Қазақстан р спубликасы білім жәН Ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 1,01 Mb. Pdf көрінісі
|
МД Камен Ө-Ю-21П каз ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚТАРДЫ САРАЛАУДЫҢ ӨЗЕКТІЛІГІ
| ҚОРЫТЫНДЫ
Магистрлік жұмысты қорытындылай к л , экономикалық қатынастар-бұл қатынастар субъ ктіл рінің нормативтік талаптарға сәйк с к л тін жағдайларда азаматтық құқықтар объ ктіл рін ӛндіру, айырбастау, бӛлу, тұтыну жән и мд ну жӛнінд гі қызм ті. Экономикалық қатынастардың р кш лігі осы қатынастардың ӛмір сүру жағдайларын бұзатын, азаматтық құқықтар объ ктісін (құқықтық қатынастар объ ктісін ) әс р т тін экономикалық қатынастар субъ ктісін қамтитын осы қатынастарға зиян к лтіру т тігінің р кш лігін анықтайды, бұл азаматтық құқықтар объ ктісі м н осы қатынастардың субъ ктіл рі арасындағы бұрыннан бар әл ум ттік байланыстардың бұзылуына әк л ді – ӛндіріс, бӛлу, алмасу, тұтыну, и мд ну жән ңб к проц ст рі бұзылады. Осылайша, экономикалық қатынастар м н осы қатынастарға зиян к лтіру т тігі экономикалық қылмыстарға тән зиянның р кш лігін анықтайды, ол т к құнды бағалауға и мүліктік зардаптан ғана м с, соным н бірг бағалауға жатпайтын мүліктік сипаттағы басқа зардаптардан жән мүліктік м с сипаттағы зардаптардан тұрады. Бұған экономикалық қатынастардың к з - к лг н тобына к лтірілуі мүмкін ұйымдастырушылық зиян, компаниялардың іск рлік б д лін , кәсіпк рл рдің ар-намысы м н қадір-қаси тін зиян, ұйымдардың жұмысындағы сәтсіздікт р, кәсіпорын жұмысшыларының кӛңіл- күйінің тӛм нд уі, соның салдарынан ӛндірістің құлдырауы, микро жән макро д ңг йл рд гі экономикаға зиян, нәтиж сінд бюдж т қызм тк рл рінің жалақысының к шігуі жән т. б. Әрин , мұнда н гізгі компон нт мүліктік зиян болады.Аталған зардаптар тік л й ҚР ҚК 8 бӛлімінің нормаларында б кітілм г н, бірақ саралау нәтиж сінд к лтірілг н зардап салдарлары ( л улі зиян, ауыр зардаптар жән т.б.) тиісті норманың мазмұнында ӛзінің қылмыстық-құқықтық кӛрінісін табады. Құндық сипаттамасы жоқ осы зардаптарды "құндық бағалауға жатпайтын экономикалық сипаттағы зардаптар"д п атауға да болады. Экономика саласындағы қылмыстар салдарының мазмұнын аша отырып, бір бүтіннің кі жағы анықталды: 1) мүліктік зиян 2)құндық бағалауға жатпайтын экономикалық сипаттағы зардаптар жатады. "Экономикалық зардап" ұғымын қалыптастыруға мүмкіндік б рді, оны экономикалық құқықтық қатынастардың барлық жүй сін к лтіріл тін (мүліктік зиян) жән экономикалық сипаттағы басқа зардаптар болып табылатын экономика саласындағы қылмыстарға тән қылмыстық-құқықтық зардап д п түсіну к р к. 74 Экономикалық зардаптың құрылымын зардап м н жоғалған пайданы жән құндық бағалауға жатпайтын басқа да зардаптарды қамтитын мүліктік зардаптар құрайды. Экономика саласындағы қылмыстардың зардаптары-бұл азаматтық құқықтардың объ ктіл рін заңсыз әс р ту арқылы жән сыртқы әл мд экономикалық зиян түрінд кӛрін тін осы қатынастардың субъ ктіл рі тудыратын қылмыстық заңм н қорғалатын экономикалық қатынастардың т ріс ӛзг ріст рі. Заң шығарушы экономика саласындағы қылмыстардың зардаптарын сипаттау үшін қолданатын т рминд р (залал, л улі залал, ірі залал, аса ірі залал, үлк н мӛлш р, аса үлк н мӛлш р) жән олардың әртүрлі мазмұны экономика саласындағы қылмыстардың зардаптарының жүй сін құрайды. Жүй нің н гізгі құрылымдық эл м нтт рі-экономикалық жән мат риалдық зардап. Экономикалық зардап құндық бағалауға жатпайтын мүліктік зардапп н экономикалық сипаттағы зардаптарды құрайды. Мүліктік зардаптарға мынадай т рминд р жатады: залал, ірі залал, ірі мӛлш р (к йбір қылмыстар), аса ірі мӛлш р (к йбір қылмыстар). Құндық бағалауға жатпайтын экономикалық сипаттағы зардаптар м н мүліктік зардаптар жиынтықта бағалау салдарының блогын құрайды: л улі залал, аса ірі залал, л улі зиян. Физикалық зиян д нсаулыққа ауыр зиян м н ӛлімді қамтиды. Экономикалық жән физикалық зиянның жиынтығы ауыр зардаптарды құрайды, олар соным н бірг бағалау салдарының блогына кір ді. Экономика саласындағы қылмыстардың салдары р тінд мүліктік зиян (залал) - залал м н ірі залалды қамтитын мүліктік зиянды (залалды) құрайтын салдардың құқықтық сипаты. Экономика саласындағы қылмыстардағы залал м н ірі залалдың сапалық мазмұны қол сұғу объ ктісін жән осындай әр к тт рг тән әр к тт рг байланысты ӛзг р ді. Мысалы, ұрлықтағы зиянның сапалы мазмұны ұрланған мүліктің құным н анықталған тік л й залал болып табылады. Ірі залалға к л тін болсақ, к йбір жағдайларда (214-баптың 2-бӛлігі, 215- баптың 3-бӛлігі, 216-баптың 3-бӛлігі, 173-бап, 176-баптың 1-бӛлігі, 176-баптың 1-бӛлігі, 178-баптың 3-бӛлігі, 183-баптың 3-бӛлігі, 185-баптың 1-бӛлігі, 185- баптың 1-бӛлігі, 195-баптың 2-бӛлігі, 195-баптың 2-бӛлігі, 195-баптың 3-бӛлігі, 195-баптың 3-бӛлігі. Соным н бірг , к лтірілг н зиянның барлық түрл рі Қазақстан Р спубликасы Қылмыстық код ксінің 8-тарауының баптарында к лтірілг н зиянның мазмұнын сипаттайды. Қылмыстық заңның 8 тарауында к лтірілг н баптардың бір бӛлігінд гі залалды анықтаудың құндық крит рийл рінің жоқтығынан тұратын олқылықтар бар, ол осы б лгінің болумауы практикалық жән т ориялық пробл маларға әк ліп соғады. Бұл жағдайда кӛрс тілг н қылмыстар үшін қылмыстық жауапк ршілік ӛлш мд рін ҚР ӘҚБтК-нің баптарым н ғана 75 б лгіл йді, ол бӛт н мүлікті ұсақ-түй кт п ұрлағаны үшін әкімшілік жауаптылықты айқындайды. Экономика саласындағы қылмыстар салдарының сапалы мазмұнына талдау жүргізу барысында заң шығарушы "залал" т рминін ӛт жүй сіз пайдаланатынын анықтады. Құндық бағалауға жатпайтын экономикалық сипаттағы салдарлар ҚР ҚК экономика саласындағы қылмыстар баптарында нақты тірк лм г н. ҚР ҚК 8 бӛлімінің нормаларында қамтылған қылмыстар құрамын талдау олар осы жүй д д рб с құрылымдық буын болып табылады жән саралау б лгіл рі ( л улі залал, аса ірі залал, л улі зиян, ауыр зардаптар) бар салдарларда ӛз кӛрінісін табады д г н