«Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі» пәніне арналған оқу-әдістемелік материалдар 2015 жылғы №3 басылым 5 в 050117 «Қазақ тілі мен әдебиеті

1.Оқушы білімін дұрыс бағалаудың маңыздылығы.

2.Бағалаудың тәрбиелік мәні.

Оқыту мен тәрбие нәтижелерін есептеу мен бағалау тұтас педагогикалық процестің маңызды компоненті болып табылады. Ол әрдайым мұғалімнің назарында болады, педагогикалық процестің тиімділігі мен нәтижелігін көрсетеді. Сондықтан, жалпы оқыту процесіндегі оқушылардың білім, білік және дағдыларын тексеру мен бағалаудың қандай орын алатынын, онда оқыту, дамыту және тәрбие үшін қандай потенциалды мүмкіндіктерді оқу іс-әрекетін белсендіру үшін қалай дамытып , пайдалану керектігін , оқыту жемісті болу үшін нәтижесіне не ықпал ететінін қарастыру қажет.

Оқыту нәтижесін тексерудің мәні – оқушылардың белгілі бір бағдарлама, пән бойынша білім беру стандартына сай білімді меңгеру деңгейін анықтау. Алайда, қазіргі педагогикада тұтас педагогикалық процесті тексерумен бағалау ұғымдарының ауқымы айтарлықтай кең.

Оқытуды бағалау дегеніміз, бір жағынан, мұғалімдер мен мектептердің жұмыстарын тексерудің әкімшілік-ресми тәртібі, нәтижелерін басқару шешімдерін қабылдау үшін қызмет ету. Ал екінші жағынан, оқытуды бағалау дегеніміз, мұғалімнің оқушылар білімін тексеруі мен бағалауы. Отандық ғылымда педагогикалық диагностика атауының қолдану аясы тар және көбінесе тәрбие саласында көбірек қолданылады, онда ол тәрбиелік деңгейдің өлшемі мен талдауын білдіріп, психодиагностикаға жақындай түседі. Оқыту процесіне қатысты педагогика диагностикасы атауын жоғарыда келтірілген мағынада қолданған орынды.

Бақылау мазмұнының мәні ерекше. Тексеріске ұшырайтын оқушылардың білім, білік және дағдылары болып есептелінеді. Білімдерден басқа шәкірттердің әлеуметтік және жалпы психологиялық дамуы мектеп жетістіктерін тексерудің мазмұны болып табылады. Мектеп тек білімді қалыптастырып қана қоймай, тәрбиелеп, дамытатын болғандықтан, мектеп жетістіктерін тексеру бағытында жүргізілуі керек.

Осылайша тұтас педагогикалық процесте оқу-тәрбие жұмысы нәтижелерін есептеу мен бағалау мұғалімдермен оқушылар қызмет әрекетіндегі құбылыстардың барлық жағын қамтуы керек.

Мектептерде педагогикалық қызмет-әрекеттің нәтижелерін есепке алу мен бағалау мектеп ішіндегі бақылау жүйесіне енгізілген. Мектеп ішіндегі бақылау қойылған міндеттерге сәйкес тұтас педагогикалық процеске түзетулер енгізу мақсатында оқу-тәрбие процесін жан-жақты зерттеу мен талдау.Мектеп ішіндегі бақылау жуйесі белгілі бір дидактикалық талаптарға негізделеді. Бақылаудың мазмұны мен әдісіне деген бұл талаптар үйлесімді басқару қызметін жүзеге асыруға мүмкіндік беретін жағдайларды анықтайды.

Оқыту процесінің құрамды бөлігінің бірі болып келген оқушылардың білім, білік және дағдыларын тексерудің мақсаты оқушылардың оқушылардың оқу жұмысын бағалау мен олардың үлгерімін есептеу. Мұғалімге о.қушылардың білім,білік жане дағдыны толық және сапалы түрде меңгеруі аз. Оқушылардың білімдеріндегі кемшіліктерді анықтап, мұғалім оны жоюға тырысады, оқушыларға ақыл-ой және практикалық жұмыс тәсілдерін үйретеді. Білім сапасына ерекше мән беріледі, ол мына қасиеттерімен сипатталады. Білімнің толықтығы мен ғылымилығы-белгілі бір оқу пәнінің мектеп бағдарламасына сайкес өзегі болатын негізгі мағлұматтар, түсініктер мен ұғымдар, ережелер, заңдар,теореалар, білімдерді меңгеру саналылығы-оқушының ғылыми заңдар негізінде фактлерді,құбылыстарды, матерялдық ілем заттарды түсіндіре алу, білімдерді алу ұқсас жағдайларда қолдана алу және білімдер мен іс әрекет әдіс тәсілдерін жаңа жағдайларға көшіре алуы, білімдер жүйелілігі-жаңа түсініктер мен ұғымдардың оқушы санасындағы бұдан бұрын игерген білімдер мен тығыз байланысы, беріктік-жинақталған білім саны мен іс ірекет ідіс тәсілдерінің оқушы есінде сақталуы.

