Әдебиет: Мәдени-философиялық энциклопедия. – Алматы: Раритет, 2007; Қазақ халқының философиялық мұрасы. Т. 1. – Астана: Аударма, 2006.
ЗАТ ПЕН ӨРІС – материяның қатынастылы алғандағы дербес физи- калық түрлері. Классикалық физикада олар бір-біріне мүлдем қарама-қарсы қойылып қарастырылатын, өйткені, З. құрылымы бойынша үздікті (дискрет- ті), ал Ө. үздіксіз (континуалды) деп саналатын. Кванттық физиканың дамуы, әмбебап корпускуларлық-толқындық дуализмнің ашылуы З. пен Ө-тің өзара байланыстылығын, оларды қарама-қарсы қоюдың қатынастылығын көрсетті: З. элементарлық бөлшектерден тұрады, ал элементарлық бөлшектер өз ретінде физикалық Ө-тердің кванттары болып табылады екен. Классикалық ғылым мен философияда З. пен материя ұғымдары өзара теңгеріліп келсе, физикалық Ө-тердің (электромагниттік өріс, гравитациялық өріс және т. б.) ашылуы материя ұғымының философиялық мағынасының баюына, оның құрылымы туралы түсініктердің тереңдеуіне әкеліп соқты. Қазіргі физикада материяның өзара әсерінің фундаменталды төрт түрі бар екендігі (әлсіз, күшті, электромагниттік және гравитациялық) ашылып, мәселе осылардың өзара бірлігін дәлелдейтін, оларды біріктіретін бірегей Ө. теориясын құру күн тәртібіне қойылуда. Бұдан З. ұғымы және соған сай микробөлшек ұғымы жоқ болады деген түсінік тумауы тиіс: З. және Ө. ұғымдарының өзара байланысы туралы түсінік жаңа деңгейге көтеріледі деп тосылуда.