қорытындыға к луг мүмкіндік б рді. Құндық бағалауға жатпайтын зардаптардың з ртт л тін қылмыстар тобының зардаптарына тән жән айқындаушы болып табылады. Зардаптың сапалы мазмұны ғана ск ріл ді, бұл оларды анықтау үшін ш шуші болып табылады. Cараланған б лгіл рі бар экономика саласындағы қылмыстардың зардабын сипаттай отырып, мұндай қылмыстардың к л сі ықтимал зардаптарын атап кӛрс туг болады: - ұйымның р сми б лгіл нг н р йтингінің тӛм нд уі; - кли нтт р м н с рікт ст р арасындағы с німді жоғалту; - комм рциялық ұйымның ауыр қаржылық жағдайы ; - м мл к тп н, банкп н н м с фирмам н ынтымақтастықтан бас тартуы; - кәсіпорынның н м с ж к кәсіпк рдің банкроттығы; -аймақтағы жұмыссыздық жағдайында жұмысшылардың кӛп санын жұмыстан босату; -кӛліктің, байланыстың, авариялық қызм тт рдің жұмысының ұзақ м рзімг тоқтап тұруы; -аймақ н м с м мл к т үшін маңызды комм рциялық к ліссӛзд рдің бұзылуы жән маңызды комм рциялық к лісімшарттардың жасалуы жән т. б. Бұл зардаптардағы ң бастысы шығындар болады, бірақ к лтірілг н зиянның кӛл мін байланысты олардың нақты сомаларын анықтау мүмкін м с. Соным н қатар, экономикалық сипаттағы мүліктік м с зардаптар (кәсіпорынның б д лін нұқсан к лтіру, кәсіпорын басшылығына д г н с німнің жоғалуы, компаниялардың іск рлік б д лін зиян к лтіру жән т.б.) шығындарға қалай әс р т тінін анықтау да қиын. л улі залал, аса ірі залал жән л улі зиян сияқты бағалау салдарының сапалық мазмұны оларды "экономикалық зиян"санатына жатқызуға мүмкіндік б р ді. Бұл тұжырым осы салдардың барлығы мүліктік зияннан (экономикалық зиянның н гізгі құрамдас бӛлігі) жән экономикалық сипаттағы, н гізін н экономика саласындағы қоғамдық қатынастарды бұзатын әр к тт рд н туындауы мүмкін экономикалық сипаттағы салдардан тұратындығына байланысты. 76 Саралау салдарларында "аса ірі залал" б лгісі р кш орын алады, ол кӛрс тілг н бапта қамтылған басқа салдарларм н қатар мүлд м дұрыс пайдаланылмайды. ҚР ҚК 215-бабының 3-бӛлігі, 216-бабының 3-бӛлігі, 224- бабының 3-бӛлігі, 230-бабының 2-бӛлігі, 230-бабының 2-бӛлігі, 234-бабының 2-бӛлігі, 245-бабының 3-бӛлігінд гі "аса ірі залал" т рминд рінд шатасушылықты болдырмау үшін "аса ірі залал" ұғымын "аса ірі мӛлш рг "ауыстыру к р к сияқты. Осы ұсынысты іск асыру ҚР ҚК экономикалық қылмыстардан к лтіріл тін зардаптың сандық жағын түсіндіруді ж ңілд тіп қана қоймай, оны саралау сипаттамасына да әс р т ді. Экономика саласындағы қылмыстардағы ауыр зардаптардың мазмұны, қылмыстардың нақты құрамындағы к йбір айырмашылықтарға қарамастан, тұтастай алғанда қаржылық жән экономикалық зардаптың жиынтығы түрінд ұсынылады. Соным н қатар, экономикалық зардап, шығындардан басқа, мінд тті түрд саралауға жатпайтын салдарды қамтиды. Ауыр зардаптардың сандық мазмұны р сімд лм г н жән саралауға жатпайтын зардаптарға жән құқық қолданушының қалауына байланысты. жүктеу/скачать 1,01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|