Оқушылардың оқуға қатынасы, дербестік еңбекқорлық, ынталық, берілген тапсырманы дер кезінде орындау мен оның сапасына деген жауапкершілік сияқты оқушы жеке тұлғасының басты қасиеттерінің қалыптасуы оқушылардың білімін тексеру мен бағалау қалай жүргізілгеніне байланысты. Осылайша, тексеруге тек бақылайшылыұ қана емес, сонымен қатар, тәрбиелік пен дамытушылық қызметтері де тән.

Оқушылар білімінің білік және дағдыларының сапасын бақылау келесі элеметтерден тұрады:

• 
  Білімді қабылдау, мәнін түсіну және есте сақтау деңгейінде тексеру, яғни оқушының сабақта мұғалімнен және өздігінен оқулықты оқығанынан алған білім саны еске түсіре алуын тексеру;
  
• 
  Білімдерді ұқсас жағдайда қолдану деңгейінде, яғни үлгі бойынша тексеру,
  
• 
  Білімдерді ойлаудың кейбір дәстүрлі емес элементтерін көрсетуді талап ететін жаңа жағдайды қолдану деңгейінде тексеру.ды бағалау
  

Үлгерім бағасын оқыту сапасы мен оқушылардың танымдық белсенділігінен бөліп қарауға болмайды. Оқушылардың оқып жатқан материялды меңгеру дәрежесіне обьективті және әділ баға берудің маңызы зор болғанмен бағаны оқушыларды оқу іс әрекетіне жәжбүр ету амалына айналдыруға болмайды.

Бақылау әдістері – оқытудың жетістігі оқу процесінің тиімділігі туралы мағлұмат алу мақсатында оқыту процесінде қарама –қарсы қамтамасыз ететін мұғалім мен оқушылардың бірізді , өзара байланысты диагностикалық қызметтерінің жүйесі. Бақылау әдістері оқыту процесі туралы жүйелі толық, нақты және жылдам ақпарат алуды қамтамасыз етулері керек. Бақылаудың мынандай әдістері бар: ауызша бақылау, жазбаша бақылау, тәжірибелік, дидактикалық тесттер, бақылап зерттеу.

Ауызша бақылау әдістері дегеніміз – сұхбат, оқушы әңгімесі, түсіндірме, тексті оқыту, технологиялық карталар, тәжірибе туралы хабарламар.Ауызша бақылаудың негізін монологиялық жауабы немесе мұғалім сұрақ қойып оқушыдан жауап алатын формасы – сұхбат құрайды.

Жазбаша бақылау әдісі білімді меңгерудің терең әрі жан – жақты тексеруін қамтамасыз етеді., өйткені ол оқушының білімі мен білігін тұтас жиынтығын талап етеді. Жазбаша жұмыста оқушы теориялыұ білімін де, оларды нақты бір міндеттер мен мәселерді шешуде қолдана алуын да көрсету керек.

Пайдаланған әдебиетттер тізімі.

1. 
   С.Қирабаев «Мектеп және қазақ әдебиеті» мектеп 1979ж
   
2. 
   Ж.Қараев «Білім беру жүйесін ақпараттандыру»
   
3. 
   Т.Қ. Жұмажанова « Әдебиетті оқыту әдістемесі»
   
4. 
   Т.Ақшолақов « Көркем шығарманың эстетикалық табиғатын таныту»
   
5. 
   «Педагогика» Алматы 2003 ж.
   

1.Сабақ және оның жүйесі.

2.Сабақ жоспарының түрі,әзірлеу үлгісі.

Сабақтың мақсаты:Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесінің пән ретінде қалыптасуы,даму жолдары. Арнайы бағдарламалардың жасалуы. Жаңару кезеңдері.

Мектеп, колледж, университет – білім беру мекемелерінің ішіндегі үздіксіз оқу процесін жүргізетін мекемелер. Ондағы басты мақсат –оқу процесі. Ол жалпы айтқанда оқушы мен мұғалімнің белгілі бір уақыт ішінде бірлесіп жүргізетін жұмысы. Оқу процесі мектепте бір оқу жылын қамтиды, ол оқу жартыжылдықтары мен оқу тоқсандарына бөлінеді.Оқу процесін ұйымдастыруда оқу материалдарын жоспарлау, оны сабақта қабылдатуға, игертуге жағдай туғызу –басты мәселе болады. Оқу процесін жоспарлауда екі мақсат көзделеді. Бірінщісі – бір қалыпты жұмысты ұйымдастыру; бақылап, саралау, бағыт бағдарын айқындау. Мектептегі оқу процесінде үш жоспар жүзеге асырылады.

• 
  Күнтізбелік;
  
• 
  Тақырыптық;
  
• 
  Сабақ жоспары.
  

Айтмамбетова Б. Жаңашыл педагогтар идеялары мен тәжірибелері. -А., 1991.

Алмаханова Х. Жас өспірімдерге эстетикалық тәрбие беру.   /Методикалық нұсқау. А., 1990.

Ақназарова Б. Класс жетекшісі. -А., Мектеп, 1973.

Әбенбаев С. Оқушы жастарға эстетикалық тәрбие беруді жетілдіру. -А., 1992.

 Әбенбаев С. Мектептегі тәрбие жұмысының әдістемесі. -А., 1999.

Әбиев Ж. Еңбек тәрбиесінің педагогикалық негіздері. -Алматы, 1997.
2- тәжірибе

Әдебиет пәнінің басқа ғылымдармен байланысы.

Сабақ жоспары:

1) Пәнаралық байланыс оқыту үдерісіндегі өзекті мәселе

2) Әдебиет пәнінің басқа ғылымдармен байланысы

3)Психология, педагогика ғылымдарымен байланысы

4) Әдістеменің эстетика, тіл білімі, тарих, әдебиеттану ғылымдары-

Пайдаланылған әдебиетттер

А.Көшімбаев «Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі»

«Мектеп» баспасы Алматы – 1969 ж

Бейсенбаева А.А. «Пәнаралық байланыс негізінде оқу процесін ұйымдастыру». Алматы, 1995

Мұсабеков О. « Пәнаралық байланысты жүзеге асыру».// Қазақстан мектебі , 1989. №13, 49-50 бет

Ж.Жиембаев « Оқу үрдісін жекелендіру үшін педагогикалық


3- тәжірибе

Сабақ және оған қойылатын талаптар.

Сабақтың жоспары:

1.Сабақтың білімділік,дамытушылық,тәрбиелік мақсаттарына көңіл бөлуі.

2.Сабақ талдау үлгілері.

Сабақтың мақсаты:Сабақтың негізгі талдау үлгілері,бөлімдері.Мұғалімнің басты мақсатын айқындау.Жаңа заман талабына сай –ұзтаз дайындау.

Пайдаланылған әдебиетттер
А.Көшімбаев «Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі»

«Мектеп» баспасы Алматы – 1969 ж

Бейсенбаева А.А. «Пәнаралық байланыс негізінде оқу процесін ұйымдастыру». Алматы, 1995

Мұсабеков О. « Пәнаралық байланысты жүзеге асыру».// Қазақстан мектебі , 1989. №13, 49-50 бет

Ж.Жиембаев « Оқу үрдісін жекелендіру үшін педагогикалық

4- тәжірибе

Әдебиетті оқыту әдістері

Сабақтың жоспары:

1. Оқытудың ауызекі және көрнекілік әдістері.

Сабақтың мақсаты:Мектептегі әдебиетті оқытудағы жетекші принциппен қолданылатын негізгі әдіс-амалдар.Оқу-тәрбие жұмысының негізгі түрі сабақ тиімділігін арттыруды,оның сапасын жақсартуды мақсат етіп қою.

Әдістемелік нұсқау

Сабақты толығымен меңгерсін деген мақсатта Қ.Бітібаева,А.Көшімбаев сынды ғалымдардың әдістемелік нұсқауларын оқуды нұсқадым.

1.А.Көшімбаев. Қазақ әдебиетін оқыту методикасы. А. Мектеп 1969

2. Қ. Бітібаева. Әдебиетті оқыту әдістемесі. А. Рауан. 1997

3. Е. Жұматаева. Әдебиетті оқытудың кейбір мәселелері. 1999

 I.Кіріспе.

1.Мәнерлеп оқудың түрлері

2.Алдын-ала жүргізілетін жұмыстар.

Сабақтың мақсаты. Әдебиет сабақтарында көркем шығармалармен жұмыс істеуге дағдыландыру.Көркем шығарманы жеткізуде мәнерлеп оқудың атқарар рөлін таныту.

Әдістемелік нұсқау.

Сабақ барысында оқушыларды мәнерлеп оқуға төселдіруді жоғарғы дәрежеде жүргізу үшін Ә.Қоңыратбаев,А.Көшімбаев сынды методистердің әдістемелік ең бектерін басшылыққа алуды ұсындым.

1.Талдау сабақтарының мазмұны мен әдісі.

2.Талдау сабақтарының формалары

3.Жазушы және оның стилі.

   Әдістемелік нұсқау: Қазіргі қазақ сыншыларының, әдебиетшілерінің мақала-зерттеулерінде жазушы-ақындардың өздеріне тән творчестволық ерекшеліктері мейлінше аз сөз болады. Классик ақын-жазушыларымыздың шығармалары туралы жазылған бірен-саран монографиялық еңбек, не кейбір жеке мақалаларды айтпасақ, қазақ совет әдебиетінің ірі өкілдерінің өзіне тән творчестволық ерекшеліктері жайлы әлі күнге еш нәрсе жоқ.
8- тәжірибе

Шығарма образдарын талдау.

Сабақтың жоспары:

1.Мінездеме жасау жолдары.

2.Шығарманың композициясы мен сюжетін талдау.

Сабақтың мақсаты:Мінездеме жасау жолдары.

Әдістемелік нұсқау: Көркем шығарманы талдау алдымен образдарын топтастырып,оларға дара,салыстырмалы,топтамалы түрде текстологиялық мінездеме беруден басталады.Бұл-талдаудың басты бір буыны.Жоғары сыныптарда образ мінездемесі әдіс,стиль,тарихи шындық,типтілік,жанрлар табиғатына сай жүргізілуі керек.Ол-әрбір образ табиғатын тақырып пен проблемадан,шындықтан туғызып,олардың әрбір повесте,әңгімеде,романда,поэмада қалай көрсетілгенін шығармадан мысал келтіре отырып талдау,мінездеу.
9- тәжірибе

Сабақтың тақырыбы. Теориялық ұғымдарды қалыптастыру.

Сабақтың жоспары

1.Әдеби-теориялық ұғымдарды оқыту

2.Оқу бағдарламасын әр сынып бойынша әдеби-теория­лық ұғымдар

3.Әдеби-теориялық ұғымдарды қалыптастыру жолдары

Сабақтың мақсаты:Эпикалық шығармаларды оқытудың тиімді жолдарын үйрету.Халықтың ауыз әдебиеті үлгілерін өз бетімен оқып талдауға баулу.

Әдістемелік нұсқау:Эпикалық шығармаларды оқыту жолдары жайлы мағлұматты кеңінен Қ.Бітібаева,А.Көшімбаев әдістемелік еңбектерінен алуға нұсқаймын.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.А.Көшімбаев. Қазақ әдебиетін оқыту методикасы. А. Мектеп 1969

2. Қ. Бітібаева. Әдебиетті оқыту әдістемесі. А. Рауан. 1997

3. Е. Жұматаева. Әдебиетті оқытудың кейбір мәселелері. 1999

Кіріспе сабақтар және оның ұйымдастырылуы.

сабақтарды қызықты ұйымдастырудың эдіс - тэсілдерін меңгерту.Мұғалімнің біліктілігін

дамыту.

Әдістемелік нұсқау: Озат тәжірибелі оқытушылардың іс-тэжірибелерін жинақтап, еңбектерін оқуды нұсқаймын.

11- тәжірибе

Эпикалық шығармаларды оқыту

1.Әдебиет-сөз өнері

2. Ертедегі халық сүйген жанрдың бірі - эпикалық жырлар

3.Терме өнерінің ғибраты

4.С.Қасқабасовтың эпос жайлы өзіндік пікірі

5.Бітібаева Қанипа Омарғалиқызының «Қазақ әдебиетін оқыту әдіс­темесі мен технологиясы» атты оқулығында эпикалық жанрды оқыту

6.Батырлық жырының оқушыларға әсері

12- тәжірибе.

Драмалық шығармаларды оқыту

Сабақтың жоспары:

1Драмалық шығарманы оқыту.

2.Драмалық шығарманың ерекшелігі және айырмашылығы.

Әдістемелік нұсқау: Драмалық шығарманы түсіндіргенде олардың денгейліктерін арыттыру ойын - сауық қойатын жерлердің сахнасында орындап көрсетуге шығарма екенін, текст диолог пен монологқа құрылатын кеиіпкерлер шығарманың басына тізіліп, олардың аты – жөні, жынысы кәсіби қызметі мамандығы жыл мөлшері, жақын серігі досы көрсетіледі.

1.Қазақ тілі мен әдебиет журналы №9 2010жыл

2.Көшімбаев Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі.

3.Бітібаиева Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі.

1.Оқылған лирикалық туындыларға олардың көркемдік поетикалық тіл ерекшеліктерін пайымдай отырып, талдау жұмыстарын жүргізу.

2.Лирикалық шығармаларды оқытуда талда у жұмыстарын жүргізу.

3.СТО оқыту технологиясымен оқыту.

1. 
   Т.Қ.Жұмажанова «Әдебиетті оқыту әдістемесі»
   
2. 
   Қ.Бітібаева «Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі»
   
3. 
   А. Көшімбаев «Қазақ әдебиетін оқыту методикасы»
   
4. 
   Т.Ақшолақов «Қазақ әдебиетін оқыту методикасы»
   

1.Сабақ барысында ақын жазушылардың шығармашылығын талдау.

2.Танымдық ой-пікірлерді қолдану.

Сабақтың мақсаты:

Педагогикалық әр-түрлі әдіс-тәсілдерді қолдана отырып,ақын-жазушылардың өмірі мен шығармашылығын оқыту.

Сабақ барысында ақын-жазушылардың өмірі мен шығапрмашылығын оқытуды жоғарғы дәрежеде жүргізу үшін Қ.Бітібаева сынды методистердің әдістемелік жаңа технологиялармен танысуды нұсқадым.

1. 
   Бітібаева Қ. Әдебиет пәнін оқытудың тиімді жолдары. Алматы, 1990.
   
2. 
   Жалпы орта білім беретін мектептердің қоғамдық- гуманитарлық бағдарындағы 10-сынып «Қазақ әдебиеті» оқу бағдарламасы. Алматы: Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясы, 2006.
   
3. 
   Ш.Ахметов. Қазақ балалар әдебиеті тарихының очеркі. А. 1965.
   
4. 
   Қазақ әдебиеті тарихы Іт. Ікіт.-Алматы,1960.
   
5. 
   Ғабдуллин М. Қазақ халық ауыз әдебиеті.-1974.
   
6. 
   Бердібаев Р. Қазақ эпосы. Алматы,1982.
   
7. 
   Ыбыраев Ш. Эпос әлемі. –Алматы, 1993.
   
8. 
   Батырлар жыры 1-6т. –Алматы, 1986-1990.
   
9. 
   Тарихи жыр. Іт. Алматы 1995.
   

1. Дәстүрлі сабақ түрлері

1. 
   Дәстүрлі сабақ және дәстүрден тыс сабақ түрлері //конспект, сабақ жоспары
   

2. 
   Әдебиетті оқытудың әдіс-тәсілдері // конспек, пікірлесу
   

3. 
   Жаңа технология түрлері және сабақ үрдісінде қолдану маңызы //Реферат
   

Сабақ барысында ақын-жазушылардың өмірі мен шығармашылығын оқытуды жоғарғы дәрежеде жүргізуі үшін Қ.Бітібаева сынды методистердің әдістемелік жаңа технологияларымен танысуды нұсқадым.

Өздік жұмысының мақсаты: озық-тәжірибе үлгілерін сабақта қолданудың тәсілдерін меңгерту.