Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігі Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы
жүктеу/скачать 7,25 Mb. Pdf көрінісі
|
23 Білім алушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру бойынша оқу тапсырмаларының жинағы
- Бұл бет үшін навигация:
- Судың ластануының адамдарға тигізетін зияны
| 1
.Жез 4.Al,Cu, Mn,Mg 2. Қола 1.Cu, Zn 3 Мельхиор 2.Cu ,Zn, Sn 4 .Дюралиминий 3.Fe, Mn, Ni, Cu Тапсырма №6 8 сыныпта химия сабағында оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға бағыталған тапсырмалар Оқу мақсаты: 8.4.2.8 -судың ластануының қауіптілігі мен себебін анықтау, суды тазарту әдістерін түсіндіру Судың ластануының адамдарға тигізетін зияны Ластанған судың адам ағзасына тигізетін әсері көптеген қолайсыз факторлардан тұрады: адам ағзасының 70%-80% су. Сондықтан ұзақ уақыт бойы сапасыз су ішу физикалық төзімділіктің табиғи әлсіреуіне және оның пайда болуына әкеледі. Әртүрлі ауруларға шалдығуы сөзсіз. Жиналған ластаушы заттар ағзаның төзгісіз деңгейіне жеткенде, дәрігер қанша ақылды болса да, дәрі қанша тиімді болса да, ол жұмыс істей алмайды. Сондықтан да «су ауырулар патшасы» деген сөз мүлдем жалған емес. Судың ластануы – қоршаған ортаны ластайтын зиянды химиялық заттардың әсерінен судың пайдалану құнының төмендеуі немесе жоғалуы. Судың ластануы өнеркәсіптік өндіріске әсер етеді, жабдықтың коррозиясын арттырады, өнім сапасына әсер етеді, тіпті өндірісті мүмкін емес етеді. Судың ластануы да адам өміріне әсер етіп, экологияны бұзады, адам денсаулығына тікелей қауіп төндіреді, ортаға үлкен зиян келтіреді. (1) Судың эвтрофикациясының қауіптері қалыпты жағдайда оттегінің суда белгілі бір ерігіштігі болады. Ерітілген оттегі су организмдерінің тіршілік етуінің шарты ғана емес, сонымен қатар оттегі ластаушы заттардың трансформациясы мен ыдырауына ықпал ету үшін судағы әртүрлі тотығу- тотықсыздану реакцияларына қатысады, бұл табиғи су объектілерінің өзін-өзі тазарту қабілетінің маңызды себебі болып табылады. Құрамында көп мөлшерде азот, фосфор және калий бар тұрмыстық ағынды сулардың ағуы суда қоректік заттарды шығару үшін ыдырайды, судағы балдырларды дамытады және өсімдіктер жабайы өседі, нәтижесінде су сапасы нашарлайды. Осының салдарынан көптеген су өсімдіктері өліп, су беті қара түске боялып, су айдыны сасық «өлі көлдер», «өлі өзендер» және «өлі теңіздер» пайда болып, өз кезегінде 210 батпаққа айналады. Бұл құбылыс судың эвтрофикациясы деп аталады. Эвтрофиялық судың иісі күшті, түсі қою, бактериялары көп.Бұл судың сапасы нашар және оны тікелей пайдалануға болмайды. Су үзілгенде көптеген балықтар өледі. (2) Өнеркәсіптік және ауылшаруашылық өндірісіне зиянды суды ластағаннан кейін өнеркәсіптік су тазарту шығындарын көбірек жұмсауы керек, нәтижесінде ресурстар мен энергия ысырап болады.Тамақ өнеркәсібінің суға қойылатын талаптары қатаңырақ және судың сапасыз сапасы өндірістің тоқтауына әкеледі. Бұл да өнеркәсіптік кәсіпорындардың тиімділігі мен сапасының төмендігінің факторы болып табылады. Ағынды суларды ауыл шаруашылығында пайдалану ауыл шаруашылығы дақылдарының шығымдылығы мен сапасын төмендетеді, тіпті адамдар мен жануарларға зиянын тигізеді, ауыл шаруашылығы алқаптарының көп бөлігін ластайды, топырақтың сапасын төмендетеді. Теңіздің ластануының салдары да өте ауыр, мысалы, теңіз құстары мен теңіз жануарларын өлтіретін мұнай ластануы. (3) Ауыз су немесе тамақ тізбегі арқылы адам денсаулығына қауіп төндіретін судың ластануынан кейін ластаушы заттар адам ағзасына еніп, өткір немесе созылмалы улануды тудырады. Мышьяк, хром, аммоний және т.б. да қатерлі ісік тудыруы мүмкін. Паразиттермен, вирустармен немесе басқа патогенді бактериялармен ластанған су әртүрлі жұқпалы және паразиттік ауруларды тудыруы мүмкін. Ауыр металдармен ластанған су адам денсаулығына зиянды. Кадмиймен ластанған су мен тамақ адамдар тамақтанғаннан кейін бүйрек пен сүйекке зақым келтіреді, ал 20 мг кадмий сульфатын жұту өлімге әкеледі. Қорғасынмен улану, анемия, сананың шатасуы. Алты валентті хром өте уытты, тері жарасын тудырады және канцерогендік әсерге ие. Құрамында мышьяк бар ауыз су өткір немесе созылмалы улануды тудыруы мүмкін. Мышьяк көптеген ферменттерді тежейді немесе инактивациялайды, бұл организмдегі метаболикалық бұзылуларды, терінің кератинизациясын және тері ісігін тудырады. Фосфорорганикалық пестицидтер нейроуыттылықты тудыруы мүмкін, ал хлорорганикалық пестицидтер майға жиналып, адам мен жануарлардың эндокриндік, иммундық және репродуктивті функцияларына зиянын тигізеді. Конденсацияланған ароматты көмірсутектердің көпшілігі канцерогенді болып табылады. Цианид те өте улы зат болып табылады.Қанға түскеннен кейін жасушалардың пигментті оксидазасымен қосылып, тыныс алуды тоқтатады, нәтижесінде тыныс алу жеткіліксіздігі және тұншығу пайда болады. Әлемдегі аурулардың 80 пайызы сумен байланысты екенін білеміз. Іш сүзегі, тырысқақ, гастроэнтерит, дизентерия, бауырдың жұқпалы ауруы адам баласының бес негізгі дертіне жатады, олардың барлығы судың ластаныуынан туындайды. жүктеу/скачать 7,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|