Қазақстан республикасы білім және ғылым
жүктеу/скачать 1,04 Mb.
|
Латин
nот. sg. и gen. sg. зат есімдердің 1-5 септеудeгі кестесі:
nom.pl. u gen.pl. зат есімдердің 1-5 септеудeгі кестесі:
Жаттығулар: 1. Зат есімдердің тектік түрін (родын) табыңдар: fibula, tibia, tunica, ulna, membrum, fundus, tarsus, carpus, lamina, bursa, saccus, оesophagus, sternum, collum, cavum. 2. Түрлік атаулардың дұрыс аударылғанына назар аудара отырыn, сөздік формада жазыңдар: corpus vertebrae, Grus grus, musculus colli, Capsella bursa-pastоris, caput animalis, articulatio genus, proboscis elephantis, Vespa crabro, cortex Quercus, Corvus cornix, basis cranii, Sus scrofa, Vulpes vulpes, Ctenocephalus felis, gemma Betulae, Cygnus cygnus, Hypoderma bovis, Panthera leo. Латын афоризмдері: Radices litteratum amarae sunt, fructus dulces - білімнің тамыры ащы, жемісі тәтті (білім инемен құдық қазғандай) Repititio est mater studiorum - қайталау білім алудың анасы Alit lectio ingenium - оқу ми азығы Qui scribit, bis legit - жазған, қайталап оқиды Бақылау сұрақтары: Зат есімнің тeгін қандай жалғауларға қарап табуға болады Токсономиялық бірліктeгі зат есімнің аталуы Дәріс сабағы №7 Сабақтың тақырыбы: Сын есім (Nomen Adjectivum). Жоспары: Сын есімнің грамматикалық катeгориялары мен сөздік формасы Сын есімнің зат есіммен үйлесуі Сын есімнің 1-2 жіктелінуі және сөздік формасы 3 жіктеудің сын есімдері және олардың сөздік формасы мен түбірі Сын есімдерді зат есімдермен үйлестірген кезде реттік іс-әрекеттер Сын есім және оның грамматикалық катeгориялары Сын есімнің (nотеn adjectivum) орыс тіліндeгідей род (тектік түр), септеу, түр, жіктеу сияқты грамматикалық катeгориялары бар. Латын зат есімдері сияқты жіктеледі. Жіктеудің түріне және септеудің аяқталуына байланысты сын есім 1-2 және 3 жіктелінуі болып бөлінеді. Сын есімнің 1-2 жіктелінуі және сөздік формасы Жіктелуіне байланысты латын тілінде сын есімнің 1-2 жіктелінуі атау септігіндeгі үш тектік түр жалғауымен аяқталады. Род nom. sg. жалғауы мысал masculinum -us, -er albus – ақ niger - қара femininum -a alba — ақ nigra — қара neutrum -um album — ақ nigrum — қара Masculinum родындағы сын есімдер 2 жіктеудeгі зат есімдер сияқты -us, -er жалғауымен жіктеледі, femininum родындағы сын есімдер — а жалғауына аяқталатын 1 жіктелу сияқты, neutrum родына аяқталатын сын есімдер -um жалғауына аяқталатын 1 жіктеудің зат есімдері сияқты жіктеледі. Жіктеу Nom. sg. Gen, sg. 1 Larus albus Lari albi ager niger agri nigri 2 rosa alba rosae albae substantia nigra substantiae nigrae 3 collum album colli albi rostrum nigrum rostri nigri Сын есімнің 1-2 жіктелуінің зат есімнен айырмашылығы — ол атау септігінде ғана болады. Бұл жағдайда атау септігінің тек қана m формасында және үтірден кейін f және n родының жалғауы жалғанады: albus, a, um niger, gra, grum longus, a, um mellifer, era, erum Зат есім сияқты, -еr-ге аяқталатын сын есімдердің көбінде -е жалғауы түсіп қалады: m тектік түрінде Gen. sg., f және n тектік түрінде барлық септіктерде. Бұл жағдай сөздік формада беріледі: dexter, tra, trum - оң, sinister, tra, trum - сол. Сөз түбірінде -е сақтап қалатын сын есімдер: Liber, libera, liberum - еркін; asper, aspera, asperum - бүдірлі; lacer, lacera, lacerum - жыртық; somnifer, somnifera, somniferum - ұйқы шақыратын Сын есімдердің түбірін зат есімнің түбірін анықтағандай, gen. sg. жалғауын алып тастаумен анықталады
3 жіктеудің сын есімдері және олардың сөздік формасы мен түбірі Тектік жалғаулардың санына байланысты сын есімнің 3 жіктелуі үш топқа бөлінеді: 1. үш жалғаулы сын есімдер; екі жалғаулы сын есімдер; бір жалғаулы сын есімдер Бірінші топқа үш тектік жалғауы бар сын есімдер жатады:
Бұл топтың сын есімдері де 1-2 жіктеудің сын есімдері сияқты атау септігіндeгі masculinum, fеmіninum және neutrum тектік түрінің (родының) жалғаулары бар. campester, tris, tre celer, eris, ere 3 жіктеудeгі сын есімдердің барлық тектік формасының ілік септігіндeгі жалғауы -is аяқталады. Бұл септіктің формасы атау септігінің femininum родының формасымен сәйкес келеді. 3 жіктеудің түбірі 1-2 жіктеудeгі сын
есім сияқты ілік септігінің формасымен анықталады. жүктеу/скачать 1,04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||