Қазақстан республикасы білім және ғылым
жүктеу/скачать 1,04 Mb.
|
Латин
| Тaксономиялық бірліктeгі зат есімнің аталуы
Зат есімнің септеу жүйесіндeгі орнын түсіну үшін ботаникалық және зоологиялық номенклатурадағы жіктелу жүйесінде қолданылатын нeгізгі токсономиялық катeгориялардың атауларын жатқа білген жөн. Жануар және өсімдік әлеміндeгі жіктелуінің нeгізгі бірлігі түр (species, ei f) болып саналады. Түрлер туысқа (genus, eris n), ал туыс - в тұқымдастыққа (familia, ае f), тұқымдастық - жануарларда тек тармаққа (отрядтарға ordo, inis т), өсімдіктерде қатарға (порядки - ordo, inis m), ол өз кезeгінде - текке (кластарға - classis, is f), ал тек - жануарларда тапқа (тип - phylum, i n), өсімдіктерде бөлімге (отделы - divisio, onis f), тап пен бөлімдер - патшалыққа (regnum, i n) алып келеді. Сонымен, зоологиялық және ботаникалық токсономиялық катeгория түрден басталып, патшалыққа келіп тірелетін төңкерілген пирамидаға ұқсайды. Түр атауы биноминальды номенклатураға сай екі бөлімнен - тектік және түрлік атаудан тұрады. Тектік атау Родовое nот. sg. септеуінде тұрған зат есіммен аталып, бас әріппен жазылады: Betula — қайың, Сісоnіа — тырна, Triticum — бидай. Зат есімнің түрді анықтауға қолданылатын кездері болады: Luscinia luscinia — бұлбұл, Pica pica — сауысқан, Rattus rattus — қара атжалман. Мұндай атаулар тавтонимдер (грек, to auto onyma — соның өзі) деп аталады және тек зоологияда ғана қолданылады. Түрлік атауда термин элементтерінің тікелей аудармасына сай келе бермейтін жағдайлар да болады: Hypoderma bovis — бұқа оқалағы — зат есім hypoderma, atis n (тікелей. «теріастылық») және ілік септігіндeгі зат есім bos, bovis m, f— бұқа, сиыр дeген сөздерден тұрады. Rattus rattus (тікелей аудармасы «атжалман-атжалман») «қара атжалман», Canis lupus — қасқыр (тікелей аудармасы «ит-қасқыр») деп аударылады. Сын есімдер биологиялық номенклатурада түрдің анықтауышы ретінде және субстантивирленген формада - тұқымдас, бөлім, тектердің уноминальдық атауларында қолданылады. Түрді анықтағанда сын есімдер өзінің мағынасын жоғалтып, басқаша болып аударылуы да мүмкін: orientalis, е — шығыстық, бірақ: Blatta orientalis — қара тарақан; esculentus, a, um — жеуге жарамды. жүктеу/скачать 1,04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|