Ќазаќ мемлекеттік ќыздар педагогика институты
Жинағыш линзаның фокус арақашықтығын анықтау
жүктеу/скачать 2,57 Mb.
|
1-11 лаб ОптикаКазакща
- Бұл бет үшін навигация:
- Шашыратқыш линзаның фокус арақышықтығын анықтау
- КӨРУ ТРУБАСЫ МЕН МИКРОСКОПТЫҢ ҰЛҒАЙТУЫН АНЫҚТАУ Керекті құрал жабдықтар
| Жинағыш линзаның фокус арақашықтығын анықтау
Линзаның көмегімен дененің үлкейтілген және де кішірейтілген кескінін алуға болады. Егер ал болса, онда фокальдық жазықтықтағы экранда дененің кішірейтілген кескіні алынады. Керісінше жағдайда ал болса, онда дененің үлкейтілген кескіні пайда болады. Егер дене мен экранның арақашықтығын “С” деп белгілесек, онда С=(а+в) тең. Бұл кезде линзаның өрнегін басқаша жазуға болады, яғни: Осыдан /2/ теңдеу шығады. 2-ші өрнектің көмегімен жинағыш немесе шашыратқыш линзаның фокус арақашықтығын есептеуге болады. Бейнесі алынған дене ретінде электр шамынан сәулелер тарайтын қабырғасына орнатылған стрелка пішінді саңылау атқарады. 1.5. Жұмыстың орныдалу тәртібі Оптикалық скамьяға жылжыманы жарық көзі зерттелетін дене /стрелка/, линза және экран орнатылады. Экранның орнын өзгерту арқылы линза мен дененің және линза мен экранның арақашықтықтары “а” және “в” сызғышпен немесе рулеткамен өлшенеді. Сонымен қатар сызғыштың көмегімен экрандағы дене суретінің биіктігі h1 өлшенеді. (1.5.2.) және (1.5.3.) пункттегі өлшеулер жұмысы суреттің үлкейтілген және кішірейтілген кескіні 5 рет өлшеніледі. Дененің (стрелканың) биіктігі h белгілі тұрақты шама. Осы өлшенілгін нәтижелерді пайдаланып линзаның фокус арақашықтығын 3 әдіс бойынша анықтауға болады. 1-әдіс үшін 2-әдіс үшін 3-әдіс үшін мұндағы h-дененің биіктігі, h1-экрандағы дене кескінінің биіктігі. Өлшеулер және есептеулер нәтижелері төмендегі таблица түрінде беріледі және өлшеулер қателігі есептелінеді. 1.6. Шашыратқыш линзаның фокус арақышықтығын анықтау Ойыс немесе шашыратқыш линза дененің жорамал кескінін береді. Мұндай линзалардың фокус арақашықтығын төмендегіше анықтайды. Алдымен жинағыш линза көмегімен дененің экрандағы айқын кескіні (R1) алынады /1.4-суреттегі, Д-нүктесі/ 1.4-сурет Содан соң /Д/ нүктесі мен / h/ линзаның арасына шашыратқыш линза / h1/ қойылады. Осы кезде дененің айқын кескіні экранды бұрыңғы орнынан жылжыту арқылы алынады /Е/. 4-суреттен және тең. Бұл арақашықтықтар өлшеніп алынады. тең. Анықталған шамаларды және -ны 1-ші формулаға қойғанда олардың теріс таңбасы ескерілгендіктен бұдан 1.7. Бақылау сұрақтары 1.7.1. Линзаның оптикалық центрі, бас оптикалық осі, фокаль жазықтығы және бас фокус нүктелері деп қандай шамаларды айтамыз? 1.7.2. Линзаның оптикалық күші дегеніміз не өлшем бірлігі қандай? 1.7.3. Кескіндер алуда линзадағы сәулелер жолын сызып көрсетіп линзаның формуласын жазыңыз? 1.7.4. Шашыратқыш линзаның фокус арақышықтығын жинағыш линзаның көмегінсіз анықтауға бола ма? 1.8. Әдебиеттер. 1.8.1. Майсова Н.Н. Практикум по курсу общей физики. Москва “Бысшая школа” 1970. 448с 1.8.2. Кортнев А.В. Практикум по физике. “Бысшая школа” Москва 1963 335-337с 1.8.3. Ивероновой В.И. Физический практикум. М. Наука, 1968 815 с
2 -зертханалық жұмыс КӨРУ ТРУБАСЫ МЕН МИКРОСКОПТЫҢ ҰЛҒАЙТУЫН АНЫҚТАУ Керекті құрал жабдықтар: көру трубасы, микроскоп, шкаласы бар метрлік сызғыш, микрометрлік шкала, миллиметрлік шкала, микроскоптың осіне 450 жасай окулярына кигізілетін жіңішке саңылауы бар айна. Жұмыстың мақсаты: Визуалдық үлкейту құралдарымен танысу. Студенттер жұмысқа дайындығын тексеретін сұрақтар: 2.3.1. Микроскоп не үшін қолданылады? 2.3.2. Көру трубасы қандай мақсатта қолданылады? 2.3.3.Сызықтық және бұрыштық ұлғайту деп қандай шамаларды айтады? 2.3.4. Объектив пен окуляр деген не, айырмашылықтары қандай? 2.3.5. Микроскоп пен көру трубасының құрылысы. Жұмыстың қысқаша теориясы Өте алыстағы нәрселерді бақылау үшін көру трубалары қолданылады. Көру трубасының оптикасы объектив пен окуляр делінетін күрделі системалардан құралады. Объективтің фокусы ұзын болады да, окуляр қысқа фокусты болады. Сонымен қатар көру трубаларының окулярлары жинағыш немесе шашыратқыш линзалардан құралған системалар болуы мүмкін. Трубаның бақыланатын денеге бағытталған ұшындағы жинағыш линза объектив болады да ( ) трубаның екінші жағындағы дененің суретін қарауға арналған линзалар системасы окуляр ( ) делінеді. Окуляр екі жинаушы линзадан тұрады. Көзге жақын тұрған линза “көздік” линза, ал объектив жағындағы линза “жинаушы” линза делінеді. Трубаның объективтіден өткен сәулелер дененің кішірейтілген кері бағытталған дұрыс суретін береді /ВА/. Бұл сурет окуляр арқылы қарағанда, нәрсенің өзімен салыстырғанда кері орналасқан жорамал кескін болады /ВА сурет 2.1/. 2.1. - сурет Объективтен өткен сәулелердің түйісу орны дене мен объективтің ара қашықтығына байланысты болады. сондықтан дененің суретін айқын көру үшін окулярды қозғап орнын өзгертеді. Неғұрлым дене алыста болса, солғұрлым окуляр объективке жақын орналасуға тиіс. Сондықтан көру трубасының окуляры жылжымалы болады. А. Трубаның ұлғайтуын анықтау. Егер бақылаушының көзінен /С нүктесіндегі/, -қашықтықта орналасқан дененің ұзындық мөлшері у1, ал мен дене мен суреттің көріну бұрыштары болса /Сурет – 2.2/, трубаның ұлғайтуы төмендегіше анықталады: ; ; ; Осыдан ; . – трубаның бұрыштық ұлғайтуы болады. Дененің суретін -ді дене тұрған жазықтыққа проекцияласақ, проекциясын аламыз. Онда болады. Егер бақыланатын дене бір бөлігінің ұзындығы у-ке тең шкала болса, ал трубаның ішіндегі осы шкаланың суретін шкаланың өзіне проекцияласақ, онда трубада көрінетін кескіннің бөлігінің ұзындығы у2 болады, сонда у2>y. Енді шкаланың n бөлігіне кескіннің N бөлігі сәйкес келсе және n>N болса n және N бүтін сан, онда төмендегі теңдеуді жазуға болады: . Осыдан , ал трубаның ұлғайтуы болады. Жұмыстың орындалу тәртібі: Трубадан бірнеше метр қашықтықта шкалалы сызғыш орналастырылады. Трубадан осы сызғыштың айқын суреті алынады. Содан кейін жәй көзбен қарағандағы сызғыш пен трубадағы оның суреті бір-бірімен түйістіріледі, яғни олар бірі - біріне сәйкес келу керек. Сызғыштың n бөлігімен суреттің N бөлігінің саны анықталады да, трубаның ұлғайтуы формуладан есептеледі. Өлшеу нәтижесінде таблица құрастырылады және жұмыстың қателігі есептелінеді. жүктеу/скачать 2,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|