Әдебиет: Гуревич П.С., Степин В.С. Философская антропология. Очерк истории // Философские исследования. – 1994. – №1. – С. 114–129; Проблема человекавзападнойфилософии.Сб.переводов.–М.,1988;Феноменчеловека. Антология. – М.,1993.
АНТРОПОСОФИЯ (грек. anthropos – адам, sophia − даналық) − мис- тикалық ілім, теософияның бір түрі. Адамды А. ұғымы кеңінен таралған екі мағынасында қолданылады: 1) А. 1-ші дүниежүзілік соғыстың алдында 1912 жылы неміс оккультисті Рудольф Штейнер (1861−1925) («Құпия ғылым», 1910; «Антропософия тезистері», 1925) негізін салған және Антро- пософиялық қоғам атауымен өзі басқарған діни-философиялық ағымның атауы.
2. А-ның негізінде пифагорлық және жаңа платондық мистиканың, гностицизм, каббализм, масондықтың, сондай-ақ неміс натурфилософия- сының діни-философиялық идеяларының қосындыларынан тұрады. Әлі күнге дейін де өз ықпалын жоғалтпаған А. идеясының санқилы нұсқалары адамзат пен мәдениеттің өзіндік санасының іргелі үлгілерінің бірі болып саналады. ХХ ғасырдың басында Ресейде антропософиялық үйірмелер болған. Қазіргі таңда А. Германия, Англия, АҚШ секілді елдерде сақталған.
АНТРОПОЦЕНТРИЗМ (грек. anthropos– адам, centrum– орталық)
дүниенің орталығына адамды қоятын италияндық Қайта Өркендеудің тұжырымдамасы. Ол еуропалық Жаңа заман мен Ағартушылық идеология- сы мен өмірлік өлшеміне және гуманизмнің маңызды шартына айналды. Адамды әлемнің түпқазығы деп есептеу арқылы оның белсенділік идеясы тұжырымдалды. Еуропалық жасампаз «фаустық адам» іргетасы антикалық қоғамда қалыптасқанымен, антикалық субъект табиғат аясынан шыға ал- мады. Жаңа заманда адам еріктері мен мінез-құлықтары туралы концепция қалыптасты, оның қағидалары нарыққа, демократияға, азаматтық қоғамға бет бұрған әлеуметтік мәдениетті басшылыққа алды. Неміс философы И. Кант адамды қашанда құрал түрінде алмай, оған түпкі мақсат ретінде ұмтылу керек деді. А-нің кейбір қағидалары ХІХ ғ-дың екінші жартысында қалыптасқан мәдени антропологияда ұтымды қолданылады. ХХ ғ-дың
61
кейбір мәдениеттанушылары антропоценристік өркениеттің шектерін де атап өтті: табиғатқа қарсы бағытталған тежеусіз адамдық шовинизм экологиялық дағдарысқа әкелді.
