Кремзер Инесса Валерьевна
учитель-логопед первой квалификационной категории
МКДОУ «Детский сад №262 комбинированного вида»
Российская Федерация, г.Новосибирск
ЛОГОПЕДИЧЕСКОЕ СОПРОВОЖДЕНИЕ ИНКЛЮЗИВНОГО
ОБРАЗОВАНИЯ В УСЛОВИЯХ ДОШКОЛЬНОГО
ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО УЧРЕЖДЕНИЯ КОМБИНИРОВАННОГО
ВИДА
Инклюзивное образование в России все активнее занимает ведущие
позиции в обучении детей с ограниченными возможностями здоровья
(ОВЗ) в системе образования, так же как и в других странах мира, мы
подразумеваем включение в единый образовательный процесс все
категории детей (обычно развивающихся детей и детей с ОВЗ), признание
ценности их различий и способности к
обучению,
индивидуальный
и
дифференцированный
подход,
которые
ведут наиболее подходящим для каждого
ребенка способом.
Логопедическая помощь в качестве
дополнительной образовательной услуги —
это частный пример внедрения инклюзии в
деятельность
современного
образовательного учреждения.
В первую очередь, прежде чем
приступить к коррекционной работе, провожу специальное обследование
по четырем направлениям:
Диагностика;
Коррекция речи;
Консультативная работа;
Аналитическое направление.
34
Опираясь при этом на адаптированную основную образовательную
программу для дошкольников с тяжелыми нарушениями речи под
реакцией Л.В. Лопатиной:
Так, при диагностике речевой патологии:
провожу обследование всех сторон речи;
изучаю амбулаторные карты, беседую с родителями;
заполняю индивидуальные речевые карты;
составляю мониторинг речевого развития детей группы
В коррекционное направление включаю:
1. Индивидуальное и подгрупповое планирование занятий. Известно,
что структура речевого дефекта и степень его выраженности определяют
35
задачи логопедической работы в каждой
из речевых групп. Это натолкнуло меня
на
разработку
удобной
формы
диагностической карты, где наглядно
отслеживаю результаты обследования
психологического и речевого развития
детей с нарушением речи. При
разработке
карты
пользуюсь
рекомендациями
Н.В.Серебряковой,
Т.А.Волковой, М.А.Илюк, а также
специалистов
Магистр,
городского
центра
образования
и
здоровья
использую
традиционные
для
логопедической
практики
приёмы.
Проанализировав результаты, выявляю
детей
со
сходными
нарушениями,
выделяю их в подгруппы, намечаю план
коррекционно-логопедических
мероприятий, что, в конечном итоге,
способствует эффективности коррекционного процесса.
2. Разработанное перспективное планирование коррекционно-
образовательной работы
3. «Практический материал по звукопроизношению для логопеда,
воспитателей и родителей старших логопедических групп» (папки
взаимосвязи с воспитателями и родителями - это обобщенный и
систематизированный опыт работы, где представлен материал по
постановке, автоматизации и дифференциации звуков речи (игры и
упражнения по каждому звуку речи), включает описание методов, приёмов
работы с детьми.
4. Папку «Еженедельные задания воспитателям»
5. Папку «Взаимосвязь с воспитателями», где представлены список
детей группы с обозначением речевого заключения, названия и задачи
программ, по которым работает данная возрастная группа; коррекционные
задачи воспитателя, сетка занятий воспитателя по заданию логопеда; сетка
занятий логопеда в данной возрастной группе; календарно-тематический
план.
6. Рекомендации, составленные на основе работ С.А.Мироновой,
М.А.Поваляевой, Т.Б.Филичевой, Н.А. Чевелёвой, для родителей,
воспитателей и помощников воспитателей логопедических групп:
«Требования к воспитателям и помощникам воспитателей
логопедических групп»;
«Советы логопеда»;
«Правила логопедической группы»;
«Примерная комплектация логопедического уголка»;
36
«Речевая зарядка» (ежедневные занятия по мелкой и
артикуляционной моторике);
A.
Игры и упражнения:
на развитие обще речевых навыков;
на развитие лексико-грамматической стороны речи;
на развитие языкового анализа и синтеза;
развивающие моторно-двигательные навыки;
на развитие психологической базы речи.
B.
Использование информационно коммуникативных технологий
C.
Индивидуальные программы логопедического сопровождения.
Консультативная работа обеспечивает непрерывность специального
сопровождения детей с ОВЗ и их семей по вопросам реализации
дифференцированных психолого - педагогических условий обучения,
воспитания, коррекции, развития и социализации детей
Аналитическое направление
выделение
положительных
и
отрицательных
сторон
деятельности;
отслеживание динамики развития ребенка с ОВЗ.
37
Использование компьютерных ресурсов на моих логопедических
занятиях является:
повышение мотивации для исправления недостатков речи
детей;
обеспечение психологического комфорта на занятиях;
развитие психологической базы речи: восприятия, внимания и
мышления за счет повышения уровня наглядности;
совершенствование навыков пространственной ориентировки,
развитие точности движений руки;
развитие
всех
сторон
речи,
сенсорных
функций,
артикуляционной и мелкой моторики;
совершенствование познавательной деятельности, прежде
всего мышления, памяти, внимания;
формирование личности ребёнка в целом;
повышение качества обучения и работоспособности детей.
Большинство дошкольников с ОВЗ, как правило, имеют проблемы в
развитии восприятия, внимания, памяти, мыслительной деятельности,
различную степень моторного развития и сенсорных функций,
наблюдается повышенная утомляемость. Чтобы заинтересовать учащихся,
нужны
нестандартные
подходы,
индивидуальные
программы,
инновационные технологии.
Куребаева Гулнара Ахметовна
психология кафедрасының аға оқытушы, педагогика магистрі
Семей қаласы Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
Семей қ.
ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУДЕГІ МЕКТЕП ПСИХОЛОГІНІҢ
ЖҰМЫСЫ
Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасында «Балалардың мектепке дейінгі сапалы тәрбие және оқыту
мен толық қамтылуын, олардың мектепке дейінгі тәрбие және оқыту
бағдарламаларына теңдей қол жеткізуін және «инклюзивті білім беру
жүйесін жетілдіруін» қамтамасыз ету көзделген. Қазіргі уақытта дамуында
ақаулары бар балалар саны артып отыр. Оларды оқыту кеңейіп, түзетіп
қолдау технологиялары жетілдірілуде.
Білім беру жүйесінде даму мүмкіндігі шектеулі балаларға айырықша
орын бөлінген. Бұл балаларға қатысты біздің алдымызда тұрған негізгі
міндет - олардың әлеуметтік ақталуы мен биімделуіне, қоғамдағы
толыққанды өмірге дайындалуына жағдай жасау және көмек көрсету.
Мүмкіндігі шектеулі балаларды жалпыға білім беру ортасына қарай
бейімдеу 2002 жылдан басталды. Сол жылы Қазақстан ТМД елдерінің
38
арасында алғаш рет «Мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтік және
медика-педагогикалық тұрғыдан қолдау» туралы заңы қабылдады. Осы заң
аясында жарымжан балаларға ерте бастан білім беру мәселесіне мән
берілген. Оларды білім беру, әлеуметтік, медициналық тұрғыда
қамтамасыз ету қарастырылған [1, 17].
Инклюзивті білім беру - мүмкіндігі шектеулі балалардың жалпы
білім беретін мектептерде тең жағдайда бірдей білім алуына
қолжетімділігін ұйымдастыру.
Инклюзивті оқыту негізінде балалардың қандай да бір
дискриминациясын жоққа шығару, барлық адамдарға деген теңдік
қатынасты қамтамасыз ету, сонымен бірге оқытудың ерекше қажеттігі бар
балаларға арнайы жағдай қалыптастыру. Тәжірибе көрсеткеніндей қатаң
білім беру жүйесінен балалардың бір бөлігі шығып қалады, өйткені
қалыптасқан
жүйе
мұндай
балалардың
даралық
қажеттілігін
қанағаттандыра алмайды.
Инклюзивті бағыт мұндай балаларды оқуда жетістікке жетуге ықпал
етіп, жақсы өмір сүру мүмкіншілігін қалыптастырады [2, 19].
Инклюзивті білім беруді ұйымдастыру үшін қандай арнайы
жағдайлар қажет:
-
Ең алдымен, даму мүмкіндігі шектелген балалармен жұмыс
жасай алатын мамандар даярлау.
-
Екіншіден архитектуралық кедергілерді жою.
-
Білім мекемелерін арнайы тұтқалармен, парталармен,
үстелдермен және басқа да компенсаторлық құралдармен жабдықтауды,
көтергіш қондырғылар, пандустар, санитарлық бөлмелердің арнайы
қондырғыларын орнататын іс-шаралар кешенін бастау қажет.
Қазақстан Республикасындағы білім беруді дамытудың 2011-
2020жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында инклюзивті білім
беруді жетілдіру мақсатында төмендегідей мәселелерді қарастырады.
Инклюзивті білім беру шеңберінде жалпы және арнайы білім берудің өзара
әрекетінің тетігі әзірленеді, мүмкіндігі шектеулі балаларды біріктіріп
оқытудың модульдік бағдарламалары әзірленеді мүгедек балаларға
қашықтықтан білім беруді ұйымдастырудың тәртібі әзірленеді.
Осы жұмыстардың барлығы да Қазақстан Республикасының «Білім
туралы», «Бала құқықтары туралы», «Кемтар балаларды әлеуметтік және
медициналық-педагогикалық түзету арқылы қолдау туралы» Заңдарын
және Ережелерді басшылыққа алады.
Білім берудің бұл түрінде мүмкіндігі шектеулі баланың өз-өзіне
сенімі артады, ол маңайындағылардың тарапынан өзіне қолдау бар екенін
сезінеді, бұл баланың өзін-өзіне бағалай білуіне, қоршаған ортасына
сүйіспеншілікпен қарауына, өзін қоғамның толыққанды мүшесі сезінуіне
жол ашады. Оқытудың бұл түрі арқылы мүмкіндігі шектеулі бала өз
қабілетіне сай ата-анасынан алшақтамай, яғни арнайы мектеп-
интернаттарда тұрып оқуға мәжбүр болмай, тұрғылықты жерде білім
39
алады. Қоғаммен біте қайнасып, әлеуметтік жағынан бейімделеді. Ата-
анасы да баласының дамуы мен тәрбиесіне белсене қатысып, жеткіншек
алдында жауакершіліктері артады.
Инклюзивті оқытуды ашқан мектептерде оқыған балалар адам
құқығы туралы білім алуға мүмкіншілік алады, өйткені олар бір-бірімен
қарым-қатынас жасауға, таным-білуге, қабылдауға үйренеді.
ХХ ғасырдың басында неміс педагог-дефектологы П.Шуманның
«Бала кемістігінің даму деңгейі неғұрлым төмен болса, соғұрлым
мұғалімнің білім деңгейі жоғары болу керек» деген сөзінен даму екенін
ұғынамыз. Дамуында әр түрлі кемшіліктері бар балаларды арнайы оқытуға
деген сұраныс, әсіресе олардың танымдық процестерін психологиялық
жағынан зерттеу қазіргі таңда өзекті мәселе болып отыр [3, 67].
Мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс мақсаты жеке тұлғаның
әлеметтік өзіндік танымға қабілеттілігі және оның бағытталуы,
қызығушылығының қалыптасуы мен дамуы, оқыту іс-әрекетіндегі негізігі
білімділік және біліктілік дағдыларын үйрену үшін жағдай жасау. Осы
мақсаттарға жетуде келесі міндеттерді шешіледі: сәйкес келетін деңгейіне
психофизилогиялық мүмкіндігін дамыту: артикулярлық аппаратын,
фонематикалық есту қабілеті, қолының ұсақ бұлшық еттерінің дамуы,
көру-моторлық қозғалыс т.б.; мектеп жағдайына тез бейімделуге қажет
әлеуметтік-адамгершілік жағымды мінез-құлық қалыптастыру; оқуға
қызығушылығын дамыту; жеке тұлғалық ерекшеліктерін дамыту (оқу
белсенділігі,өз бетімен жұмыс істеу т.б.) арқылы оқудағы негізгі
қиындықтарды жою; жалпы интеллектуалдық жас ерекшелігіне қарай
дамыту (салыстыру қарым-қатынас, практикалық топ, ойлау т.б.); жалпы
даму деңгейін көтеру және жеке дамуындағы ауыртпашылықты түзету; өз
жасына сәйкес баланың жалпы дамуына және біліктілік дағдыларын
нығайту үшін жағымды әлеуметтік орта қалыптастыру [4, 95].
