Қазақ тілі мен қазақ әдебиеті сабақтарында қолданылатын оқу мен оқытудың интербелсенді

Біздің елімізде қазақ тілі - мемлекеттік тіл. Соған орай оқу орыс тілінде жүргізілетін сыныптарында егемендік еліміздің мемлекеттік тілі – қазақ тілін оқыту өмірлік зор маңызға ие.

Орыс сыныптарындағы қазақ тілі сабағының білімдік дәрежесі бүтіндей басқа. Өйткені орыс топтарындағы қазақ тілін оқытудың әдісі де, оған қойылатын талаптары да өзгеше. Мақсаты - оқушыларды қазақша сөйлей білуге үйрету болады да, сол сөздерден сөйлем құрау үшін грамматикалық ережелер, анықтамалар сөз үйретудің техникасы ретінде қарастырылады.

Қазақ тілі сабағы әрі тартымды, әрі қызықты, әрі сапалы болуы әр пән мұғалімдерінің өзіне, білім деңгейіне, кәсіби шеберлігіне байланысты.

Оқу-тәрбие негізі - сабақ. Сондықтан сабақ тартымды, әсерлі,мақсатты, айқын, қызықты және толық мәнді болуы тиіс. Ол - сонымен бірге басқа ұлт балаларына қазақтың әдебиеті мен мәдениетін, ғылымын, өнерін насихаттайтын пән.

Мұғалім сабақты дұрыс жоспарлап, мақсатын нақты белгілеп алмайынша дегеніне жете алмайды. Сабақтың мазмұнын, құрылысын, дәлдігін, жұмыс жүргізу тәсілін мұқият ойластыруы қажет.

Сабақты жоспарлағанда оқыту, үйрету, тәрбиелеу, дамыту шарттарын ескеруіміз керек.

1. Оқыту, яғни білім беру мақсаты. Ғылыми-теориялық жағынан не айтуға тиіспіз. Ол қандай мөлшерде,қалай қабылдату керек.

2. Үйрету. Осы білгенін оқушы сабақта қолдана ала ма. Ережеге байланысты тапсырманы оқушы қиналмай орындауы керек.

3. Тәрбиелеу. Ендігі бір жауапты кезең - тәрбиелеу, екінші әртүрлі әдіс-тәсілдер арқылы оқушыларды көптеген қасиеттерге, имандылыққа, шеберлікке, еңбекке, тапқырлыққа тәрбиелеу.

4. Дамыту. Оқушылардың логикалық ойлауын қамтамасыз ету. Ой-өрісін шыңдай отырып,өмірге көзқарасын қалыптастыру. Бойындағы өнерін танып, бағыт-бағдар беру. Ғылымға қызықтыру. Оқушыға беретін тапсырмаларда дәлелдейтін, түсіндіретін, пікірмен келісетін, келіспейтін, ұсыныс енгізетін, сын көзбен қарайтын, бір сөзбен айтқанда, баланы жан-жақты ойландыратын жұмыстар болуы керек.

Оқушылардың сапалы білім алуына, қазақ тілінен алынатын міндетті білім дағдыларын меңгеруіне оқытудың интербелсенді әдіс-тәсілдері көмектеседі.

Оқыту орыс тілінде жүргізілетін қазақ тілі мен қазақ әдебиеті сабақтарында қолданылатын интербелсенді әдіс-тәсілдерді пайдалану арқылы оқушылардың білімге деген қызығушылықтарын арттыру, терең ойлау қабілетінің белсенділігін қалыптастыру, оқытудың жаңа технологиясы арқылы жүзеге асып келеді.

Интербелсенді оқыту - бұл ұжымдық, өзін - өзі толықтыратын, барлық қатысушылардың өзара әрекетіне негізделген, оқу үрдісіне оқушының қатыспай қалуы мүмкін болмайтын оқыту үрдісі.

Өз тәжірибемде мен осы әдіс-тәсілдерді басшылыққа аламын. Оқытудың интербелсенді әдіс-тәсілдерін таңдау себебім:

• 
  оқушыларға материалды меңгерудің кешендік білімін ұсыну;
  
• 
  жастардың оқу үрдісіндегі қиыншылықтарды жеңулеріне көмектесіп, шығармашылық тұлға санатына қосылуларына ықпал жасау;
  
• 
  оқушылардың ой - өрісінің кеңейіп, жан - жақты дамуына жәрдемдесу;
  
• 
  оқушыларды көлемді туындылармен, сан алуан ақпараттармен жұмыс жасай алуға үйрету.
  

Әрбір ұстаз өз Отанын шексіз сүйетін, білімді, іскер, адамгершілігі мол, парасатты, мәдениетті жан-жақты жетілген ұрпақ дайындауға міндетті.

Қазақ тілі сабағында қолданылатын

интербелсенді әдіс-тәсілдер

Әліпбидегі белгілі әріптен тұратын сөздерден әңгіме құрастырып болған соң, топ атынан сыныпқа әңгіме ұсынады.

интербелсенді әдіс-тәсілдер

Бір-біріне қарап отырған жұптар өтілген тақырып бойынша 1 минут пікір таласады. Әрбір оқушы 60 секунд сөйлейді.

Уақыттың біткенін мұғалім қызыл карточка көрсету арқылы белгі беріп отырады. Үш минут біткеннен кейін сыртқы топ орнынан тұрып жылжиды. Мұғалім қызыл карточканы көрсеткеннен кейін тоқтайды, басқа оқушыға қарсы отырады.

Өз ойын айтпас бұрын, өзінен бұрынғы оқушының ойын қорытындылайды.

Біткеннен кейін, сыртқы топ тағы да орнынан жылжиды.

Жаңа сұхбат басталғаннан кейін алдындағы екі кісінің ойын қорытындылап айтады.

Оқушылардың тілдік дағдыларын дамыту үдерісінде мұғалімнің оларға қолдау көрсетуге көмектесе алатын тəсілдер:

• 
  сөздіктерді пайдалану;
  
• 
  сөздік парақтары;
  
• 
  оқушыларды топтастыру;
  
• 
  мұғалімнің қолдауы/басшылығы;
  
• 
  тапсырмаларды жобалау;
  
• 
  тапсырманы таңдау;
  
• 
  сауалнама.
  
• 
  Әдебиеттер тізімі
  

1. Халперн Дайана. Сыни тұрғыдан ойлаудың психологиясы. - Санкт-Петербург, 2002.

2. Айтмамбетова Б.Р. Жаңашыл педагогтар идеялары мен тәжірибелері. – Алма-Ата, 1985.

3. Жаңа жоба –жаңашылдық бастауы - Алматы 2012 жыл

4. Әлімжанов Д., Маманов Ы. Қазақ тілін оқыту методикасы. -Алматы, 1965.

5. Исабаев У. Қазақ тілін оқытудың дидактикалық негіздері. -Алматы, 1999.

6. Әбілқаев А. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. -Алматы, 1995.

4. Жиенбаев С. Қазақ тілі методикасы. -Алматы,1958.