1.2. ХКБ хранологиясы Дүниежүзілік ЕХРО көрмесі техникалық және технологиялық жетістіктерді көрсетуге арналған ашық халықаралық алаң болып табылады.
ХҮІІІ – ХІХ ғасырда жер шарында индустриалды төңкерістің жаңа үлгісі өмірге келді. Жер шарының назарын аударған көрме алғаш рет Англияда 1756 жылы ұйымдастырылды. Алайда Халықаралық деңгейге көтеріле алмады. 1851 жылы ағылшын ханзадасы Альберт Ұлыбританияда тұңғыш рет халықаралық көрме ұйымдастыруды ұсынды. Бұл кезде елдің экономикасы жақсарып, сауда әлемінде сауда – саттық жасасуда оған тең келетін ел болмаған еді. Лондондағы 17 аптада Гайд саябағында темір мен әйнектен құрастырылған атақты «Хрустал» сарайы бой көтерді. Оның сәулетшісі – бақ күтушісі Джозев Пакстон болған. Тек сарайды көру үшін миллиондаған халық жиналды. Бірінші халықаралық көрме көптін көңілінен шығып, көптеген өнер-тапқыштардың жаңалықтары адамзаттың дамуына жол ашты. Соның бірі – барометр. Көрмені 6 миллион адам тамашалаған. Нәтижесінде ұйымдастырушыларда көп пайда тапқан.
Көрмені өткізген қалалар ішінде Франция астанасы Париж рекорд жасап тұр, мұнда ол 1855, 1867, 1878, 1889, 1900, 1937 жылдары ұйымдастырылыпты. 1889 жылғы ЭКСПО кезінде Франция әйгілі Эйфель мұнарасын жұрт назарына ұсынған. Бүгінде бұл мұнара Париждің символы. Осы мағлұматтарды жинай отырып 1851 жылдан бастап көрмені өткізген қалаларды жинақтап Турбо Паскаль тілінде ХКБ хронологиясының программасын жасадым. «ХКБ хронологиясы» мұнда Халықаралық көрмелер 1851 жылдан бастап өткізілгеннен кейінгі атаулы жылдарын төрт орынды сандар енгізу арқылы сол жылдары халықаралық көрмелер бюросы қай жерде болғандығы және халықаралық көрмелер бюросы туралы ақпараттар шығады.
Программасын қарастырайық:
program EXPO;
var god:integer;
begine
write('EXPO дүниежүзілік көрмені өткізген жылдарды енгізіңіз: ');
readln(god)
Case god of
1 6
851: writeln('1851 жылы Англияда, Лондон қаласында ХКБ өткізілді. 1851 жылы ағылшын ханзадасы Альберт Ұлыбританияда тұңғыш рет халықаралық көрме ұйымдастыруды ұсынды. Бұл кезде елдің экономикасы жақсарып, сауда әлемінде сауда-саттық жасауда оған тең келетін ел болмағанда еді. Лондонда 17 аптада Гайд саябағындағы темір мен әйнектен құрастырылған атақты «Хрусталь» сарайы бой көтерді. Оның сәулетшісі – бақ күтушісі Джозеф Пакстон болған. Тек сарайды көру үшін миллиондаған халық жиналды. Бірінші Халықаралық көрме көптін көңілінен шығып, көптеген өнер – тапқыштардың жаңалықтары адамзаттың дамуына жол ашты. Соның бірі - барометр. Көрмені 6 миллион адам тамашалаған. Нәтижесінде ұйымдастырушыларыда көп пайда тапқан.');
1855: writeln('1855 жылы Францияда, Париж қаласында ХКБ өткізілді. Көрмені өткізген қалалар ішінде Франция астанасы Париж рекорд жасап тұр.');
1862: writeln('1862 жылы Англияда, Лондон қаласында ХКБ өткізілді. 1862 жылы Лондонда болған ЭКСПО – да жұрт алғашқы тігін машинасымен танысқан. Көрме 9 га ауданнан, 6 096 617 келушілердің саны. ');
1867: writeln('1867 жылы Францияда, Париж қаласында ХКБ өткізілді. Көрме 66,8 га ауданнан, келушілер саны 6 800 000, 32 мемлекет қатысты. 1867 жылы 1 сәуір күні ашылып 1867жылы 31 қазан күні жабылды Көрмені өткізген қалалар ішінде Франция астанасы Париж рекорд жасап тұр. ');
1873: writeln('1873 жылы Автралияда, Вена қаласында ХКБ өткізілді. Көрме 25,6 га аудан, келушілер саны 7 000 000. Тақырыбы: «Ұранның мәдениеті және тәрбие». ');
1876: writeln('1876 жылы Пенсильванияда, Филлодельфия қаласында ХКБ өткізілді. 1876 жылы АҚШ-тың Филлодельфия қаласында өткен көрмеде Александр Белла ең алғашқы телефонды жұртшылық назарына ұсынды.');
1878: writeln('1878 жылы '1867 жылы Францияда, Париж қаласында ХКБ өткізілді. Көрмені өткізген қалалар ішінде Франция астанасы Париж рекорд жасап тұр. ');
1886: writein('1886 жылы Австралияда, Мелбурн қаласында ХКБ өткізілді.');
1888: writeln('1888 жылы Испанияда, Барселонна қаласында ХКБ өткізілді. ');
1889: writeln('1889 жылы '1867 жылы Францияда, Париж қаласында ХКБ өткізілді. 1889 ЭКСПО кезінде Франция әйгілі Эйфель мұнарасын жұрт назарына ұсынған. Бүгінде бұл мұнара Париждің символы. ');
1893: writeln('1893 жылы АҚШ, Иллинойста, Чикаго қаласында ХКБ өткізілді. 1893 жылы Чикагода көрмеге келушілер алғашқы газдалған сусының дәиін татты.');
1894: writeln('1894 жылы АҚШ, Коллифорнияда, Сан-Франциско қаласында ХКБ өткізілді. ');
1895: writeln('1895 жылы АҚШ, Джорджияда, Атланта қаласында ХКБ өткізілді');
1897: writeln('1897 жылы Белгиада, Брюссель қаласында ХКБ өткізілді.');
1900: writeln('1900 жылы Францияда, Париж қаласында ХКБ өткізілді. 1900 жылы Париж көрмесінде халық тұңғыш рет дыбысты киноны тамашалады. Көрме кезінде орыс инженері Константин Пенрский әлем жұртшылығы қолданып жүрген «телевидение» деген сөзді қолданысқа ендірген екен.');
1901: writeln('1901 жылы АҚШ, Нью-Йоркте (Штат) Буффало қаласында ХКБ өткізілді.');
1904: writeln('1904 жылы АҚШ, Миссуриде, Сент – Луис қаласында ХКБ өткізілді. ');
1905: writeln('1905 жылы Белгияда, Льёж қаласында ХКБ өткізілді. ');
1906: writeln('1906 жылы Италияда, Милан қаласында ХКБ өткізілді. ');
1907: writeln('1907 жылы Ирландияда, Дублин қаласында ХКБ өткізілді және де 1907 жылы АҚШ, Вегиниада,Хемптон-Роуде қаласында ХКБ өткізілді. ');
7
1908: writeln('1908 жылы Францияда,Париж қаласында ХКБ өткізілді.’);
1909: writeln('1909 жылы АҚШ,Вашингтонда,Сэитл қаласында ХКБ өткізілді ');
1910: writeln('1910 жылы Бельгияда,Брюссель қаласында ХКБ өткізілді ');
1911: writeln('1911 жылы Италияда,Турин қаласында ХКБ өткізілді. ');
1913: writeln('1913 жылы Бельгияда, Гент қаласында ХКБ өткізілді.');
1915: writeln('1915 жылы АҚШ, Калифорнияда, Сан-Франциско қаласында ХКБ өткізілді және де 1915 жылы АҚШ, Калифорнияда, Сан-Диего қаласында ХКБ өткізілді. ');
1922: writeln('1922 жылы Бразилияда, Рио-де-Жанейро қаласында ХКБ өткізілді.');
1924: writeln('1924 жылы Англияда, Уэмбли қаласында ХКБ өткізілді.');
1925: writeln('1925 жылы Францияда, Париж қаласында ХКБ өткізілді.');
1926: writeln('1926 жылы АҚШ, Пенсильванияда, Филадельфия қаласында ХКБ өткізілді.');
1929: writeln('1929 жылы Испанияда, Барселона және Севилья қалаларында ХКБ өткізілді.');
1930: writeln('1930 жылы Бельгияда, Антверпен және Льеж қалаларында ХКБ өткізілді. ');
1931: writeln('1931 жылы Францияда, Париж қаласында ХКБ өткізілді.');
1933: writeln('1933 жылы АҚШ, Иллинойста, Чикаго қаласында ХКБ өткізілді.');
1935: writeln('1935 жылы Бельгияда, Брюссель қаласында ХКБ өткізілді.');
1937: writeln('1937 жылы Францияда, Париж қаласында ХКБ өткізілді. ');
1939: writeln('1939 жылы АҚШ, Нью-Йорк қаласында ХКБ өткізілді');
1958: writeln('1958 жылы Бельгияда, Брюссел қаласында ХКБ өткізілді.');
1962: writeln('1962 жылы АҚШ, Вашингтонда, Сиэтл қаласында ХКБ өткізілді.');
1964: writeln('1964 жылы АҚШ, Нью-Йорк қаласында ХКБ өткізілді. ');
1967: writeln('1967 жылы Канадада, Монреаль қаласында ХКБ өткізілді.');
1968: writeln('1968 жылы АҚШ, Техаста, Сан-Антонио қаласында ХКБ өткізілді.');
1970: writeln('1970 жылы Жапонияда, Осака қаласында ХКБ өткізілді.');
1974: writeln('1974 жылы АҚШ, Вашингтонда, Спокан қаласында ХКБ. ');
1975: writeln('1975 жылы Жапонияда, Окинава қаласында ХКБ өткізілді.');
1982: writeln('1982 АҚШ, Теннессиде, Ноксвиль қаласында ХКБ өткізілді. ');
1984: writeln('1984 жылы АҚШ, Луизианада, Новый Орлеан қаласында ХКБ өткізілді.');
8
1985: writeln('1985 жылы Жапонияда, Цукуба қаласында ХКБ өткізілді. ЕХРО-1985 Бүкіләлемдік көрмесі 1985 жылғы 17 наурыздан 16 қыркүйекке дейін жапондық Цукуба қаласында өтті. Көрменің тақырыбы – Адам тұрмысын жақсарту үшін ғылым мен технологияларды дамыту.» ЕХРО-1985 ресми символы – Cosmo Hoshimaru. Көрме техникалық «Диснейлендке» ұқсады. Көрмеде роботтар басым болды. Экспозиция 3500 шаршы метр аумақты алды. Көрмеге жалпы 20 млн. Адам келді және 111 мемлекет қатысты. ');
1986: writeln('1986 жылы Канадада, Ванкувер қаласында ХКБ өткізілді. ЕХРО-1986 –Ванкувер қаласының жүз жылдығына орай 1986 жылғы 2 мамыр мен 13 қазан аралығында өткізілген ІІ санатты дүниежүзілік көрме. ЕХРО-86 ресми символы Эрни болды. Ол адамға ұқсас робот. Он жылдар өтсе де, ол Ванкувердегі танымал символдардың бірі болып табылады. Көрменің тақырыбы: «Көлік және байланыс: қозғалыстағы және байланыстағы әлем» Қатысушы елдер саны жүзге жуық, ал келушілер қатары 6,5 млн. Адамды құрады. 1986 жылғы Экспоны 1986 жылғы 2 мамырда ханзада Чарльз Уэльский, ханшайым Диана Уэлская және премьер-министр Брайан Малрони ашты.');
1988: writeln('1988 жылы Австралияда, Брисбен қалаында ХКБ өткізілді. Жасыл құрлықта өткен бүкіләлемдік алғашқы көрме Австралиядағы Брисбен қаласында 1988 жылғы 30 сәуір – 30 қазан аралығында ұйымдастырылды. Көрме тақырыбы – «Техника ғасырындағы бос уақыт». 1988 жылғы көрме символы ЕХРО өз аталатын австралиялық platypus. Оны әзірлеген Диснейдің Imagineering бөлімшесі. ЕХРО-1988 көрмесін 30 сәуір күні Австралия Корольдігінде Элизабет ІІ ашты. Жәрмеңке 18 млн. Астам келушіні тартты. ЕХРО-1988 көрмесі Квинсленд қаласын Австралияның дамыған қаласына айналдырды. Көптеген мүсіндер мен ғимараттар бүгінгі күнге дейін сақталды. ЕХРО-88 52 үкіметтен 100-ге жуық павильонды тартты. Көрмеге көптеген елдер қатысты.');
1992: writeln('1992 жылы Испанияда, Севилья қаласында ХКБ өткізілді және де 1992 жылы Италияда , Генуя қаласында ХКБ өткізілді. ЕХРО-1992 Испанияның Севильес қаласында 20 сәуірден 12 қазанға дейін өтті. Көрменің басты тақырыбы – «Жаңалықтар ғасыры». Оның символы – Curro болды. Curro- ұзын тұмсығы, түрлі-түсті айдары, пілдің аяғы бар үлкен ақ құс. Оны жасаған неміс жобалаушысы Хайнц Эделман. ЕХРО-1992 Христофор Колумбтың (1492-1992) Американы ашқандығына 500 жыл толуына орай ұйымдастырылды. Көрмені өткізуге Чикаго қаласы да қатыспақ болды, дегенмен қаржыландырудың жеткіліксіз болғандығынан аталмыш қала қатыспады. 215га аумақта 100-ден астам ел қатысты. Халықаралық көрме бюросының мәліметтері бойынша, келушілердің саны 41 814 571 адамды құрады.');
9
1993: writeln('1993 жылы Оңтүстік Кореяға, Тэджон қаласында ХКБ өткізілді. ЕХРО-93 бүкіләлемдік көрмесі Оңтүстік Кореяның Тэджон қаласында 1993 жылғы 7 тамыздан 7 қарашаға дейін жалғасты. Көрменің тақырыбы – дамудың жаңа жолын таңдау. Осы жылы өткен ЕХРО-ның басты символы – ғарыштан келген Кудмори сәбиі. Символды ойлап тапқандардың пікірінше, сәби техникалық жаңғыртуға жетелеуі керек. Кудмори адамның ғылым мен техника туралы арманын бейнеледі. ЕХРО-93 мақсаты – түрлі елдердің қоршаған әлемді танып білудің ғылыми- техникалық әдістерін әзірдеуге әртүрлі елдердің қосқан үлесін көрсету, адамның қоршаған ортаны қорғау арқылы болашақ алдындағы жауапкершілігін көрсету болып табылады. ЕХРО-93 ашылуына ЕХРО Bridge көпірі салынды. Өткізілген орны үш бас облыстан тұрды – халықаралық, корпоративтік және саябақтың қызықты зонасы. Мамандандырылған көрме болғандықтан, халықаралық зонадағы павильондардың көбі дайын болып, бағдарлама уақытына түрлі халықаралық қатысушыларға жалға берілді. Жүз сегіз мемлекет Тэджонда бұрын-сонды өтпеген ірі көрмелердің бірі ЕХРО-93 көрмесіне қатысты. Корпоративтік зона да ерекше сиқырға ие болғандай. Корейліктер әдемі сәулет, мазмұнды көрме ұйымдастырды. Сондай-ақ, ЕХРО символы «Kumdori» құрметіне Kumdori Land қызықты саябақ зонасы да сән-салтанатымен қызықтырды. Көрменің орталығы – биіктігі 93 метрлік pinnacled Hanbit немесе Үлкен Жарық Мұнарасы. Жалпы ЕХРО-93 көрмесі үлкен технололгиялық көрсетілімдер арқылы танымал болды.');
1998: writeln('1998 жылы Португалияда, Лиссабон қаласында ХКБ өткізілді');
2000: writeln('2000 жылы Германияда, Ганновер қаласында ХКБ өткізілді. 2000 жылы Ганноверде ұйымдастырылған көрме кезінде көрмені тамашалаушылар үшін күніне 261 мың билет сатылады деп шамаланғанымен бұл жоспар орындалмай қалған деседі. Ал кейбір сарапшылардың есебінше, осы көрмеге қатысқан Нидерланды елі өз жетістіктерін көрсету жолында 35 миллион доллар шығынданыпты. Дегенмен жетістіктерін қажетті дәрежеде көрсете алуының арқасында кейін елге тартылған инвестиция арқылы Нидерланды бұл шығынын 10 есеге дейін өндіріп алған көрінеді.');
2004: writeln('2004 жылы Францияда, Сена-Сен-Дени қаласында ХКБ өткізілді.');
2005: writeln('2005 жылы Жапонияда, Нагоя қаласында ХКБ өткізілді.');
2008: writeln('2008 жылы Испанияда, сарагоса қаласында ХКБ өткізілді');
2010: writeln('2010 жылы Шанхайда ХКБ өтілді. «Шанхай Экспо – 2010» 189 мемлекет пен 57 халықаралық ұйым қатысты. Кейбір бұқаралық ақпарат құралдары бұданда жоғары сандарды атап қояды. Бұл-осы көрменің бүкіл тарихындағы рекордтық көрсеткіш. «Экспо-2010» көрмесі 1 мамырдан бастап, 31 қазанға дейін жалғасады. Көрмедегі Қытай павильоны «Шығыс тәжі» деп аталады. Мұнын символдық мәні бар. Шығыс елдерінің еңсесі көтеріліп, іскерлік әлемінде жетекші болуға ұмтылыс танытқанының көрінісі деуге болады. Көрме Хуанпу өзеніндегі Нанпу мен Лупу көпірлерінің арасына орналасқан. Жалпы көлемі 5,28 шаршы шақырымды қамтиды.');
2012: writeln('2012 жылы Оңтүстік Кореяда, Йосу қаласында ХКБ өтікізілді.');
2017: writeln('2017 жылы Қазақстанда, Астана қаласында ХКБ өткізіледі.');
2020: writeln('2020 жылы көрмені өткізу үшін Аютхтхая (Тайланд), Дубай (БАӘ), Измир (Түркия), Сан-Паулу (Бразилия) және Екатеинбург (Ресей) қалалары бақ сынасады.');
else
writeln (‘ЕХРО дүниежүзілік көрменің өткізілген жылдарды енгізіңіз: ’)
end;
readln;
end.
Жауабы: Е 10
ХРО дүниежүзілік көрменің өткізілген жылдарды енгізіңіз: 1992
'1992 жылы Испанияда, Севилья қаласында ХКБ өткізілді және де 1992 жылы Италияда , Генуя қаласында ХКБ өткізілді. ЕХРО-1992 Испанияның Севильес қаласында 20 сәуірден 12 қазанға дейін өтті. Көрменің басты тақырыбы – «Жаңалықтар ғасыры». Оның символы – Curro болды. Curro- ұзын тұмсығы, түрлі-түсті айдары, пілдің аяғы бар үлкен ақ құс. Оны жасаған неміс жобалаушысы Хайнц Эделман. ЕХРО-1992 Христофор Колумбтың (1492-1992) Американы ашқандығына 500 жыл толуына орай ұйымдастырылды. Көрмені өткізуге Чикаго қаласы да қатыспақ болды, дегенмен қаржыландырудың жеткіліксіз болғандығынан аталмыш қала қатыспады. 215га аумақта 100-ден астам ел қатысты. Халықаралық көрме бюросының мәліметтері бойынша, келушілердің саны 41 814 571 адамды құрады.