Осы міндеттерді шешкенде жететін нәтиже: психофизиолгиялық
мүмкіндігі дамиды; оқудағы негізігі қиындықтары жойылады; әлеуметтік-
адамгершілік қасиеттері дамиды, жағымды мінез-құлық қалыптасады.
Психологиялық диагоностикада таным процестерін зерттеу, қарым-
қатынас диогностикасы, мінез-құлық ерекшеліктерін зерттеу жұмыстары
жүргізіледі.
Психологиялық дамыту және түзету жұмысында таным процестерін
дамыту және түзету, мотивациялық және эмоциялық саласын дамыту және
түзету, қарым-қатынас саласын түзету және дамыту бағытындағы
жұмыстар жүгізіледі.
Психологиялық кеңес беру бағытында баланың дамуындағы ата-
ананың көмегі, дау-жанжал жағдайындағы мінез-құлқы және оны басу
әдісі, баламен жағымды қарым-қатынасқа жету жолы туралы ата-аналарға
кеңес, жадынамалар беріледі.
Психологиялық ағарту бағытында мұндай балаларды қалай
тәрбиелеу, қалай қарым-қатынас жасау керектігі туралы әңгіме, дәріс,
40
жадынама, тренинг, тақырыптық баяндамалар арқылы ата-аналарға
психологиялық білім беріледі.
Әр бағытқа жеке-жеке тоқталар болсақ, педагог-психологтің жинақ
қоржынында баланы псхологиялық-диогностикалық тексеруге арналған
құралдар, логикалық ойлауға, зейінді және есте сақтауға арналған әр түрлі
әдістемелік құрал-жұмыстары сатылы жүргізіледі.
Зерттеу барысында психолог зерттеу хаттамасын жүргізіп, тіркеп
отырады: берілген тапсырманы түсінуі және оны орындау деңгейі; балаға
көрсетілген көмек пен оның білімділік дәрежесі; өз бетімен қателіктерін
түзете алуы; үлкендермен қарым-қатынас ерекшелігі; тапсырманы
орындауға қарым-қатынасы; тапсырманы орындаудағы белсенділігі.
Мысалы, мүмкіндігі шектеулі балалардың зейін қасиеттерін зерттеу
үшін зейіннің көлемін, ауысуын, шоғырлануын, тұрақтылығын зерттеу
әдістемелерін қолдануға болады. Бұған сынып жеткешісінің немесе пән
мұғалімдерінің көмегін пайдалануға болады.
Есте сақтауын зерттеу үшін «фигураларды есте сақта», «10 сөз»,
«Сан қатары» т.б. әдістемелерді, ойлау процесін зерттеу үшін «Артығын
тап», «Қандай фигура жетіспейді» т.б. әдістемелерді қолдануға болады.
Психологиялық түзету - бұл баланың жеке тұлғалық психикалық
дамуында, оқу барысында білігі мен дағдысында қандай да бір
ауытқушылықтар, психологиялық қиыншылықтарды түзетіп, дамытуға
арналған жұмыс жүйесі болып табылады. Әр психолог үйден оқитын
балаға барғанда біріншіден баланың көңіл-күйіне қарап, динамикалық
бақылау күнделігін жүргізіп отырады. Баланы мектепшілік іс-шараға
қатыстырады немесе көрермен ретінде көруге шақырады. Екіншіден,
баланың үйіне барғанда ата-анасымен сөйлеседі, пікірлеседі, кеңес беріп
отырады.
Психологиялық кеңес беру жұмыстары ата-аналарға, пән мұғалімдеріне,
оқушылардың өздеріне жеке жүргізіледі. Ата-аналарға жиналыстарда
топтық кеңес беру, әр баланың үйіне барғанда, мектепке шақырып жеке
кеңес беру жүзеге асса, пән мұғалімдеріне кеңес беру жұмысы
педагогикалық кеңесте, әдістемелік кеңесте, педагогикалық консилиум
барысында жүргізіледі.
Келесі жұмыс бағыты бұл - психологиялық алдын алу мен ағарту
жұмыстары. Әрбір сынып бөлмесінде, мектеп дәлізінде, ТДО сыныбы
бөлмелерінде, ата-аналарға арналған бұрыштарда ата-аналарға арналған
ағартушылық материалдар мен кеңестер үнемі жаңартылып отырады.
Мектеп психологінің мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмысының
негізгі педагогикалық консилиумда көрінеді. Жалпы және арнаулы
(түзету)
білім
беру
мекемелерінің
психологиялық-дәрігерлік-
педагогикалық консилиум жағдайлары негізінде мектепте мектеп
директорының бұйрығымен психологиялық-дәрігерлік-педагогикалық
консилиум құрылады. Консилиум құрамына мектеп директоры, оқу ісі
мегерушісі, психолог, әлеуметтік педагог, медбике, сынып жетекшісі, ТДО
41
сыныбы мұғалімі, тәрбиешісі, және оқыту мұғалімі қатысады.
Консилиумға әр маман өз зерттеулері мен ұсыныстарын жазып, даярлап
келеді.
1. Педагогикалық қорытынды (сынып жетекшісі)
2. Психологиялық қорытынды (педагог-психолог)
3. Медициналық қорытынды (медбике)
4. Әлеуметтік педагог қорытындысы
5. Логопедиялық қорытындысы (логопед).
Бұған қосымша балалардың жұмыс дәптерлері, бала дамуын бақылау
күнделігі, сабақ үлгерімін тіркеу журналдары әкелінеді.
Қорыта келгенде, ең бастысы кемтар балаларға деген қоғамның
көзқарасын, пікірін өзгерту керек, олар үшін кедергісіз орта қалыптастыру
қажет және мүмкіндігі шектеулі баламен бір сыныпта отырған дені сау
бала әлдеқайда мейірімді, қайырымды болып өсетінін халықаралық
тәжірибе көрсетіп отыр. Енді сол тәжірбиенің біздің елімізде де қанат
жайып, өркендеуіне педагогтар қауымы зор үлес қосуы қажет деп
ойлаймын. Мүмкіндігі шектеулі балалардың сыртқы ортамен қарым-
қатынасқа түсіп, өзін әлеуметтік ортада жеке тұлға санап, олардың
тағдырын ел болып реттейтін уақыт келді. «Бала тағдыры - ел тағдыры»
деп қарап, ұрпақтың өмірге келген сәтінен бастап, тәлім-тәрбиені
бойларына сіңіріп, мүмкіндігі шектеулі балалардың әлеуметтік өмірге
даярлап, еліміздің дамуына өз үлесін қоса алатын азамат тәрбиелейтін кез
келді.
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
1.
«Кемтар
балаларды
әлеуметтік
және
медициналық-
педагогикалық түзеу арқылы қолдау» туралы заң. - 2002 ж. - 23 шілде.
2.
Искакова А.Т., Мовкебаева З.А. Основы инклюзивного
образования. - Алматы, 2013.
3.
Специальная педагогика / Под ред. Н.М. Назаровой. - М., 2001.
4.
Мендалиева Р.Т. Организационно-педагогические условия
функцирования психологической службы в школе. - Алматы, 2003.
Лаврентьева Марина Геннадьевна
директор КППК
Камзина Әйгерім Мейрғалиқызы
методист КППК
КГУ «Кабинет психолого-педагогической коррекции» УО ВКО
г.Усть-Каменогорска
ВОЗМОЖНОСТИ КАБИНЕТА ПСИХОЛОГО-ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ
КОРРЕКЦИИ В СОПРОВОЖДЕНИИ ДЕТЕЙ С ОСОБЫМИ
ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫМИ ПОТРЕБНОСТЯМИ
В УСЛОВИЯХ ИНКЛЮЗИВА
42
Развитие системы инклюзивного образования — одно из
приоритетных направлений Государственной программы развития
образования Республики Казахстан на 2011–2020 годы. Каждый ребёнок
имеет возможность реализовать своё право на образование и получить при
этом необходимую ему специализированную помощь в кабинете
психолого-педагогической коррекции. Кабинет психолого-педагогической
коррекции (далее КППК) оказывает комплексную помощь различным
категориям детей и подростков от 0 до 18 лет с особыми
образовательными потребностями, с проблемами в поведении, общении и
обучении.
Форма оказания государственной услуги – индивидуальные,
подгрупповые и групповые занятия и консультации. Общую концепцию
организации деятельности КППК можно представить в виде следующей
схемы:
Возможности кабинета психолого-педагогической коррекции в
инклюзивном образовании можно определить следующим образом:
1.
Психолого-педагогическое сопровождение ребенка с особыми
образовательными потребностями обучающегося в общеобразовательной
школе.
43
Сопровождение ребенка с ООП в рамках кабинета психолого-
педагогической коррекции, носит комплексный характер и предполагает
совместную, взаимосвязанную деятельность специалистов различных
профилей.
Данная работа организуется в рамках мультидисциплинарного
взаимодействия и строится с учетом структуры дефекта и программного
содержания, которое осваивает ребенок, посещая общеобразовательный
класс или группу. При этом мы с особым вниманием относимся к текущим
достижениям или трудностям ребенка в процессе обучения в
общеобразовательной школы, с целью осуществления обратной связи –
КППК-школа.
Процесс обучения детей с ООП контролируется с помощью
определённых методов: наблюдение за динамикой обучения, переоценки
состояния психофизического развития после определенного срока
обучения, анализа достигнутых результатов педагогами специального и
общего образования. Благодаря контролю, у педагогов имеется
возможность определить и оценить факторы, которые осложняют или
улучшают течение включения ребенка в образовательный процесс.
2.
Методическое сопровождение процесса обучения ребенка с
ООП в общеобразовательной школе осуществляется на основе
взаимообратной связи учителей и специалистов КППК.
В ходе взаимодействия КППК и общеобразовательной школы
осуществляется подбор и разработка соответствующей учебно-
методической литературы и дидактических материалов по всем учебным
предметам образовательных программ с учетом особенностей обучения
учащихся.
Для создания оптимальных моделей реализации инклюзивного
образования, при работе с детьми со сложными нарушениями и
различными рамками и этапами включения в общеобразовательный
процесс, педагоги КГУ «Средняя школа №46»:
- изучают особенности психофизического развития детей с
дизартрией, заиканием, НОДА, ЗПР.
- применяют в своей работе специальные методы и приемы
обучения, воспитания, развития, способствующие коррекции основного
нарушения.
3.
Оказание консультативной и просветительской деятельности.
Кабинет психолого-педагогической коррекции также исполняет роль
консультативного центра. Это стало возможным потому, что в КППК
сконцентрированы специалисты разных профилей, и они могут оказывать
специфическую консультативную помощь не только педагогам
общеобразовательных учреждений, а также родителям, детям и
подросткам с различными проблемами.
За время работы КППК специалисты кабинета коррекции принимали
участие в родительских собраниях, знакомя родителей с перспективами и
44
возможностями инклюзивного образования, проводили консультации
педагогов-предметников.
Делая вывод о возможностях кабинета психолого-педагогической
коррекции в сопровождении детей с особыми образовательными
потребностями в общеобразовательном процессе, отмечаем, что
взаимодействие между всеми субъектами инклюзивного образования
является целостно организованной системой. В этой системе ребёнок
получает комплексное обследование и приоритетные направления
коррекционной работы, определяемые в ходе обучения, воспитания и
развития; обратная связь с общеобразовательной школой делает
коррекционную работу более эффективной.
Достарыңызбен бөлісу: |