Қазақстан республикасы білім жəне ғылым министрлігі е. Ы. Бидайбеков, В. В. Гриншкун, Г. Б. Камалова, Д. Н. Исабаева, Б.Ғ. Бостанов білімді

99
арқасында өзара араласуға үйрету. Бірақ нағыз желілерді пайдалану-
да коммуникацияларда физикалық қатысушылар нағыз қатынастық 
істерде жоқ. Ол əрине араласу барысында негізгі сезімді білдіруге 
сондай-ақ жасыруға əкеледі. 
Мултимедианы оқып үйрену кезеңінде жəне мултимедиалық 
ақпарат əдістерін іздеудің империкалық тексерілген əдістері 
ұсынылуы мүмкін жəне уақыт пайдаланып назар аударуға 
көмектесетін мултимедиалық əдістерді ұсынуы мүмкін жəне т.б. 
Үйренушілерге ұсынылатын кейбір ұсыныстар:
1) ізденісті бастамай тұрып, қағазға қандай тақырыпта ақпарат 
керек екендігін жазып, алдыға қою керек. Бұл бағыттан ауытқымас 
үшін керек. 
2) Медиахормен бірараласуға немесе пікірлесуге қанша уақыт 
керектігін ойлану керек.
3) түрлі сайттардағы əртүрлі медиахорлардан ақпаратты табу 
үшін белгісіз тақырыпқа жақынырақ негізгі сөзді не сөз құрамын 
табу керек. Ол үшін:
-   іздеу системалары мен каталогтердің тізімін жасау. 
- 
 
нақты тақырыпқа қатысты мультимедиалық қорлардың 
тізімінің жобасын жасау.
-   берілген тақырып бойынша ақпараттарды жинақтау.
-  табылған материалдарға қосымша бейне-, аудио- материал-
дар мен телеақпараттардың статьялардың аттары мен 
тақырыптарын ұсыну.
4) Жұмыс барысына қатыссыз бірақ қызықты мағлұматтар 
кездеседі, оларды есепке алмау керек болмаса «қосымша» деген 
тізімге қосу керек. Келесі жолы оған қайтып оралуға болады. 
5) Əрине ең жақсысы қызықтыратын мультимедиалық 
құжаттарды толығымен зерттеу керек, сосын барып тақырыпқа 
қатысты қосымшалармен танысу керек.
Мектеп оқушылары үшін мультимедиалық ақпарат-
тарды олардың ұйымдастырылуы мен құрылысы тұрғысынан 
бағалауды үйренгені қымбат. Ақпараттармен жұмыс істеудің əртүрлі 
əдістері мен тапсырмаларды орындаудың мүмкіндігін үйреніп, 
жинақтау.
Осыған байланысты медиаақпараттың синтаксистік құрылысын 
мақсаты мен оны құрудың негізін зерттеудің ғылыми негізделген, 
дəлелденген жəне дəлелсіз, негізсіз ақпараттарды ажыратуға үйрету 
керек. 

100
Бұл жағдайда педагогтардың басты мақсаты – негізсіз 
мултимедиалық ақпараттың санынан қорғап, оларға бағыт беру 
арқылы оқушыларға керекті ақпараттық қорғауды қамтамасыз ету 
əдістерін үйрету.
Оқушылар өздерінің мультимедиалық жобалары үшін ақпарат 
іздегенде жəне жинағанда кейбір жағдайларға ерекше назар аудару 
қажет.
Оқушылар баяндама немесе кейбір жобалар үшін ақпарат 
жинағанда мынандай негізгі этаптарға назар аударуы керек:
-  іздеудің негізгі мақсаттарын жасау;
-  мультимедиалық ақпараттарды іздеу жəне оның нəтижесін 
бағалау;
-   тақырыпты зерттеудің аясында табылған ақпараттарды енгізу;
  Мұндай мультимедиалық ақпараттық 3 кезеңді бағытты 
сұрыптау оқушылардың аналитикалық творчествалық ойла-
уын жоғарылатады жəне мынандай жағдайларда қолданылуы 
мүмкін:
-   оқушылар талқылағанда нақты дəлел ретінде;
-   оқу материалдарымен алмасқанда;
-   оқытушылармен ара қатынасында ;
-   мультимедиалық ақпараттық іздеу бағыттарын қолданғанда;
-   тақырыптарды таңдағанда;
-   кейбір мультимедиалық ақпараттарды толықтырғанда;
-  оқушылардың танымдық белсенділіктерін мультимедиалық 
құралдар арқылы дамыту. 
Жоғарыда аталған əдістер мектеп оқушыларын мультиме-
диа-ресурстарын іс-əрекеттерінде сауатты жəне нақты қолдану 
əдіснамасының негізі болып табылады жəне оқушылардың муль-
тимедиа-ресурстарды іздеу жəне дайындау біліктілігінде жағымды 
бейнеленеді. Əр жыл сайын білім берудегі электрондық басылым-
дар мен ресурстарға таралған жəне   тиімді негізделген ақпараттық 
технологиялардың қолданылу аясы айқындала түсуде. Ондай 
технологиялардың бірі мультимедиа технологиясы болып табыла-
ды. Осыған байланысты электрондық басылымдар жəне ресурстар-
ды оларды жасау жəне қолдану тəсілдерін бөлшектеп, қарастырудан 
бұрын оқытудың электрондық құралдарын жасау жəне пайдалану 
негізіне жататын ақпараттық технологиялармен танысқан ақылға 
сай келеді. 

101
Демек, мультимедиа. Компьютерлік аппараттық қамтамасыз ету-
де сипаттамалық ерекшелігі, өңдеу мүмкіндігі жəне компьютерлік 
техниканың даму көзқарасы бойынша салыстырғанда жаңа болып 
есептелетін əртүрлі типтегі ақпараттарды беруге болатын құралдар 
болып табылады. Расында да, соңғы жылдары осындай құралдар са-
нына  мультимедиа құралдары деген атқа  ие болған жазу үшін жəне 
дыбыс шығару, фото жəне бейне бейнелер үшін құралдар кіргізілген. 
Егер жақын аралықта тиісті сандық өңдеу үшін құрылымдар пай-
да болып, кең таралса, осы құралдар мультимедиа құралдарына 
жатқызылады.
Мультимедиа құралдарының ерекшелігін ақпараттық түрлерін 
жəне оны беру тəсілдерін білмей түсіну мүмкін емес. Оқытудағы 
электрондық басылымдары мен ресурстарын оқып үйрену үшін 
мəні зор ақпаратты жіктеудің тек негізгі қырларына тоқталамыз. 
Ақпаратты жіктеуге мүмкін болатын бірнеше көрсеткіштері бар. 
Бірінші көрсеткіш түрінде көру, есту, сезу, дəмін тарту, сияқты 
адамның ақпаратты қабылдау кең таралған бөлудің принципін 
қолдануға болады. Білім берудің электрондық басылымдары мен 
ресурстарын оқып үйрену көзқарасы бойынша компьютерлік жəне 
коммуникациялық техникамен жұмыс істегенде мүмкін болатын, 
адамға ақпараттық əсер ету түрлерін ғана қарастырған дұрыс бола-
ды. Осылайша, барлық ақпаратты қабылдау түрлері бойынша негізгі 
үш топқа бөледі:
1. 
Адам көзімен қабылданатын ақпарат, ол көздік неме-
се визуалдық ақпарат деп аталады. Бұл ақпаратқа мəтін, 
графикалық бейнелер жəне суреттер, фотографиялар, мульт-
фильмдер, бейнефильмдер жатады.
2. Дыбыстық ақпарат деп аталатын адамның есту аппаратымен 
қабылданатын ақпарат. Бұл ақпаратқа шулар, əуендер, сөз жа-
тады.
3. Сенсорлық немесе тактильдық ақпарат деп аталатын, арнайы 
техникалық құралдармен жұмыс істегенде адамның сенсорлық 
жүйесімен қабылданатын ақпарат.
Ақпараттың аталған түрлерін басқа көрсеткіштері бойынша да 
жіктеуге болады. Олардың бəрі адамның ақпаратты қабылдау тəсілі 
болып табылады. Осыған байланысты келіп түсетін оқытылатын 
ақпаратты ассоциативті жəне туралауға бөлуге болады. Оқушылар 
ботаниканы оқығанда танысатын өсімдікте мəтіндік немесе сөздік 
суреттерді мысалға келтіруге болады. Бұл жағдайда мəтінді оқу не-

102
месе педагогтың сөзін тыңдау, оқушыда бұрыннан бар өсімдіктер 
туралы түсініктер мен алынған ақпараттың ассоциациясына алып 
келеді. Мəтінді оқу немесе сөзді тыңдауда барлық оқушылардың 
өсімдіктерді бірдей түсінуіне мүмкіндік бермейтінін түсіну керек. 
Əрбір оқушы оқытылатын өсімдікті өзінше қабылдайды.
Тура ақпарат тікелей маңызды, соның қатарында оқыту 
мақсаттарының назары бойынша объектілердің қасиеттерін 
береді. Мұндай ақпарат түріне фотосуреттер, бейнефильмдер, 
ғылымда шу деп аталатын дыбыстар жатқызылады. Мультимедиа 
құралдарының өзгеше ерекшеліктерінің бірі тура ақпаратты беру 
жəне өңдеу мүмкіндігі болып табылады. Мысалы, ботаника курсын-
да өсімдіктерді оқып-үйренгенде мультимедиа құралдарын пайда-
лану, оқушыларға өсімдікті жəне онда болатын үдерістерді көруге, 
мүмкін болған дыбыстарды естуге мүмкіндік береді.
Осылайша, мультимедиа түсінігі жалпы мультимедиа құралдары 
түсінігі, бір жағынан компьютерлік өңдеу жəне ақпаратты əртүрлі 
типте көрсету мен тығыз байланыста болса, екінші жағынан, 
білім алу тиімділігіне əсер ететін электрондық басылымдар мен 
ресурстарға байланысты. Мультимедиа құралдарының білім беру 
саласына енгізілуі сəйкестендірілген компьютерлік бағдарламалық 
құралдардың пайда болуына жəне олардың мазмұндық ар-
туына, оқытудың жаңа əдістері жəне педагогтардың кəсіби 
шығармашылығының ақпараттану технологияларын өндіруге 
ықпалын тигізеді.
Мысалы, бейнефильмдерді сақтауға, өңдеуге жəне өндіруге 
мүмкіндік беретін мультимедиа құралдарын білім беру жүйесіне 
енгізу, оқытуда қолданылатын компьютерлік бағдарламаларды 
жасауға алып келеді. Демек, оқушылар компьютер мен жұмыс істей 
отырып, оқу уақытының бір бөлігін оқыту мақсатының көзқарасы 
бойынша маңызды болған бейнеүзінділерді көруге жұмсайды.
“Тілдің басқа көптеген сөздері сияқты” “мультимедиа” сөзі 
бірден бірнеше əртүрлі мəнге ие болатындығын түсіну маңызды. 
Мультимедиа – бұл:
 əртүрлі типтегі аппараттық өңдеу құралдарын қолдану жəне 
функциялау, өңдеу ретін суреттеуші технология;
 əртүрлі типтегі ақпараттардың берілуі жəне өңдеу техно-
логиясының негізінде жасалынған ақпараттық ресурс;
 əртүрлі типтегі ақпараттың берілуі жəне қызметін өңдеумен 
байланысты компьютерлік программалық қамтамасыз ету;

103
 əртүрлі типтегі ақпаратпен жұмыс істеуге мүмкін болатын 
компьютерлік апппараттық қамтамасыз ету;
 əртүрлі типтегі (сөз, əуен, бейне бейне, анимация жəне т.б) 
динамикалық жəне дəстүрлі статистикалық жəне визуальды 
(мəтін, графика) ақпаратты өзінде біріктіретін ақпараттың 
ерекше жалпылаушы түрі.
Осылайша кең мағынада «мультимедиа» термині ақпараттық 
технологиялардың аясын білдіреді.
Мультимедианы ақпараттандыру құралдарында пайдалануға 
байланысты, графикалық, дыбыстық, фото жəне бейне əсер-
лерінің есебінен мұндай ақпараттарда үлкен эмоционалдық 
заряды бар жəне олар белсенді түрде көңіл көтеру индустриясына 
қосылады.
Мультимедиа жүйесінің пайда болуы адам шығармашылығы 
деңгейінің дамуына үлкен өзгеріс жасады. Мультимедиа техноло-
гиясын ең көп қолданатын аясының бірі білім беру саласы, себебі 
мультимедиаға негізделген электрондық басылымдар мен ресурс-
тар оқытудың тиімділігін анағұрлым арттырады. Материалды ауыз-
ша баяндағанда оқушының бір минутта ақпараттың мың шартты 
белгілерін қабылдап, меңгеретіні, ал көру ағзаларын «қосқанда» 
100 мыңға жуық осындай бірліктерді меңгеретіні тəжірибе арқылы 
тексерілген.
Қазіргі уақытта жасалынған мультимедиа құралдарының саны 
мыңға жетеді. Мультимедиалық технологиялар жəне оған сəйкес 
білім беруді ақпараттандыру құралдары тез дамып келе жатыр. Егер 
1995 жылы шыққан мультимедиалық құралдар саны 34 болса, 1998 
жылдарының басында олардың саны 300 ге жеткен, қазір бұл тізім 
бірнеше мыңдаған атауларды өзіне біріктіреді. Əрине, бұл көрсетулер 
мультимедиа құралдарымен қамтамасыз етілгендігін нақты суреттеп 
бере алмайды, бірақ жасалынған жəне пайдаланып жатқан мульти-
медиа құралдар санының өсуі біржақты дəлелденді. Мультимедиа 
құралдарымен технологиялары оқытудың пайдалы мүмкіндіктерін 
жəне төмендегідей аудиовизуальды ақпараттарды өңдеудің жаңа 
тəсілдерін қолдану арқылы оқыту себептерін көбейтуді қамтамасыз 
етеді:
 ·  визуальды ақпаратты «басқару» (орналастыру, қою);
 ·  əртүрлі аудиовизуальды ақпараттарды контаминациялау 
(ығысу);
 ·  анимациялық эффектердің жүзеге асуы;

104
 ·  визуальдық ақпараттың деформациялануы (белгілі бір 
сызықтық параметрдің үлкеюі немесе кішіреюі, бейненің со-
зылуы немесе жиналуы);
 ·  маудиовизуальдық ақпараттың дискреттік берілуі;
 ·  бейненің (қараңғылануы) көлеңкеленуі;
 ·  визуальды ақпараттың талданған бөлігін оны келесі ығысуы 
немесе «лупамен» қарастырылуы үшін тіркеу;
 ·  бір экрандағы кез келген бөлігін активтендіру мүмкіншілігі бар 
аудиовизуаль ақпараттың көп терезелі көрінісі.
 ·  шынымен өтіп жатқан үдерістердің шын уақыттағы 
оқиғалардың демонстрациясы.
Мультимедиа жəне білім берудегі ақпараттанудың сəйкес 
құралдарын пайдалануға байланысты бірнеше түсініктер бар. Муль-
тимедиа құралдарын білім беруде қолданғанда иллюстрацияның 
рөлі өседі. Иллюстрация бұл:
 ·  мəтінге түсіндіретін немесе толықтыратын ақпараттың басқа 
типін енгізу (бейне жəне дыбыс);
 ·  көрнекті жəне көзжеткізерлік түсіндіру үшін мысалдарды 
келтіру (басқа типтегі ақпаратты қолданбауға да болады).
Иллюстрация терминін талқылаудың екеуіде бірдей дəрежеде 
əдеттегі қағаз оқулықтар мен оқыту құралдарына, сондай-ақ заманауи 
мультимедиа білім берудің электрондық басылымдары мен ресурста-
рына қатысы бар екенін түсіну керек. Бұдан басқа иллюстрацияның 
маңыздылығы, оқытуды оқу материалының түсініксіз қиындық 
туғызатын бөліктерін ақпараттандырудың барлық құралдары көрнекті 
көз жеткізетіндей жəне жеңіл түсіндіруге мүмкіндік береді. Мульти-
медиа дəл осыған ықпалын тигізеді. Мультимедиа басылымдар мен 
ресурстарда иллюстрациялар мысалдар (оның ішінде мəтіндерде), 
екі өлшемді жəне үш өлшемді графикалық бейнелер (суреттер, фо-
тосуреттер схемалар, графиктер, диограммалар) дауыстық үзінділер, 
анимациялар, бейнеүзінділер түрінде көрсетіледі. Білім беру мульти-
медиа құралдарында иллюстрацияның жаңа түрлерінің пайда болуы 
дəстүрлі оқулықтардан бас тарту деген сөз емес. Дəстүрлі оқулық 
кітаптарын иллюстрациялау жəне полиграфиялық безендіру облы-
сында баспа элементтерін кеңістіктік топқа бөлу ерекшеліктерінен 
алатын мол тəжірибе жиналған. Осы бойынша кейбір элементтерге 
ерекше назар аударған жөн, əсіресе қабылдаудың физиологиялық 
жақтарына көңіл бөлінген. Қазір көптеген оқу пəндері жəне оқыту 
бағыттары бойынша мультимедиалық энциклопедиялар түзілген. 

105
Оқытудың жаңа əдістерін пайдаланып, оқу үдерісін ұйымдастыруға 
мүмкіндік беретін ойын жағдайлық жаттықтырғыштар мен 
мультимедиалық оқыту жүйелері өндірілді.
Білім берудің электрондық басылымдары мен ресурстарының 
интербелсенділігі дегеніміз, қолданушыларға, яғни үйренушілер 
жəне педагогтарға бұл құралдармен белсенді əсерлесуге тура келеді 
дегенді білдіреді. Интербелсенділік оқыту диологы үшін шарттардың 
болуын білдіреді, оның қатысушыларының бірі электрондық басы-
лым немесе ресурстар болып табылады.
Интербелсенділікті беру мультимедиалық құралдарының ең 
мəнді артықшылықтарының бірі. Интербелсенділік белгілі шек-
терде ақпаратты көрсетуді басқаруға жағдай жасайды: оқушылар 
жеке икемденуін өзгерте алады, нəтижелерді тексереді, сондай-ақ 
қолданушының нақты сұрақтарына жауап беретін программаны 
шақыруға мүмкіндік береді. Оқушылар жеке академиялық талап-
тарын қанағаттандыратын материалдың берілу жылдамдығын, 
кайталаулардың санын жəне басқа параметрлерді кіргізе алады. Бұл 
мультимедиа технологияларының иілгіштігі жөнінде қорытынды 
шығаруға болады.
Мультимедиа технологиялар ақпараттың көп түрлерін ойша 
жəне гормониялық интегрлеуге мүмкіндік береді. Бұл компьютердің 
көмегімен ақпаратты əртүрлі формаларда беруге мүмкіндік береді, 
олар төмендегідей:
-  бейнелер, оған сканерленген фотосуреттер, сызбалар, карталар 
жəне слайдтар кіреді;
-  дауыстың дыбыстық жазылуы, дыбыстық эффекттер жəне 
 музыка;
-  бейне, күрделі бейнеэффектілер.
