Қазақ халқының СƏулет өнері ежелгі қҰрылыстар
жүктеу/скачать 4,98 Mb. Pdf көрінісі
|
СЕН БІЛЕСІҢ БЕ 501-600
- Бұл бет үшін навигация:
- Балуан Шолақ
| ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ШЕШЕНДІК
ЖƏНЕ АҚЫНДЫҚ ӨНЕРІ жер, өскен елге деген перзенттік махаббатының жарқын айғағы. «Хат жаздым қағаз алып, қалам, сия» деп басталатын Ұрқия атты əйеліне арнаған өлеңі, «Ақ көйлек», «Аужар», «Алтыбасар», «Ғашық жарға», «Тағрипың» деп аталатын өмірінде көңілі шын құлаған Ақтоқты сұлуға арнаған əндері терең сырлы, ғажайып сезімге толы. Ақан cepi əндері Қазақстан композиторларының шығармаларына арқау болған. Е. Брусиловский «Жалбыр» операсына Ақан серінің «Құлагер», «Балқадиша» əндерін қолданған. Қазақ¬тың əйгілі ақыны I.Жансүгіров «Құлагер» поэмасында, жазушы- драматургтер F. Mүcipeпов «Ақан cepi – Ақтоқты» трагедиясында, С. Жүнісов «Ақан cepi» романында, көрнекті ком¬позитор С. Мұхамеджанов «Ақан cepi – Ақтоқты» операсында Ақан cepiнiң бейнесін сомдаған. Балуан Шолақ Балуан Шолақ Баймырзаұлы (1864 – 1916) – əнші, ком- позитор, ат ойынының түрлі тəсілін меңгерген шабандоз, күш өнерін көрсеткен спортшы, жауырыны жерге тимеген балуан. Осы соңғы өнеріне сүйсінгендіктен халық оны еркелетіп «Балуан», ал жас күнінде оң қолының саусағын үciтіп алуына байланысты «Шолақ» атанған ол тарихта «Балуан Шолақ» есімімен танылған. Шындығында, азан шақырылып қойылған аты – Нұрмағанбет. Ол Ұлы жүздің дулат тайпасының сəмбет руынан шыққан. Бірақ аталары ерте кезде Арқаға қоныс аударғандықтан, оның бар өмipi Көкшетау өңірінде өткен. Балуан Шолақ 14 жасынан күреске түсіп, балуандықпен аты шығады, шауып келе жатқан ат үстінде əр түрлі күрделі жаттығулар жасап, ат құлағында ойнаған спортшы атанады. Мұның үстіне əн-күйге деген құштарлығы ерте оянып, Біржан сал, Ақан серілердің əндерін бабына келтіріп, тамылжыта орындайтын болады. Осындай өнерлерін көпшілікке көрсетіп, ел аралап, салдық құрады, жалғыз-жарым жүрмей, маңына əнші-күйші, балуан, өнерпаз жастарды жинап, жиын-тойға қатысып жүреді. Өзі cүйіп орындайтын Арқа сазгерлерінің əншілік-шығармашылық дəстүрін бepік ұстанып, кейін өзі де əн шығара бастайды. Оның «Көкшетау», «Желдірме», «Ащылы- айырық», «Дікілдек», «Қос перне», «Құлан кiciнec» əндері Арқа өңіріне кеңінен тарап, көпшіліктің сүйіп тыңдар əніне айналады. Оның əндерінің əуеніндегі батылдық, өршіл мінез Балуан Шолақтың өзінің шамадан тыс қайрат-күшін байқатып тұратындай тым жігерлі болып келеді. Балуан Шолақтың атын алысқа жайған атақты əнінің бipi – «Ғалия». Бұл – мөлдір махаббатты сазды əуен, нəзік сезіммен жырлаған ғашықтар əні. Музыка зерттеушілері бұл əнді Балуан Шолақ шығармашылығының шырқау биігі деп бағалайды. |