р
-дан басталуға тиісті
сөзердің алдынан
ы
немесе
і
дыбыстары қосылып отырады немесе кейде
ү, ұ,
о
тәрізді дыбыстар селбесіп тұрады. Сол сияқты
л
-дан басталуға тиісті сөздің
алдынан қалай да бір қысаң дауысты қосалқыланып отырады. Осы сияқты
Ж.Аралбаевтың да пікірінше, сөз басында р дыбысыы сирек қолданылады.
Р
дыбысынан басталатын бір топ сөзде кейде алдынан ы, і қысаңдарын, не ү, ұ,
о дыбыстарын протезаға бейімдейді:
ырахмет (рахмет), ырас (рас), ырай
(рай), ірет (рет), ұрықсат (рұқсат), ұру (ру)
және т.б.
жазылуы
айтылуы
жазылуы
айтылуы
рұқсат
ұрықсат
лаж
ылаж
рас
ырас
лақ
ылақ
рет
ірет
лебіз
ілебіз
рең
ірең
лақап
ылақап
рақым
ырақым
леп
ілеп
Элизия.
Сөйлеу процесінде сөздер кей уақытта екпін мен интонацияға,
сингармонизмге байланысты өзара тіркесіп, бір бүтін болып айтылуының
орфоэпия үшін үлкен мәні бар. Мәселен, қатар, тетелес келген екі дауысты
дыбыстың бірі түсіріліп айтылады:
а – а – а:
алат (ала ат), қаралат (қара
ала ат), айталады (айта алады), алмағаш (алма ағаш), атана (ата-ана),
қарала (қара ала)
т.б.
е – е – е:
барсекен (барса екен), барамекен (бара ма екен?), барыппекен
(барып па екен?);
Достарыңызбен бөлісу: |