Білім беруде мультимедианы қолданудың тиімділігін көптеген 
мысалдармен көрсетуге болады. Ереже бойынша, əдемі бейне-
лер немесе анимациялар мен өтетін прецентациялар статикалық 
мəтінге қарағанда, визуал тартымды жəне олар қажет болған 
эмоционалдық деңгейді ұстайды, сонымен оқыту тиімділігін арт-
тырады. Мультимедианы қолдану мектеп жағдайында физика 
немесе химия бойынша оқушыларға бір қатар тəжірибелерді 
көрсетуге мүмкіндік береді. Мультимедианың көмегімен кеңістікте 
қозғалуға болады жəне оқушыларға сыныптан шықпай-ақ, та-
рих курсындағы мұражай экспонаттарын немесе археологиялық 
ескерткіштерін көрсетуге болады. Заманауи ұшақтардың 

106
ұшқыштарын арнайы мультимедиалық тренажерларда сабақ өткізбей 
дайындау мүмкін емес, себебі бұл əдіс шынайы жағдайларды 
жəне келешек ұшқыштан талап етілетін интербелсенді əсерлесуді 
модельдейді.
Мультимедианы пайдалану оқушыларға оқыту материалдары 
мен əр түрлі жұмыс істеуге мүмкіндік береді – адам матералды қалай 
оқып үйренетінін, ақпараттандыру құралдарының интербелсенділік 
мүмкіндіктерін пайдалануын жəне өзінің сыныптастарымен бірге 
қалай жұмыс істейтінін өзі шешеді. Осылайша, оқушылар білім беру 
үдерісінің белсенді қатысушыларына айналады. Мультимедиа білім 
берудің электрондық басылымдары жəне ресурстарымен жұмыс 
істей отырып, оқушылар өздерінің қабілеті жəне талабына сай əсер 
ете алады. Олар өздеріне қызық материалды ғана оқиды, оқығанын 
қанша рет қажет болса, сонша рет қайталайды, ал бұл дұрыс 
қабылдауға жеткілікті ықпал етеді. Осылайша, сапалы мультимедиа 
баспаларын жəне ресурстарды қолдану оқыту үдерісін оқушылар 
арасындағы білім алуының өзіндік стильдеріне жəне қарқынды 
қызығушылығына əлеуметтік жəне мəдени ерекшеліктеріне қатысты 
иілгіш болуын қамтамасыз етеді. Мультимедианы қолдану оқыту 
үдерісінің  бірнеше аспектілеріне жағымды əсер етеді. Мультиме-
диа:
1. ақпаратты қабылдау жəне түсіну оқыту сияқты когнитивтік 
аспектілерін ынталандыруға;
2. оқушылардың мотивациясының артуына;
3. оқушыларда бірінің жұмыс істеу дағдыларын жəне ұжымдық 
танымдық дамуына;
4. 
оқушыларда оқуға терең жолмен келуді дамытуға жəне 
оқылатын материалдың терең түсінікті болуын қалыптастыруға 
ықпал етеді.
Бұдан басқа мультимедиа құралдарын білім беруде қолданудың 
артықшылықтарын қатарына:
-  оқыту үдерісінде оқушы қабылдауының бірнеше кана-
лын бірмезгілде қолдану, оның есебінен бірнеше əртүрлі 
сезу ағзалары жеткізетін ақпараттық интеграциясы қолға 
келтірілетінін;
-  күрделі, қымбат немесе қауіпті тəжірибені модельдеу 
мүмкіндігін;
-  үдерістерді динамикалық көрсету есебінен абстракт ақпаратты 
визуалдауды;

107
-  микро жəне макро дүниелердегі үдерістерді жəне объектерді 
визуалдауды кіргізуге болады.
Мультимедиа құралдарын нақты пəндер саласында да, бірнеше 
пəндер тобындағы орналасқан пəндерді оқыту үдерісін жақсарту 
үшін қолдануға болады.
Білім беру жүйесінің эффектілеріне белгілі дəрежеде оқу үдерісі 
жүріп жатқан ортада əсер етеді. Бұл түсінікке оқыту үдерісінің 
құрылымы оның есептері жəне оңайлығы кіреді (қоғам, кітапханалар, 
мультимедиалық ресурс орталықтары, компьютерлік зертханалар 
жəне т.с.с. )
Мұндай жағдайда мультимедиа баспалары жəне ресурс-
тар көп санды мүмкін болған оқыту құралдарының бірі ретінде 
қолданылады. Демек, заманға сай мультимедиа құралдарының 
дамуы білім беру технологияларын жаңа деңгейде қолға 
келтіруге мүмкіндік береді, бұл мақсат үшін ең алдыңғы қатарлы 
техникалық инновациялар қолданылады. Білім беру аясына кіретін 
мультимедиалық құралдардың заманауй болып əртүрлі модель-
деу құралдары жəне қызмет көрсетуі технологияларға негізделген, 
виртуал ақиқат деп аталатын құралдар болып табылады. Вир-
туал объектілер немесе үдерістерге нақты немесе елестетілетін 
объект немесе үдерістердің электрондық моделдері жатады. Вир-
туал сөзі қағаз жəне басқа материалдық тасушыларда көрсетілген 
білімдік жəне басқа объектілердің электрондық нұсқаларының си-
патын айтып көрсету үшін қолданылады. Виртуалды шындық – бұл 
дыбыстық, көру, тактильды тағы басқа ақпарат түрлерін беретін жəне 
қолданушыға виртуалдық кеңістікке кіру елесін тудыратын мульти-
медиа құралдары. «Виртуалды шындық» жүйелері адам мен орта 
арасында тура «тікелей» қатынасты жүзеге асырады. Олардың ең 
жетілгендеріне  қолданушы  жасалған қолғапты киіп, тек компьютер 
жадындағы нысанға қолын тигізе алады. Басқа жағдайларда экранда 
бейнеленген нəрсені «айналдырып» жəне оны басқа жағынан көруге 
болады. Қолданушы «ақпараттық костюм» «ақпараттық қолғап» 
«ақпараттық жəне көзілдірік» басқа құралдар мен құралданып 
«виртуалдық кеңістікке» қадам басады.
Осындай мультимедиа құралдарын білім беру жүйесінде 
қолдану қолданушы қабылдайтын ақпараттың мағынасы жəне 
қабылдау механизмін өзгертеді. «Виртуальды ақиқат» жүйелерімен 
жұмыс жасау кезінде, білім беруде ақпаратты қабылдау кезінде са-
палы өзгерістер болады. Бұл жағдайда қабылдау тек көру жəне есту 

108
арқылы ғана емес, сондай-ақ сезу жəне иіскеу  арқылы да жүзеге 
асады. Принципшіл жаңа деңгейде білім берудегі көрнекіліктің 
дидактикалық принципиптерін жүзеге асыруда сілтеулер пайда бо-
лады. Білім беруде мультимедиа технологиясына пайдаланудың 
кеңістіктік ойлауын дамытуда, нақты шындыққа максимал 
жақындаған жағдайда мамандардың машықтануын ұйымдастыруда 
маңызы зор. «Виртуал ақиқат» жүйесін медицинада хирургтар-
ды күрделі операцияларды жүргізуге, ауруларды реабелитациялау 
мəселелерін шешуге үйрету үшін қолдануы таңқаларлық жүйе. 
«Виртуалды шындық» берген ақпаратты түсіну тек тоериялық емес, 
практикалық болуы да мүмкін, дəлірек айтқанда: көрнекті – бейнелі 
немесе көрнекті – əрекетті. Практикалық ойлау тоериялық ойлаумен 
салыстарғанда тырысуды аз талап етеді, ереже бойынша, бейнелік 
ақпаратты түсіну символдық ақпаратты түсінуге қарағанда жеңіл. 
Виртуал ақпарат технологиясын пайдаланып құрылған электрондық 
басылымдар мен ресурстар оқыту үдерісінде оқу метериалын жақсы 
түсіну жəне меңгеруді қамтамасыз ете алады. Бірақ,  виртуалды 
шындық жүйесінің деңгейі қанша жоғары болған сайын, оларды 
жасауға сонша көп еңбектену керек, педагогтар мен оқушыларға 
берілетін ақпараттанудың техникалық құралдарының  мінсіз болуы 
тиіс.   

жүктеу/скачать 1,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: