлінеді.
Көлемдік үлгілерге жалпы білім беретін пәндермен қатар техникалық пәндерді беруде қолданылатын муляждар мен макеттерді жатқызуға болады.
Муляждар (макеттер) деп табиғи объектілерді өздеріне өте үқсас етіп кәрсететін көрнекілік қүралдарды атаймыз. Муляждар мен макеттерді жасаған кезде накты объектілер нақты бей-неленеді, яғни шартылыққа жол берілмейді. Дәлірек айтқанда олардың көлемі, түсі, формасы және құрылымы өте дәлдікпен берілуі қажет.
Муляждар мен макеттер бізді қоршаған ортаның кұбылыстары мен заттарының сыртқы қасиеттері мен өзіндік белгілерін жан-жақгы зерттеп-білу мақсатында қолданыс та-бады. Үлгілер зерттелетін объектілердің ішкі құрылысын және олардың іс-әрекеттерінің принциптерін, одан қалды машина мен механизмдердің кинематикасьн және т.б. зерттеп-білуге мүмкіндік береді.
Өздерінің қалай қолданылатындығына байланысты үлгілер, муляждар (макеттер) табиғи объектілер сықылды демонстрациялық (көрсетілетін) және үлестірілетін болып екіге бөлінеді.
Түрлі үлгілерді жобалаған уақытта дидактикалық мүмкіндіктері мен оқу қүралдарының белгілі бір түрінің функцияларына негізделген жалпы педагогикалық-эргономикалық талаптарды ескеріп отырған жөн. Ал олар төмендегідей болып келеді: ақпараттық, белгілі бір қызметке бейімделушілік, инструменталдылық, комплементарлылық (жетпейтін белгілердің орнын толтыруға тырысушылық) және т.б. Сонымен қатар бүлардың қатарына оқу пәнінің өзіндік ерекшеліктеріне және оқушылардың көңілінен шығатын көрнекілік қүралдарды тандауға байланысты туындайтын талаптарды да жатқызуға болады.
Үлгілердің құрамы, оларды жасаудың ерекшеліктері, көрнекілік сипаты, үлгісі жасалынатын объектінің немесе оның жекелеген жақгарының өздеріне ғана тән ерекшеліктеріне тығыз байланысты болып келеді. Мысалы, жанды және жансыз объектілер заттарының құрылымы, зерттелетін аппараттардың, механизмдердің, электротехникалық бұйымдардың, құрал-жабдықгардың, технологиялық байланыстардың жүмыс істеу принципі, зертгелетін объектідегі компоненттердің өзара байланыстарының ерекшеліктері, информациялык қабылдау құралдары және т.б. оку кезінде үлгілердің сан алуан түрлері арқылы берілуі мүмкін.