Қазақ тіліндегі лексика мен фразеологияны оқыту әдістемесі. Тексті оқыту әдістемесі
жүктеу/скачать 231,5 Kb.
|
Қазақ тіліндегі лексика мен фразеологияны оқыту әдістемесі. Тексті оқыту әдістемесі
- Бұл бет үшін навигация:
- Кіріспе
|
Қазақ тіліндегі лексика мен фразеологияны оқыту әдістемесі. Тексті оқыту әдістемесі МазмұныКіріспе 3 1 Мектептегі лексика және фразеология әдістемесінің жалпы сұрақтары 7 1.1. Мектептегі лексика мен фразеологияны оқытудың міндеттері мен рөлі 7 1.2. Лексика мен фразеологияны зерттеудің принциптері мен әдістері 13 2 6-сыныптағы арнайы сабақтарда қазақ тілінің лексикасы мен фразеологиясын оқыту әдістемесі. 18 2.1. Лексика және фразеология бойынша жұмысты тақырыптық жоспарлау 18 2.2. Кәсіби сөздер 21 Қорытынды 25 Пайдаланған әдебиеттер 26 КіріспеТақырыптың өзектілігі. Лексика мен фразеология мектепте 1970 жылдан бері оқытылады. Олардың қазақ тіліндегі мектеп бағдарламасына тәуелсіз бөлімдер ретінде қосылуы курстың танымдық және практикалық бағытын арттырды, оқушылардың қазақ тіліне оқу пәні ретінде қызығушылығын арттырды, сыныптан тыс жұмыстарды жандандырды, лексика мен фразеология бойынша элективті өткізуге жағдай жасады. Аталған бөлімдерді салыстырмалы түрде қысқа мерзім ішінде қазақ тілін оқыту әдістемесінің жаңа саласы — өз мақсаттарын тұжырымдайтын және оқыту мазмұнын анықтайтын лексика мен фразеология әдістемесі, сондай-ақ лексикологиялық және фразеологиялық ұғымдарды зерттеу әдістері және оқушылардың оқу-тілдік лексикологиялық және фразеологиялық дағдыларын қалыптастыру әдістері қалыптасты. Қазақ тілін оқыту әдістемесінің жаңа саласын құруға көптеген әдіскерлер мен мұғалімдер үлес қосты, олардың лексика мен фразеологизмдердегі мақалалары мен сабақтары "мектептегі қазақ тілі" журналының беттерінде, түрлі жинақтарда жарияланды. Мектептегі лексика мен фразеологияның әдістері көптеген семинарлар мен конференцияларда талқыланды. Оқушыларды жеке лексикалық және фразеологиялық ұғымдармен таныстыру қазақ тілінің революцияға дейінгі және кеңестік әдістемелерінде (грамматика мен емлені зерттеуге байланысты) және әдебиет әдістемелерінде (көркем шығармалар тілін оқуға байланысты) ұсынылды. XIX ғасырдың ортасында лексикалық ұғымдар бойынша жұмысты Ф.и. Буслаев ұсынды, ол тілді жан-жақты зерттеу принципін жариялады. Ол алғаш рет қазақ (ана) тілінің мектеп курсына жеке лексикалық ұғымдарды зерттеуді енгізді: ономастика (сөздердің бастапқы мағынасын, сөздердің бейнелі мағынасын, синонимдерді зерттеу); архаизмдер; қарызға алынған сөздер ("бөтен элементтер"); диалект сөздер. Ф. И. Буслаевтың сөзді зерттеу саласындағы идеялары XIX ғасырдың екінші жартысындағы мектеп тәжірибесіне, сондай-ақ әдістемелік көзқарастарына айтарлықтай әсер етті. Срезневский, К.Д. Ушинский, А. Д. Алферов және басқалар. Кеңес мектебінде жеке лексикологиялық және фразеологиялық ұғымдар, мысалы, сөздің тура және бейнелі мағыналары, сөздің полисемиясы, синонимдер, антонимдер, ескірген, диалектикалық сөздер, идиомалар және т. б., мезгіл − мезгіл 20-40 және 60-шы жылдардағы қазақ тіліндегі қолданыстағы бағдарламаларға енгізілген, егер біздің пәнімізге бағытталған міндеттер қойылса. оқушылардың жан-жақты дамуына, оның ішінде сөйлеу мәдениетін дамытуға, егер тапсырмалар орфографиялық және пунктуациялық дағдыларды қалыптастыру үшін грамматиканы зерттеумен шектелсе, алынып тасталды. Тиісінше, сол жылдары қолданыста болған оқулықтарда сөздік жаттығулар болған жоқ. Сонымен бірге, қазақ тілі сабақтарында (оқушылардың сөздік қорын байытуға жағдай жасау үшін) және әдебиет сабақтарында (зерттелген көркем шығармалар тілінің ерекшеліктерін анықтау үшін) лексикологиялық және фразеологиялық ұғымдармен жұмыс жасамай — ақ жасау қиын болды, сондықтан қазақ тілінің әдіскерлері ретінде-К. Б. Бархин, В. Н. Клюева, М. Л. Ванслова, П. И. Колосов және т. б., сонымен қатар әдебиет әдіскерлері — М. А. Рыбникова, В. В. Голубков, Б. М. Щербатский және т. б. өз еңбектерінде мұғалімдерге лексикологиялық және фразеологиялық ұғымдармен жұмыс істеуге кеңес берілді. Кейде әдістемелік кітаптар мен журналдардың беттерінде пайда болатын грамматика мен әдебиеттік оқу сабақтарында лексиканы оқу туралы ұсыныстар факультативті сипатта болды және қазақ тілін оқыту практикасына айтарлықтай әсер етпеді. Тіл туралы ғылымның бір саласы ретінде лексика тек 1944, 1951, 1965 және 1967 жылдардағы бағдарламалардың жобаларына ғана енгізілді. Оның қазақ тіліндегі мектеп курсында ұзақ уақыт болмауы, ең алдымен, лексикология тіл ғылымының бір саласы ретінде, сөзді негізгі тілдік бірліктердің бірі ретінде зерттей отырып, біздің елімізде ХХ ғасырдың 30-жылдарында Л. А. Булаховскийдің "қазақ әдеби тілі курсы" жарияланғаннан кейін қалыптаса бастағандығымен түсіндіріледі., 1934), онда алғаш рет қазақ әдеби тілінің лексикологиялық және фразеологиялық категорияларын ашатын "Лексика" бөлімі орналастырылды. 20 ғасырдың 50-ші және 60-шы жылдары В. В. Виноградов, А. и.Смирницкий, О. С. Ахманова, В. А. Звегинцев, А. А. Уфимцева, н. М. Шанский, Д. Н. Шмелев, В. Н. Ярцева және т. б. лексикология мен фразеология мәселелеріне іргелі зерттеулер жүргізілді. Нәтижесінде лексиканың өзінде жүйелік қатынастар, оның тілдің басқа деңгейлерімен жүйелік байланысы орнатылды. Осы негізде Л. А.Булаховский, Е. М. Галкина-Федорук, Н. М. Шанский, А. В. Калинин, Л. А. Введенская және т. б. студенттерге арналған арнайы лексикологиялық курстар құрылды. Қазақ тіліндегі мектеп курсында бұрын лексиканың болмауы әдіскерлер мен мұғалімдердің сөйлеу және орфографиялық дағдыларды қалыптастыру үшін оның маңыздылығын түсінбейтіндігімен түсіндіріледі, өйткені олар тек грамматикада Дағдылар мен дағдылардың дамуының негізін көрді. 20 ғасырдың 60-70 жылдары, қазіргі қазақ әдеби тілінің лексикологиясының негіздері құрылған кезде, әдістеме мектептегі тіл ғылымының бөлімі ретінде лексиканы оқытудың мазмұны мен әдістерін жасауға мүмкіндік алды. Осы жылдары М. Т. Баранов, А. В. Прудникова, А. И. Кондрашенкова, Ю. Я. Плотникова, К. А. Сидоренко, Т. И. Чижова, В. А. Мызина және басқалар оқушылардың біліктері мен дағдыларын қалыптастырудағы лексиканың рөлін, жұмыстың мазмұнын, оқытудың принциптері мен әдістерін және т. б. анықтауға бағытталған әдістемелік зерттеулер жүргізді. Әдістемелік зерттеулердің нәтижелері мектепте оқылуы керек лексикологиялық және фразеологиялық ұғымдарды анықтауға мүмкіндік берді. Олар 1967 жылғы бағдарлама жобасына енгізілді. Жаппай тексеруден кейін (1968-1970) лексикологиялық және фразеологиялық ұғымдардың нақтыланған тізімі 1970 жылғы бағдарламаға енгізілді. Лексика мен фразеологияны қосу арқылы мектепте қазақ тілін оқыту мазмұнының кеңеюі қазақ тілін оқыту әдістемесінің жаңа саласының — лексика мен фразеология әдістемесінің пайда болуына себеп болды, ол біздің ғылымның құрылымының элементі болды, сонымен қатар оның бұрын қалыптасқан салалары. Оның өзіндік мақсаттары мен оқу пәні, өзіндік мазмұны — лексикологиялық және фразеологиялық ұғымдар мен оқу-тілдік лексикологиялық және фразеологиялық дағдылар жүйесі, өзіндік оқыту әдістері мен лексикалық және фразеологиялық ұғымдарды меңгеру және оқу-тілдік лексикологиялық және фразеологиялық дағдыларды игеру процесін ғылыми зерттеудің өзіндік әдістері бар. Бұл жұмыста бағдарлама бойынша лексика мен фразеологияны зерттеу қарастырылған, оның авторлары М.Т. Баранов, Т.А. Ладыженская, н. М. Шанский, бұл бағдарлама 1968 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін шамалы өзгерістермен жұмыс істейді және біздің ойымызша ең оңтайлы және қазіргі қазақ тіліндегі барлық бағдарламалар ойластырылған. Бұған қоса, оны жасаушылардың бірі М.Т. Баранов лексиканы оқыту әдістемесін дамытуға үлкен үлес қосты және көп жағдайда лексиканы орта мектептің қазақ тілі курсына тәуелсіз бөлім ретінде енгізуге ықпал етті. жүктеу/скачать 231,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|