Қазақ әдебиетінен оқу орыс тілінде жүргізілетін жалпы білім беретін орта мектептің

Топтастыру стратегиясы: Постер салу: «С.С-нің қазақ əдебиетінің тарихындағы орны». Кластер.

- Үзінді шумақтарға бөлініп оқушыларға мәнерлеп оқытылады. Оқушылар өздеріне бөліп берілген шумақтарды іштей пайымдап оқиды. Сөздікпен жұмыс жасалады ( оқулықта берілген).

- Өздеріне берілген шумақтарды оқи отырып, оқушылар бір-бірлеп ауызша айту арқылы оқиғалар желісі тізбектеледі.
Сергіту сәті: «Мен келем тау ішінде түнделетіп әнін тыңдатылады.
-Шығарманың жанры анықталады да поэма туралы түсінік меңгертіледі.

-оқиғаны баяндау стилі, тәсілі айтылады.

- 63-бетте берілген сұрақтар мен тапсырмаларға (1-6-тапсырма) және мәтінге сүйене отырып, шығарманың тақырыбы мен идеясы ашылады.

Рефлексиялық-бағалау кезеңі:
1. 64-бетте берілген 9-14-сұрақтар мен тапсырмалар орындатылады.

2. Үйге:

- «Мен келем тау ішінде түнделетіп әнін жатта.

Аққу күйі бір мезгілде

Сыңқылдады алыстан;

Және бірі шыға келді

Жақындағы қамыстан...

Сыңқылдатып, жарып көлді

Жұпар майын жағынып;

Жұбайына аққу келді

Алыс жерден сағынып.

Бөлек екен екі ғашық

Жақынға кеп түйісті;

Сыпайы ойнап, сыңқылдасып,

Тәтті айқасып, сүйісті.

Дөңгеленіп сәнін түзеп,

Айна көлге қаранды;

Екі сұлу әнін түзеп

Жуынды да таранды.

Екі сұлу еркелесті,

Бір-біріне жарасып;

Тағы нәзік «не-не?» десті,

Бір-біріне қарасып.

Бөліп әсем ойындарын,

Екі ғашық сүйісті;

Сүйісіп боп мойындарын

Мұңайысып иісті.

Мұндағы қос ғашық аққудың әрекетінде адам баласының өміріне ұқсас жақтары бар ма? Ендеше аллегория дегенді қалай түсінеміз? деген сұрақтар қоя отырып, сабақтың тақырыбы беріледі.
Операциялық кезең:

1. Айтылым. Тыңдаған үзінді бойынша қос аққудың кездескен сәтін мәтінге сүйене отырып, өз сөздеріңмен баяндаңдар.

2. Оқулықпен жұмыс.

-мәтіннен ақын қолданған аллегорияны, оны қолдану тәсілдерін дәлелдеңдер;

- мәтіннен ақын көтерген сұлулық, тазалық идеалына мысалдар келтіріңдер;

- жердің, көлдің сұлулығын суреттеген сөздерді табыңдар.

2. Үйге:

3. Бағалау.

88888888888

1. 
   Жаңа білім ақпаратын қабылдау мен түсінуге; ББД(білім , білік дағдыларын) таныс және жаңа оқыту жағдайында қолдана білуге;
   
2. 
   ББД жүйесін қабылдау деңгейін тексеруге жағдай туғызу.
   

1. 6-сыныпта оқушылардың пәнге қызығуын, ынтасын арттыратын әлеуметтік, танымдық мотивтердің қалыптасуына жол ашатын, дүниетанымдық көзқарасын тереңдететін, сапалы білім мен іскерлік дағдысын қалыптастырады. Сөз таптары бойынша білімдері интерактивті технология арқылы оқыту қағидалары кешенді жаттығулар мен тапсырмалар арқылы пысықталып, оқушының алған білімін бекітеді, сауаттылығын арттырады.

• 
  Жалпылай
  
• 
  Жекелей
  
• 
  Топпен
  

• 
  баяндау, иллюстрациялық түсіндіру, сипаттау, салыстыру, сұрыптау, жинақтау, талдау, интерактивті, тірек белгілерін, Қ.Бітібаеваның жобалау технологиясы, топтау стратегиясы,ойын элементтерін пайдалану
  
• 
  Көрнекілік(слайдтар, суреттер) интерактивті тақта, on –Iine жүйесі бойынша сабақ өткізу.
  
• 
  Практикалық(мәтінмен жұмыс, тапсырмалар орындау)
  
• 
  Сабақта енгізілетін терминдер мен түсініктер: «портрет», «мінез»;
  
• 
  Сабақтың барысы:
  

«Әдемі сөйлеу» дегенді қалай түсінеміз?-қызығушылықты ояту.

• 
  Ол-...(Біржан) «Біржан сал Абай ауылында» М.Әуезов
  
• 
  Ол- (Федоров) «Балықшылар» Ә.Нұрпейісов
  
• 
  Ол-Еламан «Балықшылар» Ә.Нұрпейісов
  
• 
  Ол-Қожа «Менің атым -Қожа» Б.Соқпақбаев
  

...Хамит-ұзынша бойлы, жауырынды, тіп-тік сұр жігіт. Қырлы мұрынды, шүңіректеу көзді қаракер тобылғы көзді, қырқып жүретін сақалы, мұрты бар. Жасы жиырма бес, жиырма алтылар шамасында. Сом сұлу денесі ылғи сіңірмен шиырылған күшті көк етті еді. Бар денесі серіппелі көктемірден құйып жасалғандай.Түйіліп жазылған қиғаштау қасы мен тұңғиықтау көзі Хамитте зор қайрат, үлкен қайсарлық бар екенін көрсетеді. Бет аузы бүркіттің бетіндей. Қыран бүркіттің түрпілі саусақтарындай, күшті темірдей жұдырықтарын түйіп, кәрін тігіп кіжініп:

-А-а.Қандай қылайын!-деп төніп келсе, өлген кісінің аруағы ұшып кететіндей азамат.

(«Бандыны қуған Хамит» Сәкен Сейфуллин)

Мәтінде кімнің портреті суреттелген? Қалай суреттелген? Нені байқадық?

Оқушы жауабы: Бұл мәтінде Хамиттің портреті берілген. Хамиттің сырт тұлғасы бүгінгі замандағы кинода кездесетін роботтарды еске түсіреді. Оны қыран бүркітке ұқсатады. Денесін құйып жасалған көк темірге ұқсатады. Осы суреттеуден Хамиттің мықтылығын, ер жүректілігін, қайсарлығын, батылдығын аңғаруға болады.

4-тапсырма Хамитті суреттеуде пайдаланылған сөздерді кесте бойынша жүйеле.

Бет пішіні	Дене бітімі	Қимыл-қозғалысы, тұлғасы
қырлы мұрынды	Сіңірмен шиырылған күшті	кәрін тігіп кіжініп
шүңіректеу қаракер тобылғы көзді	сом сұлу	Ұзынша бойлы
қиғаштау қасы	Серіппелі көк темірдей	жауырынды
тұңғиықтау көзі	Қыран бүркіттің түрпілі саусақтарындай	Тіп-тік
бет аузы бүркіттің бетіндей	Темірдей жұдырықты	25-26-лар шамасында
сұр жігіт		қырқып жүретін сақал, мұрты

1сұрақ: Хамиттің портретінде оның еркіндігін, ешкімге бас имейтін қайсарлығын қай сөйлемнен байқауға болады?

Жалпы шығамаларда қаһарманның сырт бейнесін оның ішкі жан дүниесімен, тағдырымен, өмірімен тығыз байланыста алады. Жазушы назарына іліккен кез келген сөзден бет пішініндегі өзгерістерді, мимикасын, жымиысын т.б. кейіпкердің мінез-құлқын тануға, түсінуге әсер етіп тұрады.

Ал портрет-мінездемеде адамның сырт бейнесін суреттеу арқылы оның ішкі жан дүниесін байқауға да болады.Мысалы оны мына сөйлемнен көреміз:

5-тапсырма: Түйіліп жазылған қиғаштау қасы мен тұңғиықтау көзі Хамитте зор қайрат, үлкен қайсарлық бар екенін көрсетеді.-осы сөйлемге морфологиялық талдау жасау.

Түйіліп-түбірі түй- нег етістік, -іл-ырықсыз ет жұрнағы, -іп-көс жұрнағы, салт, дара, туынды.

