Қазақстан республикасы білім жəне ғылым

142
Мүл
i
кт
i i
с
жүз
i
нде
иеленуд
i 
жүзеге
асыру
-
ды
заң
жүз
i
нде
қамтамасыз
ету
.
Мүл
i
ктен
оның
пайда
-
лы
табиғи
қасиеттер
i
н
алудың
, 
сондай
-
ақ
одан
пайда
табудың
заң
жүз
i
нде
қамтамасыз
ет
i
лу
i. 
Мүл
i
кт
i
ң
заң
жүз
i
ндег
i 
тағдырын
белг
i
леуд
i
ң
заңмен
қамтамасыз
ет
i
лу
i.
Иелену
заңды
жəне
заңсыз
болуы
мүмкін
. 
Мүлікті
заңды
 
түр
-
де
иелену
белгілі
құқықтық
негіздер
бойынша
жүзеге
асырылады
. 
Заңсыз
 
иеленудің
құқықтық
негізі
болмайды
, 
мысалы
өзгенің
затын
зорлап
иелену
.
Заңсыз
иеленуді
адал
жəне
теріс
пиғылды
деп
бөледі
. 
Адал
иелену
деп
иеленуші
өз
меншігінің
заңсыз
екенін
білмегендігі
жəне
білмеуі
тиіс
болған
жағдайда
туындайды
. 
Теріс
пиғылды
немесе
жосықсыз
иелену
керісінше
иеленуші
өз
меншігінің
заңсыз
екенін
біледі
жəне
білуге
тиіс
болған
жағдайда
орын
алады
.
Билік
ету
өкілеттілігі
мүлікпен
əр
алуан
мəмілелер
жасай
алудан
– 
жалға
беру
, 
кепілге
қою
, 
мүлікті
иеліктен
шығарудан
көрініс
табады
.
Меншік
құқығы
заңнамалық
актілермен
шектелуі
мүмкін
. 
Атап
айтқанда
, 
менш
i
к
иес
i
н
i
ң
өз
өк
i
летт
i
г
i
н
жүзеге
асыруы
басқа
тұлғалар
мен
мемлекетт
i
ң
құқықтарын
жəне
заңмен
қорғалатын
мүдделер
i
н
бұзбауға
ти
i
с
. 
Құқықтар
мен
заңды
мүдделерд
i 
бұзушылық
басқа
нысандарымен
қатар
, 
менш
i
к
иес
i
н
i
ң
өз
i
н
i
ң
монополиялық
жəне
өзге
де
басымдық
жағдайын
пайдаланып
қиянат
жасауынан
көр
i
ну
i 
мүмк
i
н
. 
Сондай
-
ақ
менш
i
к
иес
i 
өз
құқықтарын
жүзеге
асырған
кезде
азаматтардың
денсаулығы
мен
айналадағы
ортаға
келт
i
р
i
лу
i 
мүмк
i
н
зардаптарға
жол
бермеу
шараларын
қолдануға
м
i
ндетт
i.
Менш
i
к
иес
i, 
өз
i
не
тиес
i
л
i 
мүл
i
кт
i 
күт
i
п
ұстау
ауыртпалығын
көтеред
i 
жəне
б
i
ржақты
тəрт
i
ппен
мұндай
ауыртпалықты
үш
i
нш
i 
жаққа
ауыстыра
алмайды
.
Меншік__құқығының__пайда__болуы'>9.1.2. 
Меншік
 
құқығының
 
пайда
 
болуы
Меншік
құқығы
меншік
құқығының
пайда
болу
негіздері
деп
ата
-
латын
заңды
фактілер
арқылы
пайда
болады
.
Меншік
құқығының
пайда
болу
негіздері
алғашқы
жəне
туынды
болып
бөлінеді
.
Меншік
құқығына
ие
болудың
алғашқы
негіздері
болып
заттың

143
бұрын
болмағаны
немесе
оған
меншік
құқығы
ол
пайда
болмай
тұрып
немесе
бұрынғы
меншік
иесінің
құқығына
қарамастан
пай
-
да
болғанда
орын
алады
. 
Бұл
əдіске
келесілерді
жатқызуға
болады
: 
жаңадан
жасалған
мүл
i
кке
менш
i
к
құқығының
пайда
болуы
, 
өңдеу
, 
иелену
мерз
i
м
i, 
жинауға
не
аулауға
арналған
көпш
i
л
i
к
қолды
заттар
-
ды
менш
i
кке
айналдыру
, 
иес
i
з
заттар
, 
менш
i
к
иес
i 
бас
тартқан
жыл
-
жымалы
заттар
, 
өз
бет
i
мен
салынған
құрылыс
, 
олжа
.
Туынды
меншік
құқығының
пайда
болу
негіздеріне
реквизиция
, 
тəркілеу
, 
шарттар
, 
мұрагерлік
, 
заңды
тұлғалардың
қайта
құрылуы
жа
-
тады
.
Меншік
 
құқығын
 
алудың
 
бастапқы
 
əдістері
Егер
шартта
немесе
заңдарда
өзгеше
көзделмесе
, 
жаңа
 
затқа
менш
i
к
құқығы
оны
дайындаған
немесе
жасаған
тұлғаға
тиед
i.
Тұтыну
(
тұрғын
үй
, 
тұрғын
үй
-
құрылыс
, 
саяжай
, 
гараж
немесе
өзге
) 
кооператив
i
н
i
ң
мүшелер
i, 
жарна
жинақтауға
құқығы
бар
, 
пəтер
, 
саяжай
, 
гараж
жəне
кооператив
осы
адамдардың
пайдалануына
бер
-
ген
өзге
де
үй
-
жай
үш
i
н
өз
i
н
i
ң
үлест
i
к
жарнасын
толық
төлеген
басқа
да
адамдар
аталған
мүл
i
кт
i
ң
менш
i
к
құқығына
ие
болады
.
Салынып
жатқан
үйлерге
, 
құрылыстарға
, 
өзге
де
мүл
i
к
кешендер
i-
не
, 
сондай
-
ақ
өзге
де
жаңадан
жасалып
жатқан
қозғалмайтын
мүл
i
кке
менш
i
к
құқығы
осы
мүл
i
кт
i 
жасау
аяқталған
кезден
бастап
пайда
бо
-
лады
. 
Егер
заң
құжаттарында
немесе
шартта
құрылысы
аяқталған
объект
i
лерд
i 
қабылдап
алу
көзделген
болса
, 
онда
ти
i
ст
i 
мүл
i
кт
i 
жа
-
сау
осылайша
қабылдап
алынған
кезден
бастап
аяқталған
болып
есептелед
i.
Қозғалмайтын
мүл
i
к
мемлекетт
i
к
т
i
ркелуге
ти
i
с
реттерде
, 
оған
менш
i
к
құқығы
осылайша
т
i
ркелген
кезден
бастап
пайда
болады
.
Қозғалмайтын
мүл
i
кт
i 
жасау
аяқталғанға
дей
i
н
, 
ал
ти
i
ст
i 
жағдайларда
– 
оны
мемлекетт
i
к
т
i
ркеуден
өтк
i
згенге
дей
i
н
мүл
i
кке
қозғалмайтын
мүл
i
к
жасалатын
материалдармен
басқа
мүл
i
кке
менш
i
к
құқығы
туралы
ережелер
қолданылады
.
Өңдеу
 – 
шартта
өзгеше
көзделмегенд
i
ктен
, 
адам
өз
i
не
тиес
i
л
i 
емес
материалдарды
өңдеу
арқылы
дайындаған
жаңа
қозғалатын
затқа
менш
i
к
құқығын
материалдардың
менш
i
к
иес
i 
алады
. 
Алайда
, 
егер
өңдеу
құны
материалдардың
құнынан
едəу
i
р
асып
кетсе
, 
жаңа
затқа
менш
i
к
құқығын
адал
жұмыс
i
степ
, 
өңдеуд
i 
өз
i 
үш
i
н
жүзеге
асырған
адам
алады
.
Егер
шартта
өзгеше
көзделмесе
, 
өз
материалдарынан
дайындалған

144
затқа
менш
i
к
құқығын
алған
материалдардың
менш
i
к
иес
i 
ол
зат
-
ты
өңдеуд
i 
жүзеге
асырған
адамға
оның
құнын
өтеуге
, 
ал
ол
адам
жаңа
затқа
менш
i
к
құқығын
алған
ретте
соңғысы
материалдардың
менш
i
к
иес
i
не
олардың
құнын
қайтаруға
м
i
ндетт
i. 
Өңдеуд
i 
жүзеге
асырған
адамның
ықылассыз
əрекеттер
i
н
i
ң
нəтижес
i
нде
материалы
-
нан
айрылған
менш
i
к
иес
i 
жаңа
затты
өз
менш
i
г
i
не
беруд
i 
жəне
өз
i
не
келт
i
р
i
лген
залалдардың
орнын
толтыруды
талап
етуге
құқылы
.

жүктеу/скачать 18,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: