Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис

Сөйлемде бастауыш пен баяндауыштан басқа тұрлаусыз мүшелердің

жүктеу/скачать 3,22 Mb.

Pdf көрінісі

бет	346/406
Дата	24.06.2024
өлшемі	3,22 Mb.
	#203464
түрі	Оқулық

1 ... 342 343 344 345 346 347 348 349 ... 406

Байланысты:
Абуханов-лексика

Сөйлемде бастауыш пен баяндауыштан басқа тұрлаусыз мүшелердің
ең кем дегенде бірі болса да, ондай жай сөйлемді ж а й ы л м а с ө й л е м
дейді.
Жайылма сөйлемдер құрылысы жағынан шағын болуы да, күрделі болуы да
мүмкін.
1)Жас аңшы Жәнібек Бекболдың неге аңырғанын байқаған жоқ екен. (М. Ә.)
2)
Бұл қобалжуды Сәден жақсы біледі. (Ғ. Мүсір.)
3)
Әкім басын изей берді.
(Ғ. М.)
4)
Мұхит қағазға үңілді. (Ғ. Сл.)
182-жаттығу.
Мәтінді оқып шығып, жалаң сөйлемдер мен жайылма сөйлемдерді
айырыңдар.
1) Олар да қарап отырған жоқ. 2) Сатқын жалтақтап қалды. 3) Бұл топқа осы
тұста Қалует те кеп қосылған-ды.
(Ғ. Сл.)
4) Әңгімені шақылдаған балға даусы
бұзды. 5) Мен оны дәлелдемей тынбаймын. 6) Сергей Петрович Щербаков —
өмірдің қиын кезеңдерінен өтіп келген адам. 7) Козлов табады. 8) Мейрам
далаға нұр жайнап шықты. (Ғ.
М.)
9) Шапалақ ду ете түсті. 10) Алтынсары
үйіне жаяу кетті. 11) Бұлардың жүріп келе жатқан жолы — жалпақтығы бір
ғана арба сыярлық ескі сүрлеу.
(С. М.)
12) Жәнібектің көңіліне бұл сөздер
әбден қона бастады. 13) Сендердің қайта оралатын шамаңда мен бірдеме қып
Қарагерді ұшырып бағармын.
(М. Ә.)
14) Мен жөнімді айттым. 15) Бұл сөз
Гүлжаһанның намысына тиді.
(Ә. Ә.)
16) Ән бітті. 17) Сүйсінген жұрт ду қол
соқты.
§ 138. Толымды және толымсыз сөйлемдер

Белгілі ойды білдіру үшін керекті мүшелері түгел айтылған сөйлемді
т о л ы м д ы с ө й л е м дейді.

Толымды сөйлем тек бастауыш пен баяндауыштан ғана тұррып, жалаң
сөйлем түрінде де, тұрлаусыз мүшелер араласып, жайылма сөйлем түрінде де
қолданылуы мүмкін.
1.
Қенет машина бөлімінен біздің качегар жоғары жүгіріп шықты.
2)
Командир рұқсат берді. (Л. К-)
3)
Халі мақтарлық емес.
4)
Шиыршық атқан
қара көк ауыздықпен алысып ала жөнелді.
5)
Ақмоншақ үндемеді. (М. Й.)

жүктеу/скачать 3,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 342 343 344 345 346 347 348 349 ... 406