Жазылған-түбірі жаз-нег ет, -ыл-ырықсыз ет.жұрнағы,-ған-есімше жұрнағы, салт, дара, туынды.

Қиғаштау-түб қи-нег.ет.-ғаш-сын е.жұрнақ, -та-ет.жұрнақ,-у-тұйық ет жұранғы, дара, туынды.

Қасы-түб қас-зат есім, -ы тәуелд.ж. 3жағы. дара, негізгі, жалпы, деректі.

Мен-жіктеу есімдігінің 1 жағы, жекеше.

тұңғиықтау –түб тұңғиық-сын есім, -тау-сын есімнен сын есім тудыр жұр.қатыстық сын есім, дара, туынды.

көзі-түб. көз-зат есім, -і-тәуелдік жалғауының 3жағы, жалпы есім, дара, негізгі, деректі.

Хамитте-түб. Хамит-зат есім, -те-жатыс септік, жалқы есім, дара, негізгі, деректі.

Зор-түбір сын есім, нег, дара, сапалық.

қайрат-түб зат есім, дара, нег, дерексіз, жалпы.

үлкен –түб сын есім, сапалық, дара, негізгі.

қайсарлық –түб-қайсар-сын есім, -лық-зат есім жұрнағы, дара, туынды.

бар –бейтарап сөз

екенін-көмекші етістік.

көрсетеді-түб көр-нег. болымды ет.-се-жұрнақ, -т-өзгелік етіс жұрнағы, е-көсемше жұрнағы, ді-жіктік жалғауының 3жағы.дара, туынды, сабақты.

6-тапсырма:Адамның түр-тұрпатын, мінез-құлқын сипаттайтын қандай фразеологизмдерді Хамиттің портретін жасауға, мінезін бейнелеуге қолданар едің?

1.Азуын айға білеген-мейлінше батыл, қайратты,

айылын жимау-қорықпау,

азуы алты қарыс-қаһарлы,

жаны сіріден жаралған-мықты,

жүзіктің көзінен өткендей-сұлу,

жүрегінің түгі бар-қорықпайды,

кәріне міну-қаһарлану,

жайдың атқан тасындай-аса мықты,

қадалған жерінен қан алу-дегеніне жету,

қайрауы жеткен-бабына келген.

7- тапсырма: Осы фразеологизмдерді қатыстырып сөйлем құра.

Жүзіктің көзінен өткендей сұлу Хамиттің мінезі де жайдары.

Жұқа ерін, қыр мұрынды, шұңғыл бетім,

Ақтығым су маржаны- меруерттей,

Мінекей менің осы портретім.

Менің әкем «Қалалық қаржы бөлімі» мекемесінің бастығы болып еңбек етеді және жас мамандарға білмегендерін үйретуге тырысады.

• 
  1-деңгей: Ғ. Мүсіреповтің “Талпақ танау” шығармасы бойынша көркемдегіш кұралдарды жүйелеп келу.
  
• 
  2-деңгей: Ғ. Мүсіреповтің “Талпақ танау” шығармасы бойынша портреттерді табу.
  
• 
  3-деңгей: ”Жан сұлулығы” дегенді қалай түсінесің?-эссе жазу.
  

• 
  Портрет-адамдардың кескін, келбетін, пішінін, тұлғасын суреттеу.
  

• 
  Мінез-шығарма кейіпкерлерінің сыртқы портретімен қатар ішкі портретін-мінезін, наным-сенімін, сезімін, дүниге көзқарасын суреттеу.
  

Оқушының жеке тұлға ретіндегі мәдениеті, ой-өрісі, дүниетанымы әдеби тілде сауатты сөйлей білуі – болашақта өз жолын адаспай табуының кепілі.. Олай болса, қазақ халқының ақиық ақыны М.Жұмабаев айтқандай: "Баланың маңайында сөйленетін сөздер де әдепті, сұлу болуға тиісті. Және баланың маңайындағы адамдардың жүріс- тұрыстары да әдепті, сұлу болуға тиісті.Сұлу дене, сұлу қозғалысты көріп өскен баланың денесі де, қозғалысы да сұлу болады". Қашанда жандарыңның сұлулыққа құштар болуына тілектеспін!