Кесте 1. Мал сүтінің құрамы

Дүние жүзі бойынша көп мөлшерде сүт өндіретін елдерге – Батыс Еуропа мемлекттері (124 млн. тонна – 22 пайыз), Индия (76 млн тонна – 13 пайызды), АҚШ (25173мың тонна), Пәкістан, Қытай [45].

Сиыр сүтінің химиялық құрамы әр түрлі факторлардың: жануарлардың жаратылысы, лактациялық кезең, қоректендіру сипаты, сауу әдісі, денсаулық жағдайы, зоологиялық шаралардың әсерінен маңызды өзгерістерге ұшыраған [13]. Сиыр сүтінің құрамы күрделі және онда 100-ден артық қажетті тамақтық заттар: 20 аминқышылы, қанттың 4 түрі, әр түрлі 30 минералды тұздар, ферменттер, гормондар, пигменттер кездеседі. Сүттің құрамдық бөлшектерінің ішіндегі май өзгеріске ұшырауға бейім болып келеді, ал қанттың тұздары мен белоктары өзгерістерге аз ұшырайды. Сүттің көптеген компоненттері тамақтанудың басқа тағамдарында еш қайталанбауымен ерекшеленеді [14].

3. 
   Сүт негізіндегі балалар тағамына қойылатын талаптар 
   

Пайдаланылатын негізгі сүт түрі - сиыр сүті. Соңғы жылдары сәбилер тамағы, мектеп жасындағы балаларға, жасөспірімдерге және де аяғы ауыр және емшектегі баласы бар әйелдерге, ауыр еңбекпен айналысатын адамдарға, спортшыларға арналған тағамдар шығару кеңінен таралуда.

1. 
   Өнімнің тағамдық құндылығы балалар тағамы сүт негізіне бала ағзасының функционалдық мәртебесіне сай болу керек. Сүт негізіндегі балалар тағамы бала денсаулығына қауіпті болмау керек.
   
2. 
   Сүт негізіндегі балалар тағамы олардың құрамдас бөлігі азық-түлік құны қауіпсіздік, қазіргі Федералдық заң және заңнамасы бойынша сапаны қамамасыз ету және азық-түлік қауіпсіздік талаптарына сай болу керек.
   
3. 
   Сүт негізіндегі балалар тағамы өнімі құрамдас бөлігі табиғи бояғыштар және иіс бергіштер болмау керек.
   
4. 
   Қауіпті заттардың өнімділігі, сонымен қатар балалар тағамы өнімінде тотығу залалы Республикалық заң бойынша орнатылған кезеңнен аспауы керек.
   
5. 
   Сүт негізіндегі балалар тағамы ерте жастағы балаларға микробиологиялық қауіпсіздік көреткіші Республикалық заң көрсеткішінен аспауы керек.
   
6. 
   Бейімделген сүт қоспасының өндірісі ( ана сүтін алмастырушы) максимальді ана сүтне жақын қоспалардың құрамына L-аминқышқыл, таурин,нуклеотид, пребиотиктер ( галакто және фруктоолигосахаридтер, лактулоза), бифидобактерия және т.б пробиотиктер, сонымен қатар балық майы және басқа да полиқанықпаған май қышқылдарының концентраттары қолданылады.
   
7. 
   Дәрумендерді және минералды заттарды қолдану формасы, сүт негізіндегі балалар тағамы өндірісі кезінде ерте жастағы балаларға Федералдық заң бойынша қолдануға болады.
   
8. 
   Сүт негізіндегі балалар тағамы ерте жастағы балаларға тағамдық қоспалар қазіргі орнатылған Федералдық заң тізімі бойынша қолдануға болады.
   
9. 
   Сүт негізіндегі балаларға арналған тағамдық құндылықтың талаптары, оның ішінде сүт өнімдері, сүт құрамды өнімдер және сүтқышқылды өнімдер, балалар жасын ескере отырып орнатады, әр түрлі топтағы балалардың денсаулығыныңтәуекелділігін бағалау. ( ерте жастағы балалар, мектеп жасына дейіңгі балалар және мектеп жасындағы балалар).
   
10. 
    Қышқылданудың нашарлау көрсеткіштері, химиялық және радиологиялық өнімнің қауіпсіздігі сүт негізіндегі балалар тағамы мектеп жасына дейінгі балаларға және мектеп жасындағы балалар тағамы қазіргі Федералдық заң бойынша рұқсат етілген деңгейінен аспауы керек.
    
11. 
    Микробиологиялық қауіпсіздік ккөрсеткіш өнімі балаларға арналған сүт негізіндегі мектеп жасына дейіңгі балалар тағамы және мектеп жасындағы балалар тағамы қазіргі Федералдық заң бойынша рұқсат етілген деңгейінен аспауы керек.
    
12. 
    Сүт компоненттері емес, балалар тағамын өндіру үшін пайдаланылатын, Ресей Федерациясының заң талаптарына және сапа қауіпсіздігіне және азық-түлік қауіпсіздігіне сай болу керек.
    

Өндірістік үрдістерді ұйымдастыру және сүт негізіндегі балалар тағамы өндірісі үшін талаптар

1. 
   Балалар тағамы өндірістік өнімдері сүт негізіндегі ерте жастағы балалар тағамы ұйымдастыруда немесе оқшауланған өндірістік үй-жайлары жүзеге асырылады.
   
2. 
   Өндірістік үй-жайларды және ұйымдарды орналастыру, сүт негізіндегі балалар тағамы ерте жастағы балалар өнімі жүзеге асырылады, басқа да ұйымдар немесе өндірістік үй-жайлардағы жағымсыз мүмкіндіктерді жою керек. Көрсетілген ұйым құрал-жабдықтары және өндірістік үй-жайлар осындай мәнерде болу керек, азық-түлік сапасы мен каіпсіздігі халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттығы саласындағы Ресей Федерациясының заңнамаға сәйкестігіне шаралар Ресей Федерациясының заңы қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін қолданылады. Өндіріс кезіңдегі қажеттіліктер, стерилденген, салқындату мақсаты үшін сүт негізіндегі балалар тағамы жеке болу керек.
   
3. 
   Ұйымдастыру және өндірістік үй-жайлар, балалар азық-түлік өнімдерін өндіру сүт негізінде онда мекемелер құрал-жабдықтармен жабдықталуы тиіс: Су, оның ішінде ыстық су температурасы 80˚С төмен болмауы керек;
   
4. 
   Өндіріс және бу беру, адам өміріне қауіпті емес және сүт негізіндегі балалар тағамы өнімді ластаушы, бу беруді қолдану кезіңде оған жақын болмау керек;
   
5. 
   Өнеркәсіптік су канализацияға арналған оқшауланған арнай тағайындалған түсін әкеледі;
   
6. 
   Жарықтандыру, желдету, су құбыры.
   
7. 
   Техникалық құрал-жабдық ( оның ішінде өнім құрамы, су құбыры, бу құбыры), түгендеу таңбаланған болу керек, санитарлық норма талаптарына сай болу керек.
   
8. 
   Сүт негізіндегі балаларға арналған тағам өнімі мектепке деіңгі және мектеп жасындағы балалар өнім өндіріс қуатталығын қолдануды жүзеге асырады ( бастапқы ауысымда немесе жеке жуудан кейін және құрал-жабдықтардың дезинфекциялануы) талаптарға сай болу керек. [17].