Русский язык для школ с нерусским языком обучения

«Русский язык» для школ с нерусским языком обучения как учебный предмет входит в содержание образовательной области «Язык и литература» в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом образования ГОСО РК 2.3.4.01–2010, утвержденным приказом Министра образования и науки Республики Казахстан за № 367 от 09.07.2010 г.

Перечень учебных изданий, разрешенных к использованию в организациях образования, определен приказами Министра образования и науки Республики Казахстан № 152 от 5 апреля 2010 и дополнениями к приказу (приказ № 160 от 9 апреля 2010 года, приказ № 268 от 1 июня 2010 года).

На уровне общего среднего образования изучение курса русского языка предполагает углубление полученных знаний, развитие интеллектуальных способностей на основе организации исследовательской деятельности учащихся. Особое внимание уделяется развитию умений работы с текстами различных стилей и развитию речи.

Роль и место предмета в составе других дисциплин определяются статусом русского языка как второго и социальной значимостью формирования русскоязычной коммуникативной компетенции, обеспечивающей возможность общения в важнейших сферах жизнедеятельности школьников. Приоритетным направлением в методике преподавания русского языка является стратегия формирования коммуникативной компетенции и ее составляющих: языковой, речевой, риторической, этнокультуроведческой компетенций, культуры речи.

«Русский язык» для 10-11 классов школ с нерусским языком обучения как компонент государственного образования включает базовый и средний уровни владения языком и предусматривает привитие учащимся готовности осуществлять речевую деятельность в различных видах и формах языковой коммуникации.

Общая цель учебного предмета «Русский язык» – сформировать языковую личность, характеризующуюся грамотной устной и письменной русской речью и развитой коммуникативной компетентностью в процессе деятельности по названному профилю, готовую к социокультурному взаимодействию и самореализации, владеющую информацией о современных достижениях в рамках определенного профиля.

Задачи учебного предмета «Русский язык»:

- формирование экстралингвистических знаний и умений (знаний о реалиях действительности в рамках профиля обучения, информированности учащегося о предмете разговора, владении необходимым понятийным аппаратом, умений выделять проблемы в этой предметной области и предлагать пути их решения).

- формирование этнокультуроведческих знаний, проявляющихся в свободной ориентации учащегося в родной и русской культуре;

- формирование языковых умений и навыков, предполагающих владение функционирующей системой русского языка, то есть тематически организованной лексикой, всеми семантическими типами высказываний-суждений (лицо (предмет) и его действие; лицо (предмет) и его признак; лицо (предмет) и его количественная характеристика; лицо (предмет) как целое и его части» и т.д.), орфографическими и пунктуационными нормами письма.

- формирование речевых умений и навыков, означающих знание принципов отбора языковых средств, владение умениями порождать речь в устной и письменной формах, производить тексты типа повествования, описания, рассуждения и их комбинаций, текста-высказывания разной стилистической принадлежности;

- обогащение словарного запаса учащихся коммуникативно-актуальной лексикой и фразеологией русского языка;

- воспитание казахстанского патриотизма, культуры межличностного и межэтнического общения;

- приобщение к ценностям культуры казахского и других народов.

Содержание предмета «Русский язык» для 10-11 классов состоит из 4 блоков: темы для развития предметного, профильно-ориентированного содержания речи; разноуровневый языковой материал функционального характера; перечень содержательных типов диалога; перечень типовых заданий по видам компетенций.

Отбор содержания обучения осуществлен на базе общедидактических принципов научности, преемственности, доступности, учета возрастных особенностей развития личности и методических принципов: коммуникативной направленности; комплексного развития видов речевой деятельности; функционально-семантического; взаимосвязанного изучения морфологии и синтаксиса; учета родного языка учащихся.

В 10-11 классах нерусских школ обучение продолжается по общественно-гуманитарному и естественно-математическому направлениям. Внутри направлений администрация школы на основе интересов и запросов учащихся и родителей формирует узкий профиль.

Переход к профильному обучению означает смену образовательной парадигмы, переход к системе отбора содержания и конструирования форм обучения, которые ведут к формированию у обучаемых жизненно важных компетенций. Осуществление профильного обучения потребует уменьшения доли инвариантного компонента содержания образования на уровне общего среднего образования, так как введение профильного обучения реально возможно только при разгрузке содержания и сокращения объема непрофильных предметов, изучаемых с целью завершения базовой общеобразовательной подготовки учащихся.

Вариативная часть содержания учебного предмета направлена на организацию факультативов, уроков, с учетом возможностей общеобразовательной школы, желаний самих учащихся, родителей. Учителя составляют программы курсов по выбору (1 час в неделю) в пределах государственного общеобязательного стандарта уровня общего среднего образования. Для более глубокого изучения предмета «Русский язык» в 10-11 классах школы с нерусским языком обучения с учащимся можно периодически проводить уроки, например: «Развитие речи», «Культура речи», «Речевой этикет» и др.

УМК для 10-11 классов все виды справочной литературы, толковые словари, аспектные словари, тематические словари, словарь эпитетов, компьютерные классы, Интернет, необходимый библиотечный фонд, мультимедийные обучающие программы и др.
Русская литература
В 2010–2011 учебном году обучение русской литературе в 10-11 классах осуществляется на основе Государственного общеобязательного стандарта начального, основного среднего, общего среднего образования РК, утвержденного приказом МОН РК от 09 июля 2010 года, № 367 (ГОСО РК 2.3.4.01–2010).

Перечень учебных изданий, разрешенных к использованию в организациях образования, определен приказами Министра образования и науки Республики Казахстан № 152 от 5 апреля 2010 года и № 160 от 9 апреля 2010 года, № 268 от 1 июня 2010 года.

Цель изучения предмета «Русская литература» в школе с нерусским языком обучения в целом тождественна цели ее изучения в школе с русским языком обучения, а именно – расширение читательского кругозора в области русской и мировой литературы; развитие аналитических и творческих способностей при интерпретации художественного текста; выражение активной личностной позиции по отношению к духовным ценностям искусства слова. Она конкретизируется и приобретает специфику на уровне задач, основной из которых является формирование поликультурной личности, которая, с одной стороны, способна воспринимать инонациональную литературу (культуру), с другой – более широко и многомерно осмысливать родную литературу (культуру).

Школа с казахским (уйгурским, узбекским и др.) языком обучения – это школа сопряжения родной и русской культур, школа «диалога культур», формирующая билингвальную и бикультурную личность. Родная и русская литература в школе с нерусским языком обучения изучаются параллельно, что позволяет выявить национальное своеобразие каждой литературы и то общее, что их объединяет: общие мировоззренческие позиции, духовные нравственные ценности, эстетические представления и др. Сравнение, сопоставление произведений русской и родной литератур способствуют развитию билингвальных способностей учащихся, формированию у них толерантного сознания, позволяющего ощутить себя одновременно представителем определенной этнокультуры и гражданином многонационального общества.

Основное внимание уделяется вопросам взаимосвязанного изучения родной и русской литератур на основе разработанного принципа общности и национального своеобразия. Такой подход позволяет, не отчуждая нерусских учащихся от родной литературы и культуры, приобщить их к высоким нравственным и эстетическим ценностям русской литературы. Приобретенный в процессе изучения родной литературы духовный опыт учащихся расширяется и обогащается благодаря знакомству с лучшими произведениями русской литературной классики.

Необходима строгая координация двух родственных предметов (русской и родной литературы), не простые межпредметные связи между ними, а постоянное, активное взаимодействие, взаимосвязь этих предметов, учет контактных связей и типологической общности русской и родной литератур, с одной стороны, и их национального своеобразия – с другой. Восприятие русской литературы нерусскими учащимися должно опираться на устойчивые основы восприятия родной литературы.

Изучение русской литературы должно предоставить учащимся возможность:

• 
  читать произведения русской литературы ХIХ и ХХ веков, вершинные произведения зарубежной литературы, литературы народов России и осознавать их как явления словесного искусства;
  
• 
  характеризовать этапы и факты жизненного и творческого пути писателей;
  
• 
  получить целостное представление о русской литературе XIX и ХХ веков, соотносить изученное произведение с литературным направлением эпохи (классицизм, романтизм, реализм, модернизм);
  
• 
  анализировать ключевые проблемы русской литературы, связывать материал литературной классики с современностью, знакомиться с проблематикой изученных произведений зарубежной литературы и литературы народов России;
  
• 
  раскрывать конкретно-историческое и общечеловеческое содержание изученных литературных произведений; выделять их основные сюжетные линии, определять своеобразие их образной системы, художественных приемов, их художественную доминанту;
  
• 
  характеризовать авторскую позицию в литературном произведении и формулировать её сущность;
  
• 
  понимать различные интерпретации произведений русской литературы, осмысливая их с философской и культурологической позиции; многообразие художественных подходов русских писателей к решению сходных проблем;
  
• 
  научиться писать классные и домашние сочинения по мотивам изученных литературных произведений и на основе жизненных впечатлений;
  
• 
  осознать национальную специфику произведений русской литературы на уровне бытовых реалий, тематики, проблематики, научиться находить в них черты общности с произведениями родной литературы, понимать русскую литературу как иную, отличную от родной образно-эстетическую систему;
  
• 
  осознавать себя носителем своей национальной культуры, способным к диалогическому общению с русской и другими национальными культурами.
  

Основной методический прием для переключения учащихся в иную культуру (литературу) – выявление общего в родной и неродной культурах (литературах) и вхождение посредством этого общего в специфический национальный мир другой культуры. При этом решается самая сложная задача – происходит переключение в другую культуру без отчуждения от родной.

При встрече с другой, непохожей на родную, культурой она сначала может восприниматься как чужая, может рождать негативные ассоциации, отрицательное отношение. При этом возможны разные варианты.

Первый вариант, когда в другой культуре учащиеся узнают знакомое, близкое, но в ином национальном облике. Этот вариант наиболее простой. Он требует прежде всего тщательного культуроведческого комментирования фактов и реалий другой культуры.

Второй вариант – более сложный, требует особенно тактичного переключения. Учащиеся знакомятся с новыми, непривычными для них, нравственными представлениями, иными эстетическими вкусами и симпатиями, т.е. возникает ситуация, когда «чужое» не осознается как «свое», противоречит национальным обычаям, традициям. В этом случае важно, чтобы факты «чужой» культуры были осмыслены или пережиты как явления «иной», непохожей на родную, но не враждебной ей культуры. Не становясь своими, они перестанут вызывать отрицательное отношение, негативные ассоциации.

Третий вариант, когда в отдельных случаях факты «чужой» культуры, невзирая на несоответствие национальному идеалу, могут стать эмоционально близкими, «своими». Происходит требуемое расширение нравственно-эстетического опыта учащихся.

Практика литературного образования в школе с нерусским языком обучения накопила интересные формы сопряжения двух культур (русской и родной) на уроках, посвященных изучению стихотворных произведений. Формировать у учащихся-билингвов способность откликаться на поэтическое слово и эмоционально воспринимать его в русском и родном языках помогает обращение к «искусству стихотворного перевода», сравнение оригинала и перевода литературного произведения на уроках русской литературы: например, переводы Абая и Алтынсарина. Ведь сопоставление на уроках русской литературы в стихотворного текста и его перевода на казахский язык повышает коммуникативную компетенцию учащихся, качество межкультурного диалога, прививая любовь и уважение к культуре изучаемого языка и одновременно к родной культуре.

Серьезному пересмотру подверглось содержание образования по русской литературе: это обусловлено общей тенденцией к отказу от чрезмерной идеологизации образования, которая коснулась в первую очередь таких предметов, как история и литература. В изложении материала в учебниках и при анализе художественных текстов авторы стремились к объективному их прочтению, акцентируя нравственный пафос произведения, обращая особое внимание на их художественную специфику. При изучении творчества писателей, традиционно включавшихся в школьные программы (Толстой, Достоевский, Чехов, Горький, Маяковский, Шолохов и др.), намечены новые подходы, позволяющие представить их более полно, широко и объективно.

Жәмийәтниң һәр хил саһалирида болуватқан өзгиришләр маарип саһасиниму чәттә қалдурмиди. Һазирқи вақитта әхбарат, мәлуматларниң наһайити тез өзгириши, һәр хил милләтләр мәдәнийитиниң жипсилиши, илим-пән, мәдәний, ижтимаий-сәясий, ихтисатниң тәрәққияти, шундақла билим бериш сүпитини ашуруп, дуниявий стандартларға тәңләштүрүлүши, 12 жиллиқ билим бериш жәрияниға көчүши мунасивити билән билим бериш парадигимисиниң өзгиришигә елип кәлди.

Йеңи билим бериш парадигмисиниң асасий вәзипилириниң бири – елимизниң ихтисадий тәрәққиятиға өз үлүшини қошалайдиған, һәртәрәплимә тәрәққий әткән, саватлиқ, риқабәтчиликкә қабил, салаһийәтлик, инсан ретидики изгү хисләтлиригә егә пухрани тәрбийләштин ибарәттур.

Бу вәзипини изчил рәвиштә әмәлгә ашуруш билим мәзмунини оқутуш жәриянида, заманивий оқутуш технологияләрни пайдилиништа әң алди билән оқуғучиниң шәхсий өзгичилигини әскә елип, өз билимини һаятта учришидиған һәр хил муәммаларни йешишта пайдилинишини билидиған шәхсни тәрбийиләш көздә тутулған.

Шуниңға бағлиқ салаһийәтләрни қелиплаштуруш мәхситидә, йәни Қазақстан Жумһурийитиниң дөләтлик умумий мәжбурий билим бериш стандартида бәлгүләнгән күтүлидиған нәтижиләргә қол йәткүзүш мәхситидә профиллиқ оқутуш оқуғучиниң хаһишиға, қабилийитигә қарап икки йөнилиш билән әмәлгә ашурулиду: ижтимаий-гуманитарлиқ вә тәбиий-математикилиқ.

Аталған йөнилишләргә дифференциацияләнгән, шәхскә йүзләнгән йосунда тәйярланған программилар базислиқ оқутуш жүклимисини инавәткә алған һалда тәйярланған.

2010-2011 – оқуш жилида Уйғур мәктәплириниң жуқури басқучида «Уйғур тили» вә «Уйғур әдәбияти» пәнлирини оқутуш Қазақстан Жумһурийитиниң Билим вә пән Министриниң 09.07.2010ж. №367 буйруғи билән тәстиқләнгән Қазақстан Жумһурийитиниң Дөләтлик Умумий Мәжбурий Билим Бериш Стандарти, шундақла 09.07. 2010-жилиниң. №367 буйриғи билән тәстиқләнгән программилириға асаслиниду.

Йеңи 2010-2011- оқуш жилида Қазақстан Жумһурийитиниң Билим вә пән Министриниң 5 апрель 2010 жилиниң №152 буйруғи (2010 жылғы 9 апрель №160 буйриғи, 2010 жылғы 1 июнь № 268 буйриғи)билән тәстиқләнгән дәрисликләр вә оқуш-методикилиқ қураллар билән оқутулиду.

Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы сыныптарда математиканы оқыту «Алгебра және анализ бастамалары», «Геометрия» курстары арқылы жүзеге асырылады. Бұл курстардың негiзгi ерекшелiктерi адамның ақыл-ойын дамытуға, математикамен адам қызметi саласы ретiнде таныстыруға, қазiргi қоғамды еркiн бағдарлану үшiн қажеттi бiлiм мен бiлiктердi қалыптастыруға арнайы бағдарлау болып табылады. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы оқушының логикалық ойлауын қалыптастыруда, ғылыми ойлаудың негізі болатын сынау, жалпылау, талдау және синтез жасау немесе сөйлеу сапасы болатын ойды қысқа да нұсқа, айқын жеткізе білу және тағы да басқа сапаларды қалыптастыруда математиканың алатын орны ерекше.

Мектеп бағдарламасына енгізілген тақырыптар оқушылардың жалпы мәдени деңгейін арттыруға ерекше ықпал етеді. Сондықтан, таңдалған мысалдың мазмұны оқушылардың білім деңгейі мен өмірдегі тәжірибе деңгейіне де сәйкес болғаны дұрыс. Осы жерде оқушылардың қоршаған ортаға сын көзбен қарап, кейбір құбылыстарды бақылап, зерттеп, өздері үшін мәліметтерді жинақтап, оларды қарапайым кестелер ретінде, қатар ретінде көрнекі жаза білуі, қарапайым диаграмма, график түрінде көрсете білуі осы пәнді оқығанда қорытынды біліктілікке жататын негізгі компоненттер болып табылады.

Бұл компоненттер мектеп бітірген оқушыларға, біріншіден, оқуын басқа білім ошақтарында жалғастыруы үшін керек болса, екіншіден, күнделікті өмірде газеттерде, журналдарда, жарнамаларда және теледидарда халыққа ұсынылатын ақпараттар негізінен кестелер, дөңгелек және тіктөртбұрышты диаграммалар және графиктер арқылы берілетіні белгілі.

Математика курстарының осы бағыттағы мазмұны дәледеудi қажет ететiн теориялық көптеген фактiлердiң қарастырылуымен, теоремалардың қатаң дәлелдеулерiнiң аз мөлшерде және олардың негiзiнен нақты пайымдаулар түрiнде берiлуiмен сипатталады, олар көбiнесе көрнекi түсiнiкке негiзделiп түсiндiрiледi, ал тапсырмалардың қиындығы қарапайым деңгеймен шектеледi. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы аталған курстардың дәстүрлi кейбiр бөлiмдерi жалпылама түрде (түсiнiктер деңгейiнде, дәлелдеусiз) оқытылады.

Математиканы оқыту барысында оқушының өзі таңдаған кәсіптік бағыттағы мазмұнды есептерді шығару математикалық білімді өмірмен ұштастыруға, алған білімдерін еңбекпен байланысты іс-әрекеттермен қолдана білуге көмектеседі. Есептердің мазмұнында теориялық немесе практикалық маңызы бар сұрақ туатын қандай да бір болмасын жағдай баяндалады. Есептер мақсаты оқушыларды алған білімдерін практикада қолдануға үйрету және әрі қарай дамыту болып табылады. Осы мақсатқа жету үшін кәсіптік мазмұнды математикалық есептерді қарастыру, оларды шығарудың әдіс-тәсілдерін үйрету, есеп шығару дағдыларын қалыптастыру қажет. Есеп шығару барысында кейбір кәсіптік ұғымдардың мағынасы ашылып, нақтыланады, оның ескерілмей жатқан жаңа бір қырлары байқалады.

Қандай да бір материалды сабақта пайдаланудың әдістемелік шарттарына сәйкес оқу үрдісінде бұқаралық ақпарат құралдарындағы материалдарды пайдаланудың бірден-бір негізгі шарты - құжаттардың мазмұны мектеп математикасының бағдарламалық материалымен тығыз байланыста болуы.

Жаратылыстану-математикалық бағыттағы сыныптарда математиканы оқыту оқушыларға математиканы белгiлi бiр деңгейде меңгеруiн талап ететiн кез келген оқу орындарында таңдаған мамандықтары бойынша бiлiмдерiн жалғастыруға қажеттi мүмкiндiктермен қамтамасыз етуi қажет.

Саналы түрде өз бағытын таңдап алған 10-11 сынып оқушыларына математиканы оқытуда қарастырылатын қандай да бiр нақты жағдаяттың математикалық моделi нақты үдерістер мен құбылыстарды зерделеуде пайдаланылады. Жаратылыстану-математикалық бағыттағы мектептер мен сыныптарға арналған математика курсы әлемнiң бiртұтас бейнесiн қалыптастыруға, жалпы ғылыми және интеллектуалдық бiлiктердi меңгертуге мүмкiндiк бередi. Жаратылыстану-математикалық пәндердi оқып-үйрену үшiн математиканы оқыту барысында қарастырылатын теориялық мәселелердi зерттеу мен есептер шығарту аппараттарының маңызы зор.

10-11сыныптардағы жаратылыстану-математикалық бағыттағы математика курсында ықтималдық-статистикалық желi өз жалғасын табады. Бұл желiде жаратылыстану ғылымдары үшiн маңызды болып саналатын стохастикалық сипаттағы құбылыстарды зерттеу аппараты кеңейе түседi. Кездейсоқ шамалар ұғымы енгiзiледi.

Математиканы оқыту барысында мазмұнды есептерді шығару математикалық білімді өмірімен ұштастыруға, алған білімін еңбекпен байланысты іс-әрекеттермен қолдана білуге көмектеседі. Есептердің мазмұнында теориялық немесе практикалық маңызы бар сұрақ туатын қандай да бір болмасын жағдаят баяндалады. Осы тұрғыда кәсіптік мазмұнды математикалық есептерді қарастыру, оларды шығарудың әдіс-тәсілдерін үйрету, есеп шығару дағдыларын қалыптастыру қажет. Есеп шығару барысында кәсіптік ұғымдардың мағынасы ашылып, нақтыланады, оның ескерілмей жатқан жаңа бір қырлары байқалады. Мұндай есептерді пайдалануда есептің мазмұнына, алынған жауабына мұғалімнің берген түсініктемесі оқушының кәсіптік, өмірлік, практикалық ойлауын қалыптастырудың негізгі құралы болып табылады.

Математикалық теория мен практиканы ұштастыруда есептердің атқаратын рөлі зор. Сабақта шығарылатын есептердің әрбірі өтілген тақырып мазмұнын аша алуы, ол тақырыпты қайталауға, оны кәсіптік қолдануға мүмкіндік беруі керек. Мұның бәрі мұғалімнен берілетін есептерге мұқият талдау жасауды талап етеді.

Жоғарғы сыныптарда математиканы оқыту кезінде мектептің оқу жоспарына таңдалған бағдарға сәйкес қолданбалы курстарды енгізу қажет. Ондай курстарды мынандай тақырыптарда ұйымдастыруға болады: «Тамаша теңсiздiктер», «Экономикадағы математикалық әдiстер», «Математикалық процестердi моделдеу», «Функциялар әлемдiк құбылыстарды тану және сипаттау құралы ретiнде» және т.б.

Оқушылардың таңдауы бойынша оқу пәні ретіндегі математиканы оқыту, сондай-ақ оны факультативті сабақтарда тереңдетіп оқыту жалпы білім беретін мектептің 7 сыныбынан басталуы мүмкін.

Еліміздегі білім беруді жаңарту үрдістерінің басты бағыттарының бірі бәсекелестікке қабілетті білім беру өрісін құруды меңзейтін мектептің жоғары сатысындағы бағдарлы оқыту болып табылады. Оның нормативті бағыттары білім берудің Мемлекеттік стандартында белгіленіп көрсетілген (2010 ж.) және де онда 11 жылдық мектептің жоғары сыныптарында бағдарлы бағытта оқытуға кезеңмен көшу ескерілген болатын. 2010-2011 оқу жылдарында бағдарлы оқыту оқушылар қалаулары бойынша қоғамдық-гуманитарлық немесе жаратылыстану-математикалық бағыттарының бірін таңдай алады.

Типтік оқу жоспарында 10-11-сыныпта жаратылыстану-математикалық бағытта информатиканы оқытуға аптасына 1 сағат (10-11-сыныптарда информатиканы 2 жылда оқытуға барлығы 68 сағат), қоғамдық-гуманитарлық бағытта аптасына 1 сағат (10-11- сыныптарда информатиканы 2 жылда оқытуға барлығы 68 сағат) бөлінген. Кез келген бағдарлап оқытуда информатикаға және оның қолданыстарына қызығушылық танытқан оқушыларға мектеп таңдау курстарын ұйымдастыру арқылы информатикаға бөлінген сағат санын арттыра алады.

Жалпы орта білім беретін мектептiң 10-11-сыныптарында информатикадан бiлiм беру Қазақстан Республикасы мемлекеттік жалпыға міндетті бастауыш, негізгі, жалпы орта білім беру стандартына ҚР МЖБС (2.3.4.01–2010 ), (ҚР БҒМ 09.07. 2010 ж. № 367 бұйрығы) сәйкес:

1.Жалпы орта білім берудің типтік оқу жоспарлары (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 09.07. 2010ж. № 367 бұйрығы).

2. Жалпы орта білім берудің типтік оқу бағдарламалары (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 09.07.2010ж. № 367 бұйрығы).

3. «2010-2011 оқу жылында Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі білім беру ұйымдарында қолдануға ұсынған оқулық басылымдарының тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2010 жылғы 5 сәуірдегі № 152 бұйрығы, сонымен қатар осы аталған бұйрыққа толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2010 жылғы 9 сәуірдегі № 160 және 2010 жылғы 1 маусымдағы № 268 бұйрықтары арқылы жүзеге асырылады.

Информатиканы тереңдетіп оқығысы келетін оқушылардың саны жеткілікті көп болған жағдайда мектеп базистік оқу жоспарында бағдарлы курстарға бөлінген сағат саны есебінен информатиканы оқытуға бағдарлы деңгейде бөлінген 1 сағатқа аптасына қосымша 2 сағат қоса алады. Оқушылардың білім деңгейіне қойылатын талаптарға сәйкес деңгейлер үшін білім беру стандартымен анықталады.

Жоғары сыныптарда информатиканы оқыту кезінде мектептің оқу жоспарына таңдау курстарын енгізу қажет. Бұл келесі мазмұндағы таңдау курстары болуы мүмкін: «Объектілі-бағдарланған программалау тілі», «ЭЕМ операторы», «Компьютерде іс-қағаздарын жүргізуші», «Компьютерлік графика», «Web-дизайн», «Ақпараттық жүйелер», «Flash-программалау» және т.б.

Оқушылардың таңдауы бойынша оқу пәні ретіндегі информатиканы оқыту, сондай-ақ оны факультативті сабақтарда тереңдетіп оқыту жалпы білім беретін мектептің 8-сыныбынан басталуы мүмкін.

Жоғарыда аталған оқу бағдарламалары мен оқулықтар информатиканы оқыту үшін негізгі материалдар болып табылады. Сонымен бірге оқу үрдісінде информатика пәнін тереңдетіп, не факультативтік сабақ ретінде оқыту үшін қосымша оқу құралдары қолданылады. Бағдарлы мектептерде, физика-математикалық және техникалық лицейлерде, физика мен математиканы тереңдетіп оқытатын мектептерде «Арман-ПВ - 2008», «НЦИ - 2008», «Атамұра-2005», «Аруна Ltd - 2008» және т.б. баспалардан шыққан қосымша оқулықтар мен электрондық оқу құралдарын қолдануға болады.

Информатиканы оқыту бағдарламаларын арнайы жабдықталған мультимедиялық кабинетте және жалпы қолданылатын оқу-көрнекілік құралдар мен жабдықтар, қолданбалы программалық құралдар, мультимедиялық электрондық оқулықтар, виртуальды лабораториялар және т.б. бар болған жағдайда ғана жүзеге асырылады.

Мектептің кітапхана қорында «Информатика» оқу пәні бойынша тағайындалған нормативтер мен оқу-әдістемелік кешендер құрамына сәйкес қажетті оқу-әдістемелік әдебиеттер болуы тиіс. Кiтапхана қоры мен ақпараттар базасын оқушылар пайдалана алатындай болуы керек.

3.3 «ЖАРАТЫЛЫСТАНУ» БІЛІМ САЛАСЫ
География

Жалпы орта білім беру деңгейіндегі (10-11 сыныптар) географияны оқытудың негізгі мақсаты мен міндеттері оқушылардың табиғи, әлеуметтік және экономикалық факторлар туралы білімін толықтыру мен тереңдетудің қажеттілігі; болашақ кәсіби іс-әрекеттері үшін оқушылардың географиялық білім мен географиялық талдау әдістерін меңгеруді негіздеудің маңыздылығы болып табылады. Осы мақсатқа жету үшін білім беру бағдарламасындағы оқу материалдарының орналасуы орталықтандырылған әсіл бойынша құрылуы тиіс. Мұнда бір объектіні оқу жай қайталана бермейді, оның мазмұнында берілетін білім оқушылардың алғашқы қабылдауынан толық меңгеруіне дейін кеңейтіліп, тереңдетіледі.

Географиялық бiлiм беру төмендегi:

- әлемнің географиялық бейнесін түсіну және соған лайық бағдарлану үшін жергілікті жерден бастап аймақтық деңгейге дейінгі қазіргі географиялық кеңістіктің алуан түрлілігін нақтылы мысалдар арқылы таныту;

- Қазақстан және әлемдік географиялық кеңістікте болып жатқан табиғи, экологиялық, экономикалық, әлеуметтік, геосаяси үрдістердің ерекшеліктері мен даму қарқынын түсіндіру;

- Қазақстан және әлем кеңістігі көлеміндегі қазіргі даму кезеңіндегі табиғат пен қоғамның өзара әсерін, қоршаған ортаны қорғау мен табиғатты тиімді пайдаланудың маңызын, орнықты даму мәселелеріне географиялық тұрғыда қатынас жасауды оқып үйрету;

- Қазақстан және әлем кеңістігінде өтіп жатқан ғаламдық және жергілікті жердегі өзгерістердің қазіргі саяси, экономкалық және әлеуметтік мәселелерге қатысты мәні мен даму қарқынын түсіндіру;

- табиғи және әлеуметтік факторларға, адамның тұратын жердің географиялық жағдайларына бейімделуіне байланысты халықты және шаруашылықты орналастырудың заңдылықтарын білу;

- әлеуметтік-экономикалық жүйесі әртүрлі елдерде өндіргіш күштерді аумақтық ұйымдастыру заңдылықтарын түсіндіру;

- саяси топтардың, экономикалық одақтың, халықаралық экономикалық еңбек бөлінісінің және аймақтық кикілжіңдердің дүниежүзілік саясат пен экономикаға әсерін екере отырып, қазіргі дүниедегі басты саяси және экономикалық өзара қарым-қатынасты түсіндіру;

- Қазақстанның геосаяси орнымен, табиғатымен, халқымен, шаруашылығымен, экономикалық аудандарымен, табиғатты пайдалану ерекшеліктерімен және олардың өзара тәуелділігімен қоса Қазақстан географиясын терең де жан-жақты оқып үйрену;

- қазіргі кезеңдегі Жер туралы географиялық білімнің дамуымен таныстыру;

- оқушылардың түрлі географиялық ақпарат көздерімен өз бетінше жұмыс жасау: ақпараттарды алу, оны жеткізу, талдау жасау, оны географиялық сұрақтарға жауап беру және тапсырмаларды орындау үшін қолдана алу біліктерін дамыту;

- оқушылардың халықаралық қатынас «тілі» ретінде географиялық картаны (атласты) географиялық ақпарат көзі ретінде қолдана алу біліктерін жетілдіру;

- қазіргі ақпараттық технологияларды қолдана алу, қажетті компьютерлік сауаттылықты меңгеру біліктерін дамыту мен алғашқы географиялық үлгілеу және болжамдау дағдыларын қалыптастыру;

- жергілікті жердегі табиғи, табиғи-техногенді және әлеуметтік-экономикалық құбылыстар мен процестерге қарай бағдарлана алу және оларға бақылау жасау мен зерттеу жүргізе алу біліктерін жетілдіру;

- алған географиялық білімін өндірістік және күнделікті тұрмыстық іс-әрекетте қолдана алу біліктерін жетілдіру тәрiздi мiндеттердi шешудi талап етедi.

Бұл мiндеттер 10-11 сыныптарда ҚР мемлекеттік жалпыға міндетті бастауыш, негізгі, жалпы орта білім беру стандартына ҚР МЖБС (2.3.4.01–2010) сәйкес:

1. Жалпы орта білім берудің типтік оқу жоспарлары. Оқытудың қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық бағыттары (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 09.07.2010ж. №367 бұйрығы).

2. Жалпы орта білім берудің типтік оқу бағдарламалары. Оқытудың қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-сатематикалық бағыттары (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 09.07.2010ж. №367 бұйрығы).

3. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің «2010-2011 оқу жылында Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі білім беру ұйымдарында қолдануға ұсынған оқулық басылымдарының тізбесін бекіту туралы» 2010 жылдың 5 сәуіріндегі №152 бұйрығы, сонымен қатар осы аталған бұйрыққа өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2010 жылғы 9 сәуірдегі № 160 және 2010 жылғы 1 маусымдағы № 268 бұйрықтары арқылы жүзеге асырылады.

Жоғары сыныптарды географиялық білім берудің маңызды міндеттерінің бірі оқушылардың болашақ мамандық таңдаудағы өзіндік анықталуына педагогикалық қолдау көрсету болып табылады.

Жалпы орта білім беру деңгейіндегі «География» оқу пәнінің құрылымы мен мазмұны:

- жоғары сыныпта оқушыларға географиялық білім беруде оқушылардың психофизиологиялық қызығушылқтары мен қабілеттерінің ескерілуі;

- оқу пәнінің мазмұны мен құрылымының тұлғаға бағдарлануы;

- оқытудың мазмұндық және процессуалдық бірлігінің сақталуы сияқты дидактикалық ұстанымдарға сәйкес құрылды.

Осындай дидактикалық ұстанымдарға сәйкес жоғары сыныптардағы оқу мазмұны келесідей реттілікпен құрастырылды:

- оқу бағдарламасында тұлғаның өзіндік әлеуетінің дамуына ықпал етуші танымдық-дамытушылық қызметінің қамтылуы;

- оқушылардың географиялық процестер мен құбылыстарға зерттеу жүргізе алу дағдыларын қалыптастырушы танымдық-оқыту қызметіңің қамтылуы;

- білім мен тәрбиенің бір-біріне тәуелділігін және оқушылардың қоршаған ортаға қатынасын білдіретін тәрбиелік қызметіңің қамтылуы;

- қазіргі өзгермелі дүниеде тұлғаның өз бетінше шешім қабылдауына жағдай жасайтын әлеуметтік-адаптациялық қызметіңің қамтылуы;

- аумақтық (өлкетанумен қоса), кешенді, тарихи, типологиялық, проблемалық және конструктивті тәсілдер оқушылардың географиялық ойлауын қалыптастыруға негіз болады.

«География» оқу пәні ретінде, табиғат, қоғамның материалдық өмірінің және қазіргі дүние бейнесінің заңдылықтарын танып білудегі химиялық, биологиялық, физикалық және басқа да білім салаларымен тығыз байланысты күшейтуге жағдай жасайды.

Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы география пәні оқу материалдарының мазмұнына болашақ ұрпақтың географиялық сауаттылығын, географиялық мәдениетін көтеруге ықпал ететін маңызды білім мен біліктіліктер енгізілген. Жаратылыстану-математикалық бағытта оқушылардың географиялық мәдениетін қалыптастырушы білім, біліктіліктермен қатар, олардың білімін ары қарай жалғастыруға және кәсіби мамандыққа даярлауға қажетті білім мен оқушылардың жеке тұлғалық іс-әрекетіне көп көңіл бөлінген.

Жаратылыстану-математикалық бағытта географияны оқыту оқушылардың бойында біртұтас дүниетанымдық ұстанымды дамытуға бағытталған, сондай-ақ оқушылардың жоғары деңгейдегі жалпы мәдениетті және өз бетінше және кәсіби бағытын анықтайтын білім, дағды жүйелерін меңгеруге талпыныс жасауын қолдайды.

Географиялық білім мазмұны география ғылымының негізгі категорияларын қарастыруға, мектептің бастауыш сатысында алған алғашқы географиялық мәліметтерді теориялар шеңберінде жүйелеуге бағытталған және де оқушыларды географиялық білімнің дамуымен, оның қазіргі ғылымдағы орнымен және рөлімен таныстырады.

Қоғамдық-гуманитарлық бағыт шеңберіндегі географияны оқыту табиғат пен қоғамның біртұтастығы теориясын қалыптастыруға, адам мен табиғат арасындағы үйлесіміділік қатынастарындағы географияның рөлін түсінуге бағытталған.

Жаратылыстану-математикалық бағыт шеңберіндегі географияны оқыту жалпы білім берудің маңыздылығын ескере отырып, мазмұны бүгінгі күнгі жетекші географиялық ғылым мен географиялық проблемалар жан-жақты тереңдетіліп беріледі.

Жалпы орта білім беру деңгейінің 10-11 сыныптарындағы географияның мазмұнын айқындауда және оқу материалын іріктеуде мынадай тәсілдер мен ұстанымдар басшылыққа алынды:

- негізгі мектептегі география курсының мазмұнымен сабақтастықтың сақталуы және 10-11 сыныптардағы географиялық білімнің үздіксіз сипат алуы;

- елтану бағыты арқылы географияның біртұтастығы ұстанымының жүзеге асырылуы және географияның жеке салаларының интеграциялануы;

- оқу мазмұнында бірізділіктің сақталынуы, әлемдегі әлеуметтік-экономикалық және саяси құбылыстарды түсіндіруде кеңістіктік ұстанымдардың енгізілуі;

- қазіргі заман географиясының күрделі мәселелерінің Қазақстан Республикасы мысалында түсіндірілуі;

- географияның пәндік мүмкіндіктерін пайдаланып, оқушыларды ақпараттандырылған қоғамда өмір сүруге бағдарлау.

10 сыныпта оқытылатын «География. Дүние жүзіне жалпы шолу. ТМД елдері» курсында негізгі мектептегі табиғат пен қоғам заңдылықтары жайлы географиялық білім күрделі теориялық деңгейде қорытындыланады және ТМД елдеріне шолу беріледі. Курс мазмұнын айқындаудағы негізгі тәсіл – пән ішілік және пәнаралық интеграцияны жүзеге асыру. 10 сыныптағы курс мазмұны «Жалпы географиялық заңдылықтар», «Дүние жүзінің жалпы сипаттамасы» және «ТМД елдері» білім жүйелері жиынтығынан тұрады. «Жалпы географиялық заңдылықтар” бөлімі оқушылардың физикалық географиядан алған білімдерін қорытындылайды әрі географиялық қабықтың құрамдас бөліктері арасындағы өзара байланыстар жайлы біртұтас ғылыми ұғымды қалыптастырады. Бұл өз тарапынан оқушылардың дүниежүзілік шаруашылықты оқып-үйренуі кезінде табиғат пен адамзат қоғамы арасындағы өзара қарым-қатынас пен байланыстың сипатын ашуы мен оны терең түсінуіне алғышарт болып табылады. «Дүние жүзінің жалпы сипаттамасы» бөлімінде ең алдымен саяси картаның қалыптасу кезеңдері мен елдердің қазіргі топтамасына, дүние жүзіндегі тарихи-географиялық аймақтарға сипаттама беріледі. Соңғы бөлім Қазақстан құрамына кіретін ТМД елдеріне елтану бағытында сипаттама беруге арналған. Әрбір елге сипаттама беру сол елдің Қазақстанмен сыртқы экономикалық байланысын көрсететін мысалдарымен қорытындыланады.

11 сыныпта оқытылатын «Дүние жүзіне аймақтық шолу» курсында тарихи-географиялық аймақтар мен жеке елдерге елтану бағытында сипаттама беріледі. Сипаттама Еуропаның жоғары дамыған елдерінен басталып, Аустралия мен Мұхит аралдары елдеріне жалпы шолумен аяқталады. Елдерге сипаттама беру барысында халықаралық нарықта өзіндік орны бар жетекші елдерге толық сипаттама беріліп, ол елдердің Қазақстанмен экономикалық интеграция мәселелеріне ерекше ден қойылған. Соңғы бөлім адамзаттың ғаламдық проблемаларын айқындау мен оны шешудің жолдарына тоқталады.

Географияны оқыту арнайы жабдықталған сынып бөлмесінде оқу-көрнекілік құралдармен (көрсетілімдік аспаптар мен стендтер, баспа құралдары, диапозитивтер, бейнефильмдер, бейнефрагменттер, техникалық оқыту және т.б.) жабдықталған жағдайда жүзеге асырылады.

Мектептің кітапхана қорында «География» оқу пәні бойынша тағайындалған нормативтер мен оқу-әдістемелік кешендер құрамына сәйкес қажетті оқу-әдістемелік әдебиеттер болуы тиіс. Кiтапхана қоры мен ақпараттар базасын оқушылар пайдалана алатындай болуы керек.

Жоғары сыныптардағы (10-11 сыныптар) биологияны оқытудың негізгі мақсаты мен міндеттері оқушыларды қазіргі биология ғылымының даму тенденциялары мен жетістіктерімен таныстыру; болашақ кәсіби іс-әрекеттері үшін оқушылардың биологиялық білім мен биологиялық талдау әдістерін меңгеруді негіздеудің маңыздылығы болып табылады. Осы мақсатқа жету үшін білім беру бағдарламасындағы оқу материалдарының орналасуы орталықтандырылған тәсіл бойынша құрылуы тиіс. Мұнда бір объектіні оқу жай қайталана бермейді, оның мазмұнында берілетін білім оқушылардың алғашқы қабылдауынан толық меңгеруіне дейін кеңейтіліп, тереңдетіледі.

Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы оқу материалдарының мазмұнына болашақ ұрпақтың биологиялық сауаттылығын, биологиялық мәдениетін көтеруге ықпал ететін маңызды білім мен біліктіліктер енгізілген. Жаратылыстану-математикалық бағытта оқушылардың биологиялық мәдениетін қалыптастырушы білім, біліктіліктермен қатар, олардың білімін ары қарай жалғастыруға және кәсіби мамандыққа даярлауға қажетті білім мен оқушылардың жеке тұлғалық іс-әрекетіне көп көңіл бөлінген.

Биологияны оқыту мазмұны оқушылардың бойында біртұтас дүниетанымдық ұстанымды дамытуға бағытталған, сондай-ақ оқушылардың жоғары деңгейдегі жалпы мәдениетті және өз бетінше және кәсіби бағытын анықтайтын білім, дағды жүйелерін меңгеруге талпыныс жасауын қолдайды. Сонымен қатар биологиялық білім беру биология ғылымының негізгі категорияларын қарастыруға, мектептің бастауыш сатысында алған алғашқы биологиялық мәліметтерді теориялар шеңберінде жүйелеуге бағытталған және де оқушыларды биологиялық білімнің дамуымен, оның қазіргі ғылымдағы орнымен және рөлімен таныстырады.

Биологияны оқыту жалпы білім берудің маңыздылығын ескере отырып, мазмұны бүгінгі күнгі жетекші биологиялық ғылым мен биологиялық проблемаларды бейнелейтін оқытуды ұсынады.

Оқу пәнінің нысаны – Биология курсында тірі жүйелер құрылымдық-қызметтік (молекулық деңгейден биосфераға дейін) жүйелілік-құрылымдық және экологиялық-эволюциялық тұрғыда мектептің негізгі және жоғарғы сатыларында қарастырылады.

«Биология» оқу пәнінің зерттеу объектілері:

- тіршіліктің молекулалық, жасушалық, ұлпалық, организмдік, популяциялық-түрлік және биогеоценотикалық-биосфералық деңгейлері; - тірі организмдердің көптүрлілігі, олардың өзара әрекеттестік байланысы, онтогенезі, филогенезі, эволюциясы;

• 
  организмдердің жүйелік топтары;
  
• 
  адам - биоәлеуметтік тұлға; адамның жеке дамуы, табиғат және адам коэволюциясы;
  
• 
  биологияның іргелі теориялары (жасушалық, эволюциялық, хромосомалық) мен шекаралық тұжырымдамалары (экологиялық, антропогенез, тіршілікгің пайда болуы).
  

Оқу пәнінің міндеттері:

– биосферадағы тұрақты тепе-теңдікті сақтау үшін адамның антропогенді іс-әрекеттерінің салдарын бағалауда биологиялық білімдерді қолдану; әлеуметтік, экологиялық және технологиялық проблемаларды шешу үшін биология ғылымының негізгі жетістіктері туралы ақпараттарды пайдаланудағы біліктер мен дағдыларды қалыптастыру.

– тірі табиғаттың заңдылықтарын оқып білу үрдісінде, тірі нысандарды бақылау және биологиялық тәжіибелер жүргізуде танымдық қызығушылықтарын, интеллектуалдық және шығармашылық қабілеттерін дамыту.

– экологиялық және жалпы мәдениетке, өзінің және өзгелердің денсаулығына жауапкершілікпен қарауға, адам өмірі ең жоғарғы құндылық екендігін жетік түсінуге тәрбиелеу.

– биологияны оқыту барысында оқушылардың проблемаларды шешу, ақпараттық және коммуникативтік құзыреттіліктерін қалыптастыруға жағдай жасау.

– оқушылардың ғылыми-жаратылыстанымдық білімін және өздігінен білім алуды жалғастыру мүмкіндіктерін қамтамасыз ету.

Бұл мiндеттер 10-11 сыныптарда ҚР мемлекеттік жалпыға міндетті бастауыш, негізгі, жалпы орта білім беру стандартына ҚР МЖБС (2.3.4.01–2010) сәйкес:

1. Жалпы орта білім берудің типтік оқу жоспарлары. Оқытудың қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық бағыттары (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 09.07.2010ж. №367 бұйрығы).

2. Жалпы орта білім берудің типтік оқу бағдарламалары. Оқытудың қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-сатематикалық бағыттары (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 09.07.2010ж. №367 бұйрығы).

3. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің «2010-2011 оқу жылында Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі білім беру ұйымдарында қолдануға ұсынған оқулық басылымдарының тізбесін бекіту туралы» 2010 жылдың 5 сәуіріндегі №152 бұйрығы, сонымен қатар осы аталған бұйрыққа толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2010 жылғы 9 сәуірдегі № 160 және 2010 жылғы 1 маусымдағы № 268 бұйрықтары арқылы жүзеге асырылады.

Биологияны оқыту арнайы жабдықталған сынып бөлмесінде және жалпы қолданылатын оқу-көрнекілік құралдар мен жабдықтар, көрсетілімдік және лабораториялық аспаптар мен стендтер (құрылғылар), баспа құралдары, диапозитивтер мен диа-, кино-, және бейнефильмдер, кино-, және бейнефрагменттер, техникалық оқыту және т.б. құралдармен дұрыс жабдықталған жағдайда жүзеге асырылады.

Мектепте физиканы оқытуға келесі міндеттер кіреді:

- оқушылардың ой-өрісін дамыту, олардың өз бетінше білім ала білуін және оны қолдана алуын, физикалық құбылыстарды бақылай алу біліктілігін қалыптастыру;

- оқушыларды эксперименттік деректер, ұғымдар, заңдар, теориялар, әлемнің физикалық бейнесі туралы, физика заңдарын техника мен технологияда қолданудың кең мүмкіндіктері туралы біліммен қаруландыру;

- оқушыларға материя құрылысының бірлігі туралы идеяларды және оны танып-білу процесінің шексіздігі, физикалық құбылыстар мен заңдарды танып-білудегі практиканың ролі жайлы білімдерді игерту;

- физикаға мен техникаға танымдық қызығушылықты қалыптастыру, шығармашылық қабілеттіліктерін, оқуға деген саналы көзқарасты, білімді жалғастыруға және кәсіпті саналы таңдауға дайын болуды қалыптастыру.

Физика ғылым ретінде адамзат мәдениетінде маңызды орын алады. Өзінің мазмұнында деректерді, түсініктерді, заңдарды, теорияларды, модельдерді, іргелі тәжірибелерді, физика әдістерін және т.б. қамти отырып, адам қызметінің түрлі саласында кеңінен қолданыс табатын түсініктер, ойлау жүйесі мен практикалық қызметі үшін тиімді тәсілдер қоры жинақталады. Физиканың жалпы мәдени мәнділігін және оның негізінде ғылыми дүниетанымды және көзқарасты қалыптастыру қазіргі кездегі оқу пәнінің басым мақсаттарына жатады.

Онда адамның табиғатпен өзара қарым-қатынасы, адамның Ғаламдағы және планетадағы орны, өмірлік мәні бар мәселелер және оқушыларға білім беру мен тәрбиелеуде үлкен маңызы бар лабораториялық және практикалық жұмыстар кең орын алады.

Физика пәнінің оқу материалдарын игеру ақпараттық-компьютерлік технологияларды қолдану арқылы да жүзеге асырылуы мүмкін. Мұнда ақпараттық-компьютерлік технологияларды қолдану арқылы жүзеге асырылатын оқу материалдарының мазмұны жалпы оқытуға бөлінген сағаттың 35-40- %-ін құрайды.

Орта білім берудің негізгі мақсат-міндеттерінің бірі білім алушылардың тұлғалық қалыптасуына, олардың рухани әлеуетін дамытуға, өзіндік әлеуетін анықтауға, өзін-өзі дара көрсете алуына жағдай жасау болып табылады. Бұл міндеттер 2010 жылғы мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына ҚР МЖБС (2.3.4.01–2010) сәйкес типтік оқу бағдарламалары мен оқу жоспары арқылы жүзеге асырылады:

1. Жалпы орта білім берудің типтік оқу жоспарлары. Оқытудың қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық бағыттары (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 09.07.2010ж. №367 бұйрығы).

2. Жалпы орта білім берудің типтік оқу бағдарламалары. Оқытудың қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-сатематикалық бағыттары (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 09.07.2010 ж. № 367 бұйрығы).

Типтік оқу жоспарында 10-11-сыныптарда жаратылыстану-математикалық бағытта физиканы оқытуға аптасына 3 сағат (барлығы 102 сағат), қоғамдық-гуманитарлық бағытта аптасына 1 сағат (барлығы 34 сағат) бөлінген.

Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы мектеп түлектерінен физикадан күрделі есептерді шығару талап етілмейді. Оқушының табиғатты ғылыми танып білу әдістері туралы түсінігі болуы, кеңінен таралған физикалық құбылыстарды түсіндіре алуы, өркениеттің дамуындағы физиканың рөлін көрсететін мысалдарды келтіре алуы, физикалық білімді тұрмыстық деңгейде, оның ішінде өз өмірінің қауіпсіздігін қамтамасыз ете алуы үшін қолдана алуы тиіс. Эксперименттік тапсырмалар практикалық біліктілікті қалыптастыруға бағытталуы қажет.

Жаратылыстану-математикалық бағытта оқитын оқушылар болашақта нақты ғылымды игеруге бағдарланған мамандық алуды жоспарлайды және олар ҰБТ түріндегі мемлекеттік (қорытынды) аттестациялаудан өтеді. Оқушыларды мұндай емтиханға дайындау мұғалімнің негізгі міндеттерінің біріне жатады.

Жаратылыстану-математикалық бағыттағы мектеп түлектерінің дайындық деңгейіне қойылатын талаптарға жоғарыда аталған міндеттермен қатар келесі біліктіліктер де кіреді:

-    физикадан игерген білімдерін есептер шығаруда және техникалық жобаларды жүзеге асыруда қолдана алу;

-    физикалық экспериментті өз бетінше жоспарлай алу және жүргізе алу;

-    математиканың физикалық аппаратын функционалдық деңгейде қолдана алу.

Кез келген бағдарда физикаға және оның қолданыстарына ынталанған оқушыларға мектеп оқу жоспарының вариативті компоненті есебінен қолданбалы курстар мен таңдау курстарын ұйымдастыру арқылы физикаға бөлінген сағат санын арттыра алады. Бұл келесі мазмұндағы курстар болуы мүмкін: "Компьютер көмегімен физикалық есептерді шығару","Физика және техника", "Ғарыш физикасы", "Физика және экология", «Радиотехника және электроника», «Биофизика», «Физика және Қазақстан энергетикасы», «Физикалық процестерді моделдеудің компьютерлік технологиясы», «Физика, астрономия, ғарыштану салаларындағы жаңалықтардың ашылу тарихы», «Физикадан күрделі есептерді шығару тәсілдері», «Физикадан эксперименттік есептерді шығару» және т.б.

2010-2011 оқу жылында «Физика» пәнін оқыту «2010-2011 оқу жылында Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі білім беру ұйымдарында қолдануға ұсынған оқулық басылымдарының тізбесін бекіту туралы» ҚР Білім және ғылым министрінің 2010 жылғы 5 сәуірдегі № 152 бұйрығы (толықтыру енгізу туралы 2010 жылғы 9 сәуірдегі №160 бұйрығы, 2010 жылғы 1 маусымдағы №268 бұйрығы) арқылы жүзеге асырылады. Осыған сәйкес 2-ші рет өңделіп басылымнан шыққан оқулықтар пайдаланылатын болады.

Бұл бағдарламалар мен оқулықтар физиканы оқытуда негізгі болып табылады.

Оқыту үдерісінде сондай-ақ қосымша оқу құралдары мен электрондық басылымдарды да пайдалану ұсынылады.

Ұйғыр, өзбек тiлді жалпы бiлiм беретiн мектептерде физиканы оқытуда аударма оқулықтар пайдаланылады.

Оқу-әдістемелік жағынан қамтамасыз етуді таңдау мұғалімнің дайындық деңгейіне, мүмкіндіктеріне және оның өзінің алдына қойған міндеттеріне байланысты болады.

Физиканы оқыту арнайы жабдықталған сынып бөлмесінде және жалпы қолданылатын оқу-көрнекілік құралдар мен жабдықтар, көрсетілімдік және лабораториялық аспаптар мен стендтер (құрылғылар), баспа құралдары, диапозитивтер мен диа-, кино-, және бейнефильмдер, кино-, және бейнефрагменттер, техникалық оқыту және т.б. құралдармен дұрыс жабдықталған жағдайда жүзеге асырылады.

Физикадан лабораториялық жұмыстар жүргізуге арналған стендтерге (құрылғыларға) Алматы энергетика және байланыс институтының (АЭБИ) «DOCEO» Оқу орталығы (директоры – Берғалиев Е.Ш.) арқылы тапсырыс беруге болады (E-mail berg11_60@mail/ru).

Мектептің кітапхана қорында «Физика» оқу пәні бойынша тағайындалған нормативтер мен оқу-әдістемелік кешендер құрамына сәйкес қажетті оқу-әдістемелік әдебиеттер болуы тиіс. Кiтапхана қоры мен ақпараттар базасын оқушылар пайдалана алатындай болуы керек.

2010-2011 оқу жылында Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептерінің негізгі орта білім беру деңгейінің 10-11 сыныптарында «Химия» пәні ҚР мемлекеттік жалпыға міндетті бастауыш, негізгі, жалпы орта білім беру стандартына ҚР МЖБС (2.3.4.01–2010) сәйкес жалпы орта білім берудің типтік оқу жоспарлары мен бағдарламалары (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 09.07.2010ж. №367 бұйрығы), Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің «2010-2011 оқу жылында Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі білім беру ұйымдарында қолдануға ұсынған оқулық басылымдарының тізбесін бекіту туралы» 2010 жылдың 5 сәуіріндегі №152 бұйрығы (толықтыру енгізу туралы 2010 жылғы 9 сәуірдегі №160 бұйрығы, 2010 жылғы 1 маусымдағы №268 бұйрығы) арқылы жүзеге асырылады.

Мектептегі химия білімі – бейорганикалық және органикалық заттар, олардың құрамы, құрылысы, қасиеттері, қолданылуы туралы; табиғатта және өндірісте болатын химиялық құбылыстар, химиялық өндірістің технологиясының негіздері, экологиялық проблемалар және оларды шешудің жолдары туралы білім жүйесі. Химия курсы жалпыға міндетті білім беру стандарттары талаптарына сай жалпы, бейорганикалық және органиклық химия салалары бойынша іргелі білім қалыптастыруға; заманауи қоғамдағы химия ғылымы мен практикасын ролін түсіндіруге, қоршаған ортаға ғылыми көзқарас қалыптастыруға міндетті. Оқушылардың химия пәні бойынша жоғары деңгейдегі дайындығын қамтамасыз ету үшін, химия білімін дамытудың төмендегідей тенденцияларына назар аудару керек:

• 
  басқа жаратылыстану пәндерімен интеграциялану;
  
• 
  оқушылардың өзіндік білім қызметінің үлесін арттыру және оқу процесінің жобалау–зерттеу сипатының басым болуы;
  
• 
  химия білімінің мазмұнының экологияландырылуы және орнықты даму құндылықтарына бағытталуы;
  
• 
  оқыту процесінде заманауи ақпараттық және коммуникациялық технологияларды, мультимедия және электрондық ресурстарды қолдану.
  

Химия пәнін оқытуда оқушылардың өз бетімен қызмет жасау қабілетін, интеллектін, практикалық дағдыларын және креативтік ой өрісін, ғылым есебінде химияға қызығушылығын арттыратын оқытудың проблемалық-іздену, интерактивтік, жобалау әдістері ең тиімді әдістер болып табылады.

Жалпы орта мектептегі «Химия» пәнін оқытудың мақсаттары:

– оқушылардың химия пәні бойынша базалық білімін және әлемнің жаратылыстану-ғылыми сипаты жөнінде кешенді көзқарасын қалыптастыру, оқушыларға заманауи химиялық технология саласындағы тиісті дағдыларын, Қазақстандағы химия өндірісінің даму бағыттары, экологиялық проблемалар мен олардың алдын алу жолдары жөніндегі білімін қалыптастыру.

– химия бойынша өз бетінше білім алуы мен біліктілігін қалыптастыру барысында оқушылардың танымдық қызығушылығы мен интеллектуалдық қабілетін дамыту.

Міндеттері:

– алдыңғы сыныптарда оқып білген химияның негізгі түсініктерін кеңейту;

– жаңа білім қалыптастыру;

– күнделікті өмірде және әртүрлі өндіріс саласында қолданылатын, органикалық және бейорганикалық заттардың қасиеттерімен, жалпы сипаттамаларымен танысу;

– күнделікті өмірдегі, экономикалық дамудағы және әртүрлі технология саласындағы химияның мәні мен рөлін көрсету;

– жаратылыстану-ғылыми білім беру барысында орнықты дамуға, «Табиғат-Қоғам-Адам» мегажүйесінде үйлесімді әлеуметтік-табиғи коэволюцияға қол жеткізудің негізі ретінде оқушылардың экологиялық-гуманистік дүниетанымын қалыптастыру;

– экологиялық білім негіздерін қалыптастыру; ластану көздерімен, қоршаған ортаны ластайтын өндіріс заттарымен таныстыру, адам тіршілік ететін ортаны химиялық зиянды қалдықтармен ластанудың алдын алу әдістерін көрсету;

– Қазақстанның шикізат байлықтары, оларды тиімді игеру және химия өндірісін дамытудың жаңа технологиялық негіздерімен таныстыру;

– оқушылардың өзіндік даму қабілеттері мен болашақ мамандық таңдауына қолдау жасау.

Химиялық білім берудің мазмұны инварианттық және вариативтік бөліктерден тұрады. Инварианттық бөлігі «Химия» пәнінің базалық мазмұнына сәйкес келеді. Химия білімінің вариативті бөлігі оқушылардың қызығушылықтары мен икемділігін қанағаттандыруға бағытталады.

Қазақстанның бәсекеге қабілетті білім беру жүйесін жасауға бағдарланған, білім беру реформасы бағыттарының бірі білім берудің жалпы орта деңгейінде бейінді оқыту болып табылады. Бұл процестің нормативтік негіздер МЖББС анықталған. 2010-2011 оқу жылдарында оқушыларды өздері таңдаған: қоғамдық-гуманитарлық немесе жаратылыстану –математикалық бағыттары бойынша курстарды ұйымдастыру кезінде таңдаулары бойынша курстар мен бейіндік қолданбалы курстарды енгізуге болады.

Арнайы курстардың тақырыптары: «Биохимия негіздері», «Аналитикалық химия», «Математикалық тәсілдермен стандарттық емес есептерді шешу», «Химиялық эксперимент: микротәжірибелер тәсілі»; «Ерітінділер химиясы», «Тұрмыстық химия», «Минералдар. Кристалл өндіру», «Қазақстанның түрлі-түсті, асыл және сирек кездесетін металдары»; «Қазақстандағы газ-мұнай өндірісі», «Химия және косметика» және т.б.

Химия білімінің мазмұны инварианттық және вариативтік бөлімнен тұрады. Инварианттық бөлім химия пәнінің базалық білім мазмұнына сәйкес келеді. Химия білімінің вариативті бөлігі оқушылардың қызығушылықтары мен икемділігін қамтамасыз етуге бағытталады. Арнаулы курстар өткізу үшін мұғалім белгіленген тәртіпке сәйкес жұмыс оқу жоспарын, бағдарламаларын және басқа тиісті құжаттарды дайындайды. Химияны тереңдетіп оқытудың оқу жоспарын жасауда, «Жалпы білім беретін оқу орындарының жұмыс оқу жоспарын жасауы жөніндегі нұсқау» жинағындағы оқу жоспарының нұсқаларын басшылыққа алуға болады (Алматы, ҚБА ,2004).

Заманауи мектепте білім жүйесі алдында қойылған міндеттерді оқыту процесін жобалау арқылы шешуге болады. Оқытуды қызметтік-құзырлылық тұрғыдан ұйымдастыруда оқушылардың қажетті құзырлылықтарын қамтамасыз ететін педагогикалық технологияларды қолданған орынды.

Химия пәнінен білім бағдарламасын жүзеге асыру арнаулы жабдықталған оқу кабинеттерін химиялық раективтер, препараттар, тиісті мақсаттағы қондырғылар мен құралдар, лабораториялық және демонстрациялық құралдар, баспа өнімдері, мультимедиялық жабдықтар, электрондық оқулықтар, диа-кино фильмдерімен қамтамасыз ету және химия ғылымы мен өндірісінің нысандарына таным жорықтарын ұйымдастыру арқылы жүзеге асырылады.

Мектеп кітапханасы белгіленген нормативтерге сәйкес химия пәні бойынша оқу-әдістемелік әдебиеттермен және электрондық оқулықтармен жабдықталуы керек.

Химиядан білім беру барысында оқушылардың өзіндік іс-әрекеттері мен алған білімдерін практикада қолдануға негізгі басымдылық беріледі. Оқушылардың жаңа білім алуында, танымдық проблемаларды шешуінде, практикалық дағдыларын қалыптастыруда химияны оқуға ынтасын арттыруда химиялық эксперимент жұмыстары кеңінен қолданылуы тиісті.

Химия пәнінен сабақтан тыс жұмыстарды төмендегі тәсілдермен өткізуге болады:

– ғылыми жобаларды жасау және қорғау;

– олимпиадалар;

– тақырыптық кештер;

– үйірме жұмыстары;

– ғылым және өндіріс нысандарына танымдық жорықтар.

Жалпы орта білім беру мазмұны білім берудің тұлғаға бағдарланған нышанына сәйкес болуы және білім берудің қазіргі саясатының мынадай бағыттарын айқындауы тиіс:

• 
  сапалы білім алу үшін барлық азаматтарға тең мүмкіншіліктер беру;
  
• 
  Қазақстандық отаншылдыққа, адамның жеке құқығы мен бостандығын сыйлауға, азаматтық жауапкершілікке жеке құқықтық өзіндік санаға тәрбиелеу.
  
• 
  ұлттық мәдениетті құрметтеуге, толеранттілікке, басқа мәдени көздерге қатысты ашықтықта тәрбиелеу;
  
• 
  мектептің жоғары сатысында бағдарлы оқытуды енгізу.
  

Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрлiгiнiң 09.07.2010ж №367 бұйрығымен бекітілген жалпы орта білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық бағыты 10-11 сыныпқа арналған жалпы орта білім беру деңгейінің типтік білім беру оқу бағдарламалары арқылы жүзеге асырылады.

«Дүние жүзi тарихы» жалпы орта бiлiм беретiн мектептiң оқушылары үшiн жетекшi пәндердiң бiрi болып табылады. Дүние жүзi тарихын зерделеу оқушылар үшiн танымдық мәнi болса, ал патриоттық тәрбие берудегi маңызды құрал болып табылады. «Қазiргi дүние жүзi тарихы» ХХ ғасырдың бас кезiнен бастап әлемнiң бүкiл бейнесiн, яғни, қазiргi қоғамның қалыптасуы мен дамуын ашып көрсетудi көздейдi. Бұл курстың мiндетi, оқушылардың ғылыми дүниетанымының қалыптасуын, қоғам туралы жаңа ой-пiкiрлердiң негiзiн және ондағы адамның ролiн, қоғамның негiзгi даму тенденцияларын ашып көрсету.

Курстың мақсаты: оқушыларда бүгiнгi қоғамның дамуындағы тарихи үрдiстiң бiртұтастығы мен алуан түрлiлiгiн түсiнудегi шығармашылық әдiс-тәсiлдерiн дамыту және қалыптасушы тұлға бойында адамгершiлiк позицияның белсендiлiгiн арттыру.

«Дүние жүзi тарихы» екi нұсқада дайындалды. Бiрiншi нұсқада көлемi 68 сағатта оқытылатын қоғамдық-гуманитарлық бағдарлы мектептiң 10-11 сыныптары үшiн де, екiншiсi, көлемi 34 сағатта оқытылатын жаратылыстану-математикалық бағдарлы мектептiң 10-сыныбына арналған.

Жаратылыстану-математикалық бағдарлы мектеп үшiн «Дүние жүзi» курсының көлемi және мазмұны мiндеттi бiлiм деңгейлерiнiң талаптарымен байланысты қысқартылып берiлдi. Талаптардан және оқушылардың дайындық деңгейiнен шыға отырып, мұғалiм бiлiмнiң және танымдық қызметтiң мүмкiн деңгейiн арттыруға ықпал жасауы тиiс.

Қазақстан тарихы 11 сыныптарға қоғамдық-гуманитарлық бағыт бойынша 68 сағатқа арналған. Қазақстан тарихы 11 сыныптарға жаратылыстану- математикалық бағыт бойынша 34 сағаттан бөлiнген.

«Тарих» пәнi бойынша факультативтер мен қосымша курстар жүргiзуге болады. «Тарих» пәнi бойынша оқушылардың бiлiмiн дамыту мен қызығушылығын арттыру мақсатында, аптасына 1 сағат, жылына 34 сағат көлемiнде факультативтiк сабақтар ұйымдастырған жөн (5 сыныптан бастап, барлық сыныптарда).

2010-2011 оқу жылында пайданылатын оқу-әдістемелік құралдардың тізімі ҚР Білім және ғылым министрінің 2010 жылғы 5 сәуірдегі № 152 бұйрығымен, сонымен қатар осы аталған бұйрыққа толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2010 жылғы 9 сәуірдегі № 160 және 2010 жылғы 1 маусымдағы № 268 бұйрықтарымен бекітілген.
Қоғамдық білім негіздері

Біздің мемлекетте және дүние жүзінде болып жатқан қазіргі заманғы әлеуметтік- экономикалық және саяси процестер өсіп келе жатқан ұрпақтан қоғамдық ғылымдар саласындағы терең білімді игеруді талап етеді. Қоғамдық өмірді демократияландыру, құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам негіздерін құру. Мектеп оқушыларына бүкіл әлемдік қоғамдық құнды ой-пікір жетістіктеріне қол жеткізуді қажет етеді.

Жаһандану және плюрализмді қалыптастыру жағдайында жеткіншек ұрпақты қазақстандық отаншылдыққа тәрбиелеп, оларда азаматық ұстаным қалыптастыру ерекше маңызды. Бұл- тарихи, отандық саяси- әлеуметтік ой-пікір жетістіктеріне қол жеткізуді қажет етеді.

Қоғамдық білім негіздерін оқытудың негізгі мақсаты- адам, қоғам, табиғат туралы білім негіздерін оқыту, оқушылардың алған білімін күнделікті өмірде қолдану білігін қалыптастыру, оларды жалпыадамзаттық және ұлттық құндылықтарды сезінуге, отаншылдық және азаматық ұстанымға тәрбиелеу болып табылады.

Қоғамдық білім негіздері пәнін оқытудың міндеттері:

• 
  оқушыларда әлемнің ғылыми бейнесін қалыптастыру;
  
• 
  қазіргі қоғамда болып жатқан өзгерістерді түсіну білігін қалыптастыру;
  
• 
  оқушылардың қоғамдық дамудың заңдылықтарын, демократиялық және құқықтық мемлекеттің орнығуын түсінуіне көмектесу;
  
• 
  оқушыларды конституциялық, азаматтық, әкімшілік, отбасылық, еңбек және қылмыстық құқығының негізгі салаларымен таныстыру
  

Курсты оқытуға Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрiнiң 09.07.2010ж № 367 бұйрығымен бекiтiлген жалпы орта білім берудің типтік оқу жоспары бойынша 34 сағат уақыт бөлiнген.

Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы бағдарлы мектептiң 11 сыныбына арналған «Қоғамдық бiлiм негiздерi».

Курсты оқытуға Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрiнiң 09.07.2010ж № 367 бұйрығымен бекiтiлген жалпы орта білім берудің типтік оқу жоспары бойынша бойынша 68 сағат уақыт бөлiнген.

Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы бағдарлы мектептiң 11 сыныбына арналған «Қоғамдық бiлiм негiздерi» курсы 9-сыныпта оқытылған «Адам. Қоғам. Құқық», 10 сыныпта оқытылған «Қоғамдық бiлiм негiздерi» курстарының жалғасы және күрделiленген нұсқа болып табылады. Курс құрамы 4 кiтаптан тұратын жаңа буын оқулығы және ОӘК оқытылады.