Қазақстан педагогтарының инновациялық идеяларын дамыту орталығы ОҚытудың жаңа моделі

56 
ГЕОГРАФИЯ САБАҒЫНДА СЫН ТҰРҒЫСЫНАН ОЙЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ
ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІН ҚОЛДАНУ 
 
Амиров Нуркат Сағындықұлы 
 Түркістан қаласы 
директордың орынбасары 
тарих және география пәні мұғалімі 
Қазіргі кезде
егемен елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. 
Бұл оқу - тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр. Себебі, білім беру парадигмасы өзгерді, білім 
берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, жаңаша қарым - қатынас пайда болуда. Келер ұрпаққа қоғам талабына сай 
тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс - әрекетінің ғылыми - педагогикалық негіздерін меңгеруі 
маңызды мәселелердің бірі. 
Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттық мәліметтер ағыны күшейген заманда ақыл - ой мүмкіндігін 
қалыптастырып, адамның қабілетін, талантын дамыту білім беру мекемелерінің басты міндеті болып отыр. Ол бүгінгі 
білім беру кеңістігіндегі ауадай қажет жаңару оқытушының қажымас ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісімен 
келмек. Сондықтан да әрбір оқушының қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденімпаздыққа, 
шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын жаңартылған педагогикалық технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс 
жасалуы қажет. Өйткені мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық 
технологияны ендіруді міндеттейді. 
Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойылып отырған міндеттердің бірі – оқытудың әдіс тәсілдерін үнемі 
жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды меңгеру. Қазіргі таңда оқытушылар жаңа 
технологиялар және интерактивтік әдістемелерін сабақ барысында пайдалана отырып сабақтың сапалы әрі қызықты 
өтуіне ықпалын тигізуде. 
Бұл тығырықтан шығудың бірден - бір жолы оқу - тәрбие процесінде жаңа технолгиялардың әдіс - тәсілдерін енгізу, 
әрбір білім алушылардың білімге деген қызығушылықтарын, талпынысын арттырып, өз бетімен ізденуге, 
шығармашылық еңбек етуге жол ашу. Жаңа технологиялық процестің негізі – жаңалықтарды қалыптастырып жүзеге 
асырудың тұтастық қызметі. Жаңашылдық білім деңгейінің көтерілуіне жағдай туғызады. 
Осыған байланысты білім беру сапасы бойынша басты назар адамның алған білімін қолдануына қажетті және 
үздіксіз оқуға мүмкіндік беретін біліктер мен дағдыларды қамтитын сапалы білім беру жүйесін құруға бағытталуы 
қажет. 
Біз ұстаздар қауымы қандай болмасын жаңалыққа құлақ түре жүретініміз айқын. Жаңа технологияларды сабақта 
қолданудың тиімділігін қашан да жолға қоярымыз анық. Қазіргі кезде білім беру үрдісінде көптеген технологиялар 
қолданылады. Соның бірі «Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту» техногиясын басшылыққа аламын. 
География пәнін оқушыларға оқытып үйретуде мұғалім үнемі өзінің ой - өрісін кеңейтуге, біліміне білім қосуға тиіс 
және оқытудың жаңа технологияларын меңгеруі қажет. 
Педагог – ғалымдар қазіргі кезде қолданып жүрген білім беру технологиясы терминін әр қырынан ашып көрсетуде. 
Түсіндірме сөздікте «Технология – бұл қандай да болсын істегі, шеберліктегі, өнердегі амалдардың жиынтығы» 
делінген. 
Б. Лихачев педагогикалық технология оқу үрдісінде белгілі бір мақсат көздейтін педагогикалық ықпал десе, В. И. 
Беспалько «Оқу үрдісін жүзеге асырудың мазмұндық техникасы» деген анықтама береді. 
М. Кларин «Педагогикалық технология – белгілі мақсатқа қол жеткізу жолында қолданылатын барлық қисынды 
ілім, амалдар мен әдіснамалық құралдардың жүйелі жиынтығы және жұмыс істеу реті» деп жазады. 
Мектеп оқушыларының танымдық белсенділігі мен ізденімпаздығын қалыптастыру мәселесінде белгілі ғалым 
Сократтың оқыту үрдісіне көңіл бөлемін. Оқу сапасын арттыру үшін күнделікті сабақта жаңа технологияларды 
пайдаланамын. 
Осы негізде география пәнін оқытуда «сыни тұрғыдан ойлау» жобасы стратегияларын қолдану тиімді деп санаймын. 
Бұл – американдық ғалымдардың идеялары негізінде құрылған жоба. Сыни ойлау дегеніміз – оқушының қоршаған 
ортаға, ақпарат әлеміне, өзінің іс – әрекетіне сын тұрғысынан қарауын жетілдіру деген сөз. 
«Сыни тұрғыдан ойлау» жобасының стратегияларын пайдалану өз сабақтарымда тиімділігі сол, оқушылар бұдан 
өздерін бақылап, талдау жасап үйренеді. Білімді Өз еңбектері арқылы ой елегінен өткізе отырып, алады. 
Бұл техногияны пайдаланудың тиімді тұстары мыналар: 
1. Оқушының пәнге деген жеке қызыушылығын оятады; 
2. Танымдық қабілеттілігін қалыптастырады; 
3. Әлеуметтік мәдени тәрбие қалыптастырады; 
4. Оқушыны шығармашылық жұмысқа баулиды; 
5. Оқытушының уақытын үнемдейді 
6. Қосымша мәліметтер береді. 
7. Оқушыларға сенімділік білдіріледі; 
8. Талантты, қабілетті балалар өздерінің қабілеті мен икемділігін одан әрі бекіте түседі, әлсіздер оқуға ниет білдіріп, 
өзіне деген сенімсіздіктен арылады. 
9. Білім дәрежесі бірдей оқу топтарында оқу жеңілдейді. 

57 
СТО технологиясын пайдаланудың мұғалімге де берері мол: 
1. Барлық баланы оқыту; 
2. Оқу тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруға көмектесу; 
3. Білім берудің формасын оңайландыру міндеттерін атқару; 
4. Оқушының жеке қабілетін айқындау, іздену; 
5. Оқушы үнемі үй тапсырмасын оқып, орындауға дағдыланады. 
6. Оқушыда жылдам ойлап шешу әрекетін қалыптастырады. 
7. Сұрақтарға қысқа, нақты жауап беруге машықтанады. 
8. Сынып оқушыларының білім сапасын неғұрлым тез айқындауға мүмкіндік береді. 
9. Оқушының қай тақырыпты меңгере алмағанын анықтауға болады. 
Мысалы, 8 – сынып «Табиғат зоналары» 
1. Қызығушылығын ояту: 
Білім турнирі /сұрақ - жауап/ 
1. Қазақстанның ең жақсы игерілген табиғат зонасы?/ орманды дала / 
2. Дала зонасының топырағы?/ қара және қызыл қоңыр/ 
3. Егін шаруашылығы үшін шамалы пайдаланылатын табиғат зонасы? /шөлейт/ 
4. Үстірт, Бетпақдала, Сырдария өзендерінің оңтүстік жағалауында орналасқан сазды зона?/шөл/ 
2. «Кім тез» ойыны Сөзжұмбақ шешу.. 
3. Кері байланыс 
1. Мен бүгін істей алдым 
2. Маған қ и ы н болды 
3. Мені таң қалдырды 
4. Қызықты болды 
5. Мен енді істей аламын 
Көптеген сыныптарда тақырыптар мазмұнына сәйкес білім бекіту мақсатында мынадай кестені толтыруға болады: 
Не білеміз? Не білгім келеді? Не білдім? 
Бұл бағдарламаның мені қызықтырғаны сол баланың өзі ізденіп, дәлелдеуі. Ол бұрын тыңдаушы болса, енді 
ізденуші, ойлаушы, өз ойын дәлелдеуші, ал мұғалім осы әрекетке бағыттаушы, ұйымдастырушы. Сын тұрғысынан 
ойлау – өз алдына сұрақтарға жауап іздеп, жан - жақты пікірлесу, талдау жасап отыру, яғни оқушы санасын сол 
тақырыпқа байланысты ояту, ой шақыру, ойын жеткізу оны дәлелдей алу. Сонымен қатар қасындағы оқушының пікірін 
тыңдау, сол пікірлерді салыстыру. 
Бұл технологияның негізгі ұстанымдар: әлсін – әлі қайталау, міндетті кезеңдік бақылау, тіректерді пайдалану, 
келіспеушіліктің болмауы, оқушының жетісіктерінің жариялығы, қателерді түзеуге мүмкіншілік жасау, барлық балалар 
дарынды, табысқа жетуге жағдай жасау, оқытумен тәрбиенің бірлігі. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту күрделі процесс 
болып келеді. Сыни ойлау ақпарат алудан басталып, қаралатын мәселеге байланысты шешім қабылдаудан аяқталады. 
Сыни ойлау кез – келген жас аралықтарына тән. Сыни ойлау күрделі үрдіс болғандықтан, оқушыға сыни ойлау ортасын 
жасау қажет. Мұнда әр оқушының ойы шыңдалып, өз даму деңгейіне сай жетістіктерге жетуге болады. Сыни 
тұрғысынан ойлау қалыптасқан ортада оқушы: Нақты мақсат қоюға дағдыланады. Өзіне деген сенімі артады. Оқу 
процесіне белсенді қатысады. Жолдастарының пікірін сыйлайды. Өзін толғандыратын, проблемалық сұрақтар қоя 
біледі. Сараптауға, бағалауға дағдыланады. Пәнге деген қызығушылығы артады. 
Сын тұрғысынан ойлау жобасы мынадай үш құрылымнан тұрады. Қызығушылығын ояту, Мағынаны тану, Ой 
толғаныс. 
Сын тұрғысынан ойлауды дамыту арқылы: 
– Әр оқушы сабаққа толық қатыстырылып, деңгейін анықтай алады; 
– Жеке тұлғаның танымдық белсенділігін арттырады; 
– Қызығушылығын оятады; 
– Сұрақ қойып, өз ойын еркін айтуға; 
– Мазмұнын толық түсінуге жағдай туғызады. 
– Әр сабақтарымда осы сын тұрғысынан ойлауды дамыта оқыту технологиясының элементтерін тиімді қолданамын. 
Оқытудың әр түрлі технологиясын қолдану арқылы жеке тұлғаның қоршаған ортаға, дүниеге өз көзқарасын 
қалыптастыруға жол ашады. Жеке тұлғаның қиялын дамыту барысында оларды бақылуға, зерттеуге, ойлауға, сөйлеуге, 
ойын толық жеткізуге үйретемін. 
Білім сапасын арттырудағы жаңа технологияларды оқып, үйреніп, сараптай келе, мынадай тұжырым жасауға 
болады: 
- білім алушылардың білім, білік сапасын арттырудағы жаңа технология түрлері сан алуан, оларды таңдау жэне одан 
шығатын нәтиже оқытушының кәсіби біліктілігіне тікелей байланысты; 
- жаңа инновациялык технологияларды енгізу жүйелі әрі мақсатты түрде жүргізілгенде ғана жетістікке жетуге 
болады; 
- жаңа оқыту технологияларын енгізу барысында әрбір оқу орнының материалдық - техникалық базасының бүгінгі 
талапқа сай еместігі, әрі жетіспеуі, кадрлық әлеуметтің төмендігі көп кедергі жасайды. 
Қазіргі жас ұрпақтың саналы да сапалы білім алуының бірден - бір шарты - оқу орындарындағы білім беру процесіне 
жаңа технологияларды енгізу екендігі сөзсіз түсінікті. Сондықтан ғылыми - техникалық прогрестен қалыспай, жаңа 

58 
педагогикалық инновацияларды дер кезінде қабылдап, өңдеп, нәтижелі пайдалана білу – әрбір ұстаздың негізгі міндеті 
болып табылады. Біздің ойымызша, оқу орындарында жаңаша басқару жүйесін енгізіп, оны жүзеге асыру міндет. 

жүктеу/скачать 2,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: