Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ғылым комитеті
жүктеу/скачать 1,5 Mb.
|
treatise187525
| ҚҰЭ. Т. 3, 149 б.
ДАРВИНИЗМ, дарвиншілдік – тірі табиғаттың эволюциясы (тарихи дамуы) туралы ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басында пайда бол- ған ғылыми ағым. Эволюциялық даму туралы ғылымның негізін салушы Ч. Дарвиннің есімімен байланысты аталған. Д. негізі бойынша адамзат қоғамының даму заңдылықтары биологиялық даму заңдылықтарына сәйкес дамиды, яғни қоғамдық өмірдің дамуын айқындайтын факторы ретіндегі табиғи сұрыпталу, өмір сүру үшін күрес маңызды принцип деп көрсетті. Д. қоғамды тұтас гармониялық бірлікте деп танитын теорияға қарама-қарсы, қайта қоғам дамуының қайшылықты және конфликтілік ерекшелігін ашып көрсеткен, әлеум. және биологиялық процестің байланысына негізделген теорияны ұсынды. Кейбір әлеуметтік дарвинистердің еңбектерінде алғаш- қы қауымдық қоғам өмірінің кейбір қырлары, адамның іс-әрекетін реттеу- дегі әлеуметтік қалып пен әдет-ғұрыптардың рөлі зерттеледі (Беджог, Самнер т. б.). ДАРЫНДЫЛЫҚ – адам қабілетінің ерекше дамыған түрі. Д. адам- ның белгілі бір ғылым, өнер т. б. салаларда ерекше жетістіктерге жетуінен байқалады. Д-тың жалпы және нақтылы екі түрі болады. Ақыл-ойы ерекше дамыған адамның қай салада еңбек етсе де тындырымды атқарып, сапалы нәтижемен аяқтай білуі дарындылықтың жалпы түріне жатады. Ал Д-тың нақты түрі ғылымның, өнердің т. б. қызметтердің жеке белгілі бір саласында ерекше жетістікке жеткендер еңбегінен көрінеді. Сәбидің ерекше қабілетін дер кезінде байқап, жетілдіре түссе шынайы дарындылық иесіне – талантқа айналады, ал дұрыс бағдар беріп, баулымаса, тәрбиелей алмаса, қабілеті өшіп, ерекше қасиет-қарымын жоғалтуы мүмкін. Пси- хологтардың (Б.М. Теплов, Н.С. Лейтес, т. б.) зерттеулері бойынша, балалардың осындай ерекшеліктері жоғары жүйке қызметінің туабітті қызметіне (мидағы уақытша байланыстардың тез жасалып, берік орны- 194 ғуы, қозу және тежелу процестерінің, алмасу қабілетінің молдығы, динамикалық стереотиптердің шапшаң жасалып, жақсы орнығуы, т. б.) байланысты екенін көрсетті. жүктеу/скачать 1,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|