Күйреудің келесі түрлері ажыратылады:
- экологилялық – стихиялық апат, ірі өнеркәсіптік немес көлік апаты (күйреуі), тіршілік ету сферасында төтенше қолайсыз өзгерістерге әкелген, әдеттегідей флораның, фаунаның, жер қыртысының, ауа кеңістігінің және табиғаттың жаппай зақымдалуына әкеліп соқтырған күйреу болып табылады.
- өнеркәсіптік немесе көліктік – ірі апат, өзінін артынан адамдардың өміріне және айтарлықтай материалдық зардапқа әкеліп соқтырған;
- техногенді – механикалық, химиялық, термиялық, радиоциондық және басқа энергиялардың кенет, алдын ала байқалмаған босату.
Өрт және жарылыстар өртке қауіпті және жарылыстарға қауіпті объектілерде, теміржол және құбыр тасымалдайтын көліктерде, өртке қауіпті және жарылыстарға қауіпті жүктерді тасымалдау барысында болады.
Апатты химиялық қауіпті заттарды түсіру кезіндегі апаттар(АХҚЗ) –оқиға кезінде зиянды химиялық заттарды өндіру барысында ағып кетуі, сақталуы, қайта өңдеу және тасымалдау кезіңде болады.
Радиоактивті заттарды түсіру кезіндегі апаттар – радиационды – қауіпті объектілерде пайда болады,оған атомдық станцияларда, ядерлық отынды дайындау және қайта өңдеу қәсіпорындарында, радиоактивті қалдықтарды жерлеу және т.б. жатады.
Биологиялық қауіпті заттарды түсіру кезіндегі апаттар (БҚЗ) – қоршаған ортаға биологиялық қауіпті заттардың түсуінің ауырлығын ескере отырсақ, бұндай апаттар тұрғылықты халыққа өте қауіпті болады.
Ғимараттың, құрылыстың кенеттен құлауы жағымсыз факторлармен шақырылады: шектелген алаңда адамдардың көптеген жиналуымен; өтіп бара жатқан теміржол құрамымен немесе үлкен жүкті автоқөліктер әсерінен, ғимараттардың жоғарғы қабаттарындағы шамадан тыс жүктемесінен, қатты дірілмен пайда болған және т.б.жатады.
Электроэнергетикалық жүйелерде және коммуналдық жүйелердің тіршілігін қамтамасыз етуіндегі апаттар тұрғылықты халықтың тіршілігін қамтамасыз етуін қыиндатады налдырады, әсіресе суық жыл мезгілінде.
Өнеркәсіптік құрылыстардағы апат қоршаған ортаға уландыратын, зиянды және уландырғыш заттардын тасталуына әкеліп соқтырады.
Гидродинамикалық апат гидротехникалық құрылыстардың, көбінесе бөгеттердің бұзылуында пайда болады. Олардың зардаптарына кең аумақты су басуы болып табылады.
Қазіргі ортаның өмірінде әлеуметтік сипаттағы төтенше жағдайлар орын алады: соғыстар, террористік актілер, кепілдікке алу, ұрлау, алаяқтық, құмарлық ойындар, зорлау, жағымсыз және қауіпті әдеттер, адамдардың жаппай жиналуы, бейресми қосылулар.
Әлеуметтік төтенше жағдай өзіндік ерекшелігі адамдар арасында қарым – қатынасты шешуге байланысты пайда болады, олар саналы түрде дайындалады, жоспар құрады, өздерінің саяси, ұлттық, діни, криминалдық, қаржы мәселесін, жеке тапсырмаларын орындау үшін адамдармен іске асырылады. Бұл мақсаттарға әртүрлі қатаң әдістер қолданылады,олар қауіп – қатер, қоқан - лоққы, зорлау, алдау, кепілдікке алу, ұрлау, адам өлтіру болып табылады. Ұйымдастырушыларды, тапсырыс берушілерді, орындаушыларды әлеуметтік төтенше жағдай құрбандары көбінесе тыныш тұрғындар болатындары тоқтатпайды.
Әлеуметтік төтенше жағдай
Қоғамдық (соғыс, көп адамның төбелесі, қақтығысу, және т.б.)
Жеке (зиянды және қауіпті әдеттері, алкоголизм, нашакорлар, және т.б.)
Қылмыстық (алдамшы, лаңкесттік, адамдарды ұрлау және т.б.)
XX ғасырдың соңғы он жыл ішінде қақтығыстық жағдайларда 2 млн бала қайтыс болды, 1 млн-нан көбі жетім қалды, 6 млн-нан көбісі қатты жарақаттанған немесе мүгедек болып қалған және 10 млн-нан көп бала әлеуметтік қақтығыс кесірінен алынған психологиялық жарақаттың зардабын әліде шегуде [10, 48 б.].
Әлеуметтік сипаттағы төтенше жағдаймен күресу үшін әлемдік қоғамдастықтың, мемлекеттің, үкіметтің, арнайы қызметтердің әрекеті бағытталған. Әлеуметтік ТЖ қарсы әрекетуінің ортақ жүйедегі маңызды орны тұрғылықты халыққа тиесілі. Өздерінің білімдерімен, алғырлығымен, дұрыс және дер кезіндегі іс – әрекеттермен әлеуметтік сипаттағы төтенше жағдайларды алдын – ала отырып, олардың зардаптарының ауырлығын жеңілдете алады.
Жер бетінде жайлы өмір сүру үшін адамзатқа экологиялық төтенше жағдайларға көңіл бөлу қажет, оларға өсімдіктер мен жануарлардың қырылуы, ластану, жер қыртысының саздануы және омырылуы, ауа қабытының ластануы, әлемдік мұхиттардың суының ластануы, табиғи ортаның ластануы, су ресустарының таусылуы және т.б.жатады.
Малдармен өсімдікттердің қырылуы
Жердің кірлеуі
Атмосфераның кірлеуі
Дүние жүзулік мұхиттарының кірлеуі
Табиғаттың кірлеуі
Экологиялық ТЖ
Су ресурстарының арықтауы
Кислородтық аштану
Жердің батпақ болып кетуі
Аумақтың шөл дала болуы
Кислоттық жанбырлардың басталуы
Табиғаттың ластануы, озон қабаттының жуандығының азаюы тірі организмдермен, соның ішінде адамның иммундық жүйесін төмендетеды.
Қазіргі таңда біздің елде өлім саны туудан 1,7 рет асады. Ер адамдардың жұмысқа жарамды жасында уланумен жарақат алудан болатын өлім теңдесіз жағдайға орнады.Еуропа,АҚШ және Жапония елдерінде бұл себептерден қаза болған адамдардың үлесі 5-5,5%,ал Ресейде 22-25% құрайды,бұл экологиялық жағдайдың шұғыл бұзылуының нәтижесі болып келеді, бұрын сонды елде болған аурудың алдын алу және ережелермен сонымен қатар тірішілік әрекетін қамтамасыз ету нормаларының жалпы профилактика жүйелерін бұзу және елемеу болып табылады [10, 51 б.].
Достарыңызбен бөлісу: |