–лаған, -- даған, -таған, -лап, -дап, -тап

173 
98-жаттығу. 
Төмендегі берілген есептік сан есімдерден реттік, жинақтық және болжалдық 
сан есім сөздерін жасаңдар. 
1,2 , 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 15, 19, 26, 37, 66, 89, 178, 200, 500, 1000.

 
99-жаттығу. 
Төмендегі берілген есептік сан есімдерден топтау және бөлшектік сан есімдер 
тудырып, әрқайсысына бес-бестен сөйлем ойлап жазыңдар. 
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 ,20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90, 100.
§ 69. Сан есімнің синтаксистік қызметі 
 
 
Сан есім сөздері көбінесе зат есім сөздерінің алдында ешқандай 
қосымшасыз қабысы байланысып, дара тұрып та, күрделі немесе қосарланып 
тұрып та анықтауыш болады. 
Мысалы: Осы күні бұл университетте алыс 
және таяу шетелдерден келген 
650 
қыз бен жігіт оқып жүр. 
Қырқыншы
 
жылдарда кеңес жастары арасында дүрілдеп тұрған белгілі жыр (Ғ.Сл.). 
Солардың артынан үйге 
үш-төрт
 орта жастағы жеңгейлер, аналар кеп 
кірді (М.Ә.).
Бұл сөйлемдердегі 
650 
деген есептік сан есім
н е ш е ? 
деген 
сұраққа жауап беріп, 
қырқыншы
деген реттік сан есім
н е ш і н ш і ?
деген 
сұраққа жауап беріп, 
үш-төрт
деген болжалдық сан есім
қ а н ш а ? 
деген 
сұраққа жауап беріп , өздерінен кейінгі зат есімдерді анықтап тұр.
Топтау сан есімдері сөйлемнің етістік баяндауыштарымен немесе етістіктен 
болған өзге мүшелермен байланысып, көбінесе пысықтауыш болып келеді.
Мысалы: Абай бұл үйге кіргенде әр столдың басында екіден-үштен отырып, 
кітапқа үңілген жастарды байқады (М.Ә.).
Бұл сөйлемдегі 
екіден-үштен
деген топтау сан есім 
қ а л а й 
? 
деген сұраққа жауап беріп пысықтауыш 
болып тұр. 
Жинақтық сан есімдер зат есім сөздерінің алдында келіп, тіркесіп айтыл-
май, не зат есімнің соңынан айтылып, не заттық ұғымға айналып дара қолда-
нылатын болғандықтан атау тұлғада ешқашан анықтауыш болмайды.Зат есім 
сөзінен кейін айтылып, сөйлемнің соңында келсе, баяндауыш болады да, 
заттық ұғымға айналып дара айтылса, атау тұлғада тұрып бастауыш болады. 
Мысалы: 1) 

жүктеу/скачать 3,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: