Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігімен бекітілген

Мектептің бастауыш білім беру деңгейінде оқытылатын «Бейнелеу өнері» оқу пәні Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептердің типтік оқу жоспарының инвариантты бөлімінде аптасына 1 сағаттық оқу жүктемесі беріліп, «Өнер» білімдік аймағына кіреді.

– салынған суреттегі форма, тепе-теңдік, көлем, перспектива, жарық пен көлеңке, композицияға ерекше назар аударуға үйрету;

– отандық және әлемдік өнер және мәдени мұралар құндылықтарды бағалай білу біліктіліктеріне баулу.

Бағдарламаны құрудың негізгі ұстанымына пәндік интеграциялау ұстанымы, тәрбиелей отырып үйрету ұстанымы, оқытып, үйретудің көрнекілік әдістері мен тәсілдері және шығармашылық-әрекеттік ұстанымдар жатады.

Пәнаралық байланыс, кіріктіре оқыту ұстанымы – бейнелеу өнеріндегі сурет салу, еңбекке баулудағы құрастыру, безендіру элементтерін кіріктіру арқылы көркемдік білім мазмұны мен шығармашылық іс-әрекеттерді тұтастықта құруды қамтамасыз етеді. Бұл ұстанымның маңыздылығы – білім мазмұны жақын пәндердің ортақ пәнге қатысты элементтерін интеграциялау арқылы оқушылардың әлемді тұтас қабылдай алу қабілетін қалыптастыру болып табылады.

Тәрбиелей отырып үйрету (эстетикалық сезімін дамыту, еңбекке құрметпен қарауды дарыту, ұлттық мәдени мұраларды тиімді пайдалану) ұстанымы – бұл шығармашылық пен оқу міндеттерінің бірлігінде тұжырымдалады.

Үйретудің көрнекілік әдістері мен тәсілдері – шебер, суретші, сәулеткер және т.б өнер иелерінің шығармаларын, үлгілер және өзге көрнекі құралдарды оқушыларға көрсету; жекелеген заттарды, бұйымдарды зерделеп, қарап көру; бейнелеу, безендіру, құрастыру, тоқу, жапсырмалау және т.б. әдіс-тәсілдерді көрсету.

Шығармашылық іс-әрекеттер ұстанымы - оқушылардың көркемдік шығармашылық жұмыстарды орындаудың сан алуан техникасын (сурет салу, мүсіндеу, жапсырмалау, құрастыру және т.б.) білуі, әртүрлі бейнелеу шеберліктерін (қылқаламмен, бояумен, қайшымен, стекамен және т.б. жұмыс істеу) меңгеру барысында көркемдік әрекеттері бейнелеу, безендіру, құрастыру сияқты көркемдік әрекеттердің үш формасының негізінде іске асырылады.

Жас ерекшеліктерін ескеру ұстанымы. Бастауыш білім беру деңгейінің негізі сурет салу, бояумен жұмыс, аппликация, мүсіндеу, көлемді заттарды жапсырмалау және сәндік-безендіру іс-әрекеттері жатады. Бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне сәйкес қабылдау, ойлау, қиялдау қабілеттерін ескеру – олармен жұмыс жүргізуді үйретудің мазмұнын, әдістері мен тәсілдерін дұрыс құруға негіз болады.

Қоршаған орта болмысын зерделеу және бақылаумен байланысты затқа, натураға қарап сурет салу сабақтың маңызды формасы және бағдарламаны жақсы меңгерудің негізгі шарты болып табылады. «Бейнелеу өнері» оқу пәні өнердегі көркемдік мәнерлеу құралдарын (түс, сызық, дақ, силуэт, композиция, пішін мен тепе-теңдік, ырғақ, көлем, құрылым, кеңістіктік, жарық, сәуле, көлеңке) тану арқылы оқушыларды көркемдік-шығармашылық іс-әрекеттерге баулиды.

Бағдарлама пән бойынша базалық білім мазмұнын сипаттаудан, сыныптар бойынша жіктелген оқу жүктемесінен, бастауыш білім беру деңгейіндегі оқушылардың дайындық деңгейіне оқу үрдісінің межелік кезеңінде (4 сынып) қойылатын талаптардан тұрады.

( Барлығы 34 сағат, аптасына 1 сағат)

Оқу материалы
		3 сынып
Кесіндеме	12
Графика	6
Сәндік қолданбалы өнер	11
Мүсін өнері	3
Сәулет өнері	2
Барлығы	34

3 сыныпта – аптасына 1 сағат, жылына – 34 сағат.

Бағдарлама өзара бір-бірімен байланысты екі бөлімді зерделеуді ескереді: біріншіден, отандық және шетел өнер шеберлерінің (әр түрлі техникада орындалған) бейнелеу өнері; екіншіден, өзіндік көркем шығармашылық іс-әрекеттер.

Оқу бағдарламасында:

• 
  бейнелеу өнері түрлері: графика, кескіндеме, мүсін, сәндік қол өнер, сәулет өнері.
  
• 
  әр түрлі жанрлар: портрет, табиғат, натюрморт, тарихи, анималистік; бейнелеу өнерінің мәнерлеу құралдары: сурет, түс, композиция, перспектива;
  
• 
  бейнелеу өнерінің мәнерлеу құралдары: сурет, түс, жарық, композиция, перспектива және т.б. қарастырылған.
  

Көркемдік мәнерлеу құралдары (жарық пен көлеңке, түс, тон, көлем, пропорция, кеңістік, ырғақ, силуэт, фактура, контур, дақ, сызық, штрих, симметрия, симметрия, контраст, нюанс, тепе-теңдік) бейнелеу, безендіру, сәндеу, құрылымдау өнеріндегі композициялық шешім ретінде.

Қазақстаннның алдыңғы қатарлы көркемдік мұражайлары (Ә.Қастеев атындағы мемлекеттік өнер мұражайы, Қазақстан республикасының президенттік мәдениет орталығы, Мемлекеттік Третьяков галереясы, Орыс мұражайы, Эрмитаж, Пушкин атындағы бейнелеу өнері мұражайы, Лувр, Дрезден, Прадо галереясы және т.б.)

Кескіндеме.

Жанрлар: табиғат, натюрморт, портрет, анималистік, тұрмыстық және тарихи жанрлар. Көркемдік материалдар: акварель, гуашь, майлы бояулы борлар, түсті қарындаштар, гель массасымен толтырылған қаламсаптар және т.б.

Кескіндеме бойынша жұмысты жоспарлауда мұғалім көркем білімнің негізін құрайтын басты үш құрушының үйлесімділігіне көңіл бөлгені лазым: бейнелеу өнері шығармалары мен нақты объектілерді эмоционалды-эстетикалық қабылдау; кескіндеме сауаты теориясы бойынша білімді меңгеру; реалистік кескіндеме саласындағы көркем практикалық әрекеттер (білім, білік, дағдылар).

Оқу бағдарламасында табиғат аясына шығып сурет салу (пленэр), табиғат бояуларының өзгеруіне көңіл бөлу, әр түрлі көркем материалдарды техникалық орындау тәсілдерін меңгеру қарастырылады.

Бейнелеу өнерінде композиция ерекше орын алады. Композиция зандылықтарымен танысу және оларды қолдану бейнелеу өнерінің барлық түрінде болуы тиіс.

Сәндік қолданбалы өнер

Халықтық сәндік қолданбалы өнер. Ою-өрнектер. Киім-кешек. Сәндік натюрморт, сәндік суреттер. Дизайн. Материалдар: гуашь, түрлі-түсті қағаздар, мата, тері, ағашқа өрнектер салу және т.б. Майда пластика. Рельеф. Барельеф. Материалдар: мата қалдықтары, түрлі түсті пластик (косметикалық және с.с. босаған ыдыстар, қорапшалар) ермексаз, сазбалшық және т.б.

Оқушының тұлға ретіңде дамып, ұлттық рухта кемелденуі үшін дәстүрлі халық өнері негізімен, оның бай мұраларымен, құндылығымен таныстыру. Сәулет өнері.

Сәулет өнерінің түрлері, материалдары, бейнелеу-мәнерлеу құралдары. Әлемдік сәулет ескерткіштері. Қазақстан сәулет өнері ескерткіштері. Қазіргі заман сәулет өнері.

Суретші мамандығы

Отандық және шетел суретшілерінің шығармалары. Дизайн. Көркем онер туындыларының мұражайларына, кормелеріне бару, суретшілермен кездесулер, оқушылар жұмысының байқауын өткізу, белгілі қазақстандық және шетелдік суретшілер мен халықтық өнер шеберлерінің шығармашылық мұраларына арналған викторина, кештер ұйымдастыру.

Қазақстанның тарихи-мәдени мұралары. Тарихта ізі қалған көне ескерткіштер: археологиялық қазба жұмыстарынан табылған заттар. Монументалды өнер және сәулет өнері. Мәдени құндылықтар: өнегелі және эстетикалық мұраттар, мінез-құлық нормалары мен үлгілері. Өнегелі құндылықтар.

Табиғат аясында сурет салу (пленэр). Әртүрлі көркемдік материалдармен орындау техникасы.

Композиция, композициялық шешімнің бейнелеу өнерінде алатын орны. Композиция заңдылықтарымен танысу. Бейнелеу өнерінің әртүрлі түрінде композициялық шешімді қолдану тәсілдері.

3 сынып (аптасына 1 сағаттан, барлығы 34 сағат)

Өнерді қабылдау. Қазақстан бейнелеу өнері. Суретшілердің шығармашылық жолымен танысу Қ. Телжанов, И Шишкин, У.Тансықбаев, Г. Ысмайылова, И.Левитан, С.Мәмбеев, А.Ғалымбаева және т.б. Жанрлар түрі. Натюрморт. Табиғат көрінісі. Кескіндемелік портрет. Ұлттық шеберлердің шы-ғармашылық шеберханалары. Қазақстан және жақын шетелдің сәулет өнері. Көркем шығармаларды талдау. Қоршаған орта табиғаты мен қоғамдық өмірді эмоционалды-эстетикалық тұрғыдан қабылдау.

Кескіндеме (11 сағат)

Түстану (2 сагат). Түстік шеңбер. Түстік қатынас. (қарама-қарсы түстер) контраст. Калорит. Ашық түсті бояу реңктері. Қоңырқай түсті бояу реңктері. Жарық пен көлең-ке. Жылт (блик). Шағылыс (рефлекс). Түспелі көлеңке. Натюрморт жанрыңдағы практикалық сабақтардың жаңа ұғымдарын талдау. Әр түрлі түстегі «Алма мен құлпынай», «Алма» және т.б. тақырыптардағы натюрморттарды бейнелеу.

Көркемдеуші материал акварель (4 сагат). Лессировка жасау техникасы. Жарық көзі. Өзіндік көлеңке. Түспелі көлеңке. Жартылай көлеңкс (локалды түс). «Жарық пен көлеңке» тақырыбын қайталау. «Ыдыс пен алма» және т.б тақырыптарда натюрморт жанрында сурет салу. Композициялық орталық. Типтік жобаға келтіру. заңдылықтары. Жарық көзі күшті түскен сюжет мазмұнын жасау. «Күншуақ», «Ақ қайыңдар» және т.б.

Көркемдеуші материал гуашь (5 сагат). Пастозды кескіндеме техникасында орындалған жұмыс. Композиция орталығы. Композициядағы басты орын алған затқа бағынушылық. Әртүрлі кәсіби мамандық тақырыбына вариация жасау. Типтік жобаға келтіру. заңдылығын қайталау. («Менің мұғалімім», «Шаштаразда» жөне т.б. тақырыптар). Қозғалыс. Көлденең, көлбеу, шеңбердегі сызықтар бойынша заттың орналасқанын көрсету. Қозғалысты берудегі кескіндемелік жағылымдарды беру. Қызу қозғалыстағы ойын қимылдарын берудегі сюжеттерді жасап көрсету. («Қуып жет», «Әлгеншек» және т.б.). Суретші-кескіндемешілер шығармаларымен танысу: А.Дейнека, Ш.Сариев және т.б.

Графика (6 сағат)

Көркемдеуші материал ргафитті жай қарындаш (3 сағат).

Миниатюра. Графикалық көркем-мәнерлеу құралдары: туштау, штрихтау. Өң. Қарындаштардың қатты, жұмсақтығын анықтау. Қарындашпен жұмыс жасау тәсіліндегі варианттар. Көз деңгейі. Квадрат, шеңбер перспективасы. Қарапайым перспектива. Жарық пен көлеңке. Меншікті көлеңке. Түспелі көлеңке. Өнді түрлендіруге жаттығулар жасау. Куб, цилиндрге жақын пішіні бар бұйымдармен тұрмыстық жанр тақырыбына натюрморт. Пленэрда қарапайым түзілімі бар ғимараттарды салу.