Қазақстан археологиясы
жүктеу/скачать 2,7 Mb.
|
Учебник. Археология Казахстана
- Бұл бет үшін навигация:
- Қала мәдениеті.
| Егіншіліктің құлдырауы. Моңғол шапқыншылығы қалай дегенмен де ауыл шаруашылығының дамуына кері әсерін тигізді. Дегенмен Қазақстанның оңтүстігінде шаруашылық біртіндеп дами бастайды. ХІІІ ғасыр ортасы мен ХV ғасырда Сығанақта, Сырдарияның сол жағалауында, Отырар төңірегінде суландыру жүйелері қалпына келтіріледі. ХІІІ ғасыр соңы – ХVІ ғасырда Арыстан тартылған магистраль каналдар арасында Отырар-Құйрықтөбе-Алтынтөбе-Күйікмардан қалашықтарының арасында төртбұрышты егіншілік алқабы қалыптасады.
Түркістан, Сауран, Аркөк, Аққорған, Созақ қалаларының жанындағы табиғи аймақтарда да адамдар өмір сүре бастайды. Жетісуда бұдан өзгеше жағдай қалыптасады. ХІІІ ғасыр ортасына қарай Іле алқабында егіншілік мәдениеті күйрегендігін археологиялық материалдар мен сол замандарда өмір сүрген авторлар да айғақтап отыр. Қоныстардың қиратылуы, егін егетін жерлерді жайылымға айналдыру саясаты ХІІІ ғасыр соңына қарай Іле алқабында – оны көшпелі мал шаруашлығы ауданына айналдыруға алып келді. Осындай жайт Оңтүстік-Батыс Жетісудан да байқалады. Өзара қырқыстар, билік үшін күрес, ауылдық қоныстар мен қалалардың қиратылуы ХІІІ ғасыр ортасына қарай егіншілік мәдениеттің (соны ішінде Талас алқабында) біршама құлдырауына, күйреуіне алып келді. Ал, Жетісуда сақталған егіншілік мәдениет ошақтарының күйреуіне Темір жорықтары түпкілікті соққы берген болатын. Қала мәдениеті. Моңғолдар шапқыншылығы күйзелткеніне қарамастан, Оңтүстік Қазақстан мен Жетісудағы қала мәдениетінің дәстүрлі дамуы тоқтала қойған жоқ. Әсіресе бірқатар Жетісу қалаларының моңғолдарды қуана қарсы алуы мұнда кейіннен қалалардың біршама өркендеп тұруына алғы шарттар қалыптастырған еді. Мәдениетте ХІІІ-ХV ғасырларда пайда болған инновациялар алдыңғы кезеңдегі мәдениет дамуындағы үзілісті немесе одан қол үзуді білдірмейді. Мұндай құбылыстар моңғолдар жаулап алған аймақтағы дамыған қалаларға да тән еді. Қазақстанның оңтүстігінде бұл сәулет өнері секілді салалардан байқалды. ХІV-ХV ғасырлардағы архитектуралық нысандарды зерттеушілер әлемдік сәулет өнерінің жарқын құбылыстарына жатқызады. ХV ғасырдың бас кезінде Ахмет Ясауи кесенесі тұрғызылады. ХV ғасырда салынған архитектуралық құрылыстар арасынан қазір қирап қалған Сығанақтағы Көккесене белгілі. ХІV ғасыр соңы мен ХV ғасыр бас кезінде Отырар маңындағы Арыстанбаб кесенесі салынған. Мешіт, медресе, кесене құрылыстарының салынуы қала тұрғындары арасында ислам діні кеңінен таралғандығын білдіреді. Қала тұрғындары арасында сопылық ілім де кеңінен таралды. Үй құрылысында, оның жоспарында және баспана интерьерінде көптеген элементтер сақталды. Қыш ыдыстарын өніруде, дәлірек айтсақ тұрпаты мен ою-өрнектерінде бір ізділік (мирасқорлық) байқалады. жүктеу/скачать 2,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|