Қазақ тіліндегі эмоционалды
сақ бол! (М. Мағауин) – ескерту, қорқыту. Арыз айтам деп әуреленбе
жүктеу/скачать 57,39 Mb. Pdf көрінісі
|
Снимок экрана 2023—10—21 в 15.40.19
| сақ бол!
(М. Мағауин) – ескерту, қорқыту. Арыз айтам деп әуреленбе (М. Мағауин) – ескерту, қорқыту. Мені қайта ашуландырып алып жүрме (М. Мағауин) – ескерту, қорқыту. Бұйрық рай мағынасын білдіретін аналитикалық форманттарға - ушы болма, - а көр, - а көрме форманттары жатады. - ушы болма анали - тикалық форманты қатал бұйрық, қимылдың жасалуына үзілді - кесілді тыйым салуды білдіреді. Мысалы, – Бір күні мойныңды үзіп аласың, бұдан былай таудағы трам - плиннің маңынан жүр уші болма! (М. Мағауин) – қорқыту, тыйым салу. Тілек, өтініш, кешірім сұрау, жалыну, жалбарыну, тілек мағына - ларын - а көр, - е көр, - и көр аналитикалық форманттары білдіреді. Мысалы, – Жеңеше, бері келші... айналайын жеңеше, кеш е гөр мені... – Тәлтіректей тұрып Жанайдың апасының алдына барды, етегіне орала жүресінен отыра кетті де, сыбырлаған үнмен: – Кеш е гөр ... жеңешетай... айналайын... айыбым, мә - ә... – деп қалтасынан бүгерлеп алған ақшаны тықпалай берді (С. Мұратбеков). Иә, сақтай гөр! Ата - бабалар аруақтары жар бол а гөр! (С. Елубаев). Бұйрық мағына және бұйрық рай формалары арқылы берілетін басқа да эмоционалды мағыналар сөйлеушіден екінші, үшінші жаққа бағытталатын болғандықтан, бұйрық райдағы етістік жіктеледі. Бұйрық райдың жақтық мағынасын білдіретін өз жіктік жалғаулары бар. Олар бұйрық райдан басқа ешбір райда қолданылмайды. Жақтыр - мау, ұнатпау, істеп жатқан ісін ұнатпай тыйып тастау мағыналарын білдіру үшін нөлдік формамен келетін бұйрық райдың екінші жақ 163 жекеше және - ың, - ің жалғаулары арқылы жасалатын екінші жақ көпше түрлері жиі қолданылады. Мысалы, – Кісінің ит жынын құрыстырып, босағасына байлап қойғаны несі, тақа, ал шауып ал енді! – деп, жұдырығын түйгіштеп ешкінің терісін сыпырып жатыр Дәу апа (С. Елубаев). Ызам келді де: жүктеу/скачать 57,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|