Қазақ тіліндегі эмоционалды
Жағымды және жағымсыз эмоциялар
жүктеу/скачать 57,39 Mb. Pdf көрінісі
|
Снимок экрана 2023—10—21 в 15.40.19
| 1.4.1 Жағымды және жағымсыз эмоциялар
Адамның эмоциялық жағдайына қарама - қарсылық сипат тән болғандықтан эмоция жағымды және жағымсыз болып бөлінеді. Бұл қарама - қарсылық сипатсыз эмоциялардың болуы мүмкін де емес. Ұнату мен жек көру, ризалық пен наразылық, сүйіспеншілік пен өшпенділік – бұлардың барлығы адамның күнделікті қажеттілік - терінің, мұқтаждықтарының өтелу - өтелмеуімен байланысты адамның қылықтары мен іс - әрекетінде ұнамды немесе ұнамсыз қатынастарды білдіруі. Бұлардың барлығы тек сыртқы әсерлерге ғана емес, әр адамның даралық, психологиялық ерекшеліктеріне де байланысты. Біреудің дауыс көтеріп, қаттырақ сөйлеуі, ұнамсыз интонациямен күлуі, жақтырпай қарауы, менсінбеуі адамның көңілін түсірсе, жұмысының сәтті болып реттеле бастауы, ауа - райының, жыл маусымының қолайлылығы адамның көңілін көтеріп, қуанышқа бөлейді. Жағымды эмоцияға қуану, сүйсіну, еркелеу, қызығу т.б., жағымсыз эмоцияға қорқу, ашулану, ызалану, кектену, қайғыру, абыржу, налу, үрейлену т.б. жатады. Зерттеушілердің пікірінше жағымды эмоцияға қарағанда жағымсыз эмоцияның түрі көп [26; 27]. Бұл жөнінде В.М. Мокиенко былай деп атап көрсетеді: «Народный язык очень живо и оперативно реагирует на отрицательные стороны общественной жизни, на отрицательные действия и поступки» [27, 48]. М.И. Черемисинаның пікірінше белгілі бір әрекеттің аяқталуынан кейін туындайтын айқындаушы эмоция түрлері де бар. Автордың теориясы бойынша эмоцияның белгісі мен күші адамның мақсатқа 32 жету дәрежесіне байланысты анықталады. Егер алға қойылған мақсат орындалса, жағымды эмоция туады, ал орындалмаса жағымсыз эмоция туады [28, 13]. П.К. Анохин: «Жағымды эмоция барынша өнімді жұмыс істеуге жағдай жасайды, ол адамға кереметтей күш - қуат береді, мұндайда адам еш шаршап - шалдығу дегенді білмей, күндіз - түні жұмыс істей алады», – деп жазады [29, 25 б]. «Ал жағымсыз эмоциялар адамның жан - дүниесіне, сондай - ақ ішкі секреция бездері мен вегета - ция қызметтеріне әр қилы әсер ете отырып, физиологиялық процес - тердің бұзылуына әкеп соқтырады. Мұндай әсерлер белгілі бір дәрежеде ішкі ағзалардың да (жүректің, асқазанның, ішектің) қызметін бұза алады» [29, 25 б]. Эмоцияның жағымды және жағымсыз түрлері тілде түрлі жолдар - мен беріледі. Оның бірі – одағайлар арқылы эмоцияның жағымды және жағымсыз сипатының берілуі. Адамның эмоциясын білдіруде одағайлар ерекше қызмет атқарады. Одағайлар сан жағынан көп, семантикалық реңкі өте бай сөз табы. Олар адамның әр қилы көңіл - күйін білдіреді. Осы қызметіне қарай көңіл - күй одағайларын: 1) жағымды эмоцияны білдіретін; 2) жағымсыз эмоцияны білдіретін; 3) әрі жағымды, әрі жағымсыз эмоцияны білдіретін одағайлар деп үш топқа бөлуге болады. Тек жағымды эмоцияны білдіретін одағайлар: жүктеу/скачать 57